4.500 tỷ USD dịch chuyển, Trung Quốc bước vào kỷ nguyên tài chính lịch sử

Cột mốc lịch sử?

Từ lâu, dòng chữ “Made in China” đã trở thành dấu ấn quen thuộc trên hàng hóa khắp thế giới. Thế nhưng, trái ngược với sự bành trướng của thương mại, thị trường tài chính Trung Quốc có phần "khép chặt cánh cửa" với bên ngoài.

Giờ đây, sau nhiều năm mở cửa thận trọng, Bắc Kinh đang chứng kiến một bước ngoặt mang tính lịch sử: Lần đầu tiên, dòng vốn ra vào tìm kiếm cơ hội đầu tư đã vượt quy mô thương mại hàng hóa và dịch vụ. Một dấu mốc có thể tạo nên những chấn động toàn cầu không kém cuộc cách mạng sản xuất từng đưa Trung Quốc thành “công xưởng thế giới”.

Một cú bùng nổ trên thị trường chứng khoán đã thổi bùng làn sóng vốn hai chiều, đưa giá trị giao dịch tài chính xuyên biên giới của Trung Quốc lên mức kỷ lục 4.500 tỷ USD chỉ trong bảy tháng đầu năm. Không chỉ cổ phiếu, sự sôi động còn đến từ giao dịch trái phiếu ngắn hạn của các ngân hàng và làn sóng mua vào trái phiếu Chính phủ từ nhà đầu tư nước ngoài.

Sự dịch chuyển này đánh dấu một cột mốc lịch sử, đưa Trung Quốc tiến gần hơn tới các nền kinh tế phát triển như Mỹ và Nhật Bản, nơi dòng vốn đầu tư vượt thương mại hàng hóa ít nhất 10 lần.

Điều đó đồng nghĩa Bắc Kinh vẫn còn dư địa rộng lớn để nới lỏng biên giới vốn, mở ra viễn cảnh nhiều doanh nghiệp Trung Quốc góp mặt tại các trung tâm tài chính toàn cầu, cổ phiếu niêm yết tại Thượng Hải hiện diện trong danh mục quỹ hưu trí quốc tế, và nợ bằng nhân dân tệ ngày càng chiếm tỷ trọng trong kho dự trữ ngoại hối của các Ngân hàng Trung ương.

“Dòng vốn tài chính sớm muộn cũng sẽ trở thành lực lượng chủ đạo ở Trung Quốc, giống như tại các nền kinh tế lớn khác”, ông Le Xia, Kinh tế trưởng khu vực châu Á của Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA tại Hồng Kông nhận định. Theo ông, chính quyền Bắc Kinh sẽ mở cửa tài khoản vốn từng bước, với sự thận trọng quen thuộc.

Việc nới lỏng này không chỉ tạo thêm kênh đầu tư, mà còn làm sâu thêm thanh khoản của nhân dân tệ ở nước ngoài, một bước đi then chốt trong lộ trình lâu dài nhằm đưa đồng tiền Trung Quốc trở thành công cụ tài chính toàn cầu.

Đồng thời, điều này cũng đem lại nhiều lựa chọn hơn cho các hộ gia đình Trung Quốc - đang nắm giữ tới 23 nghìn tỷ USD tiền gửi - trong bối cảnh lợi suất trái phiếu ở mức thấp kỷ lục, giá bất động sản lao dốc và lo ngại thị trường chứng khoán nội địa có nguy cơ biến thành bong bóng.

Ông Ding Shuang, Kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc và Bắc Á của Standard Chartered, cho biết: “Trung Quốc sẽ tiếp tục mở cửa thị trường, từ đó gia tăng dòng vốn, nâng cao vị thế quốc tế của nhân dân tệ và tạo ra nhiều cơ hội đa dạng hơn cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, giới chức sẽ hành động thận trọng vì không muốn chứng kiến tình trạng dòng vốn hỗn loạn”.

Dòng vốn chưa từng có

Theo tính toán của các chuyên gia, các giao dịch dưới tài khoản tài chính của Trung Quốc - bao gồm dòng vốn liên quan đến chứng khoán và đầu tư trực tiếp - đang tăng trung bình 17% mỗi tháng so với cùng kỳ năm ngoái. Nếu xu hướng này tiếp diễn, lần đầu tiên trong lịch sử, quy mô các dòng vốn tài chính có thể vượt qua các giao dịch thuộc tài khoản vãng lai, tức những giao dịch phục vụ thương mại quốc tế, tính trên cơ sở cả năm.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự gia tăng đột biến các dòng vốn xuyên biên giới để mua bán chứng khoán và trái phiếu trong và ngoài nước. Trung bình mỗi tháng trong bảy tháng đầu năm, giá trị giao dịch cao hơn gần 25% so với năm 2024 và gấp ba lần so với năm 2019.

