20% quỹ đất bị bỏ hoang: Đại biểu Quốc hội đề xuất giải pháp '2 trong 1' cứu cả doanh nghiệp lẫn ngân sách

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp “mắc kẹt” với 20% quỹ đất phải dành cho nhà ở xã hội (NOXH) theo quy định mới, trong khi đất đã có, nhưng công trình thì không ai muốn xây, người dân cũng không muốn mua. Vậy có nên tiếp tục giữ đất chờ người, hay chuyển đổi linh hoạt để tránh lãng phí là vấn đề đang được đặt ra khá nan giải.

Trong phiên thảo luận tại hội trường Quốc hội về cơ chế đặc thù phát triển NOXH, một trong những nội dung gây chú ý nhất là đề xuất “cởi trói” cho doanh nghiệp về nghĩa vụ bố trí 20% quỹ đất trong dự án nhà ở thương mại để xây NOXH.

Theo quy định tại Luật Nhà ở 2023 và Nghị định 100/2024/NĐ-CP, từ ngày 1/8/2024, các dự án nhà ở thương mại có quy mô lớn phải dành 20% diện tích đất đã giải phóng mặt bằng để xây dựng NOXH. Tuy nhiên, đại biểu Trần Đình Gia (đoàn Hà Tĩnh) cho biết, thực tế cho thấy nhiều quỹ đất đã bố trí sẵn nhưng lại không phù hợp để xây dựng NOXH, khiến doanh nghiệp lúng túng, địa phương bị động, còn người dân thì không mặn mà.

“Các khu đất này thường ở vị trí không thuận tiện cho người lao động – đối tượng chính của NOXH. Xa nơi làm việc, thiếu hạ tầng, thiếu tiện ích, nên dù có xây xong thì vẫn khó thu hút người thuê, người mua”, ông Gia dẫn chứng.

Khoảng 20% quỹ đất trong các dự án nhà ở thương mại đang bị bỏ hoang do không phù hợp để xây nhà ở xã hội, dẫn đến lãng phí tài nguyên và làm khó doanh nghiệp.

Thực tế, nhiều địa phương đã nhận quỹ đất 20% từ doanh nghiệp nhưng không thể triển khai xây dựng do thiếu nguồn lực tài chính, hoặc không có nhu cầu thực tế về NOXH tại khu vực đó.

“Vấn đề nằm ở chỗ, nếu tiếp tục xây dựng NOXH trên các khu đất này, sẽ chỉ dẫn đến hiệu quả sử dụng thấp, lãng phí nguồn lực, mà doanh nghiệp cũng mất cơ hội khai thác giá trị thương mại của khu đất đã đầu tư hạ tầng”, đại biểu Trần Đình Gia nhận định.

Từ thực tiễn này, ông Trần Đình Gia đề xuất một giải pháp mang tính chuyển hướng thông minh: cho phép doanh nghiệp có dự án phê duyệt trước ngày 1/8/2024 được lựa chọn nộp tiền thay vì bàn giao quỹ đất 20%. Số tiền này sẽ được đưa vào Quỹ phát triển NOXH cấp tỉnh hoặc Quỹ nhà ở quốc gia, dùng để đầu tư NOXH tại những vị trí phù hợp hơn, nơi có nhu cầu thực sự.

“Đây là giải pháp vừa không lãng phí quỹ đất, vừa tăng tính linh hoạt cho địa phương, lại giúp doanh nghiệp đỡ bị trói tay với các thủ tục cũ mà không còn phù hợp”, đại biểu nêu quan điểm.

Ghi nhận tại một dự án khu đô thị lớn ở phía Đông Hà Nội, chủ đầu tư đã dành 20% quỹ đất theo đúng quy định để làm NOXH. Tuy nhiên, theo chia sẻ từ phía doanh nghiệp, khu đất này nằm sát khu biệt thự cao cấp, không phù hợp để xây dựng NOXH do đối tượng sử dụng khác biệt về nhu cầu sống và thu nhập, gây mất cân bằng quy hoạch tổng thể.

Nếu doanh nghiệp được chuyển đổi quỹ đất này thành đất thương mại và nộp số tiền tương ứng vào Quỹ NOXH, vừa có thể đấu giá đất sinh lời cho Nhà nước, vừa chuyển vốn đầu tư đến nơi cần thiết hơn, ví dụ như các khu công nghiệp ở tỉnh lẻ – nơi công nhân thiếu nhà trầm trọng.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) – Thành viên Tổ tư vấn chính sách của Thủ tướng, cũng đồng tình với hướng xử lý mềm dẻo này. Ông cho rằng, thay vì bắt buộc bàn giao đất, cho phép nộp tiền vào quỹ là giải pháp hợp lý và công bằng.

“Tiền đó được đưa vào quỹ phát triển NOXH, còn doanh nghiệp có thể sử dụng quỹ đất đó vào mục đích thương mại. Lợi ích đôi bên đều được đảm bảo, ngân sách nhà nước lại có thêm nguồn lực”, ông Cường nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng theo Luật hiện hành, chỉ những dự án phê duyệt sau ngày 1/8/2024 mới được chọn nộp tiền thay đất. Những dự án đã được phê duyệt trước ngày này vẫn bị ràng buộc, nếu muốn thay đổi phải làm lại thủ tục, gây phát sinh thêm khâu hành chính không cần thiết.

"Tôi đề nghị tại Điều 12 của dự thảo Nghị quyết này, về điều khoản chuyển tiếp, nên thêm khoản 6 đối với những dự án nhà ở thương mại đã được phê duyệt trước khi Luật Nhà ở có hiệu lực thì phần diện tích đất dành cho quỹ phát triển NOXH được quyền chuyển sang thành đất thương mại và quỹ này sẽ mang đấu giá để dùng tiền này đưa vào trong quỹ phát triển NOXH mà không cần phải làm thủ tục phê duyệt lại", ông Cường nói.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (đoàn Quảng Ninh) cũng đề nghị cần cởi mở hơn, không nên tạo sự phân biệt bất hợp lý giữa các dự án chỉ vì khác nhau về thời điểm phê duyệt.

“Nếu dự án cách đây chỉ 1–2 năm, chưa xây dựng gì thì cũng nên được chọn nộp tiền hoặc bố trí NOXH tại nơi khác theo quy hoạch tỉnh. Như vậy tỉnh có thêm nguồn lực từ đấu giá đất, doanh nghiệp cũng có lợi, và xã hội cũng được hưởng lợi từ các dự án phù hợp hơn”, bà Hà phân tích.

Dự kiến, sáng 29/5, Quốc hội sẽ bấm nút thông qua Nghị quyết về cơ chế đặc thù phát triển NOXH. Nếu đề xuất linh hoạt về quỹ đất 20% được đưa vào, đây sẽ là bước ngoặt lớn trong chính sách phát triển NOXH, vừa giữ được nguyên tắc vì an sinh, vừa khơi thông điểm nghẽn từ thực tiễn triển khai.

Chuyển từ “đất chờ người” sang “người chọn chỗ” – đó là tư duy phát triển NOXH hiện đại: đặt đúng chỗ, đúng đối tượng, và đúng nguồn lực.

Hồng Gấm - nguoiquansat.vn

Theo Kiến thức Đầu tư