Một thập kỷ trước, Trung Quốc từng siết chặt kiểm soát vốn khi cú phá giá nhân dân tệ bất ngờ dẫn tới làn sóng rút vốn kỷ lục, khiến Ngân hàng Trung ương mất hơn nửa nghìn tỷ USD dự trữ ngoại hối để lấy lại niềm tin nhà đầu tư. Từ đó, việc ổn định tỷ giá luôn là ưu tiên hàng đầu của Bắc Kinh.

Vì vậy, quá trình mở cửa thị trường nội địa luôn được tiến hành từng bước và có tính toán kỹ lưỡng, dù nó đã nằm trong chương trình nghị sự nhiều năm. Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã gỡ bỏ phần lớn rào cản để nhà đầu tư nước ngoài mua trái phiếu nội địa, đồng thời mở ra kênh cho nhà đầu tư trong nước tiếp cận chứng khoán, trái phiếu và sản phẩm quản lý tài sản niêm yết tại Hồng Kông.

Tuy nhiên, tiến trình này không tuyến tính. Bắc Kinh từng làm chậm nhịp cải cách khi phải đối phó với làn sóng đầu tiên của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung giai đoạn 2018-2020, và một lần nữa trong thời kỳ kiểm soát dịch Covid-19.

Hiện nay, đà mở cửa dường như đang quay trở lại.

Bắc Kinh đang tận dụng cơ hội khi nhà đầu tư toàn cầu dịch chuyển khỏi đồng USD trong bối cảnh chiến dịch thuế quan của chính quyền ông Donald Trump cùng tình trạng ngân sách Mỹ suy yếu. Gần đây, Chính phủ đã nới lỏng kiểm soát vốn, triển khai hệ thống thanh toán với Hồng Kông và công bố kế hoạch cho phép một số nhà đầu tư trong nước đưa nhiều tiền hơn ra nước ngoài.

Kể từ tháng 7, nhà đầu tư Trung Quốc đại lục tăng cường mua cổ phiếu Hồng Kông, nhờ kỳ vọng các gói kích thích kinh tế sẽ giúp đất nước thoát khỏi giảm phát và hạ nhiệt căng thẳng thương mại. Dòng vốn chảy vào cổ phiếu niêm yết tại Thượng Hải cũng góp phần làm tăng giá trị giao dịch dưới tài khoản tài chính.

Đầu năm nay, dòng vốn chảy ra chủ yếu do các quỹ nước ngoài rút lợi nhuận sau khi bán trái phiếu ngắn hạn của ngân hàng Trung Quốc, bởi chiến lược đầu tư này đã không còn mang lại lợi ích như trước.

Thách thức

Dù vậy, nhiều hạn chế vẫn tồn tại. Chính quyền kiểm soát phần lớn dòng vốn ra thông qua cơ chế hạn ngạch, chẳng hạn chương trình cho phép một số tổ chức trong nước đầu tư vào tài sản nước ngoài. Người dân chỉ có thể mua tối đa 50.000 USD ngoại tệ mỗi năm mà không cần phê duyệt.

Ở chiều ngược lại, các quỹ ngoại cũng do dự khi tăng mức độ đầu tư tại Trung Quốc do triển vọng kinh tế còn bất định và mức chênh lệch lãi suất lớn so với Mỹ.

Ông George Magnus, chuyên gia nghiên cứu tại Trung tâm Trung Quốc thuộc Đại học Oxford, nguyên Kinh tế trưởng của UBS, nhấn mạnh: “Thị trường vốn Trung Quốc chỉ có thể thực sự cất cánh nếu có sự minh bạch và mở cửa, bao gồm dỡ bỏ kiểm soát vốn, tạo môi trường hoạt động thuận lợi hơn cho doanh nghiệp nước ngoài và tiến hành các cải cách đáng kể trong quản lý tiền tệ”.

Các nhà phân tích của Goldman Sachs cũng nhận định đồng nhân dân tệ có tiềm năng đóng vai trò lớn hơn trên trường quốc tế trong bối cảnh địa chính trị ngày càng căng thẳng.

“Sức mạnh sản xuất ngày càng tăng của Trung Quốc cùng với những dịch chuyển địa chính trị đang mở ra cơ hội mới cho quá trình quốc tế hóa nhân dân tệ. Thách thức lâu dài vẫn là sự cân bằng giữa mong muốn kiểm soát của các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc và nhu cầu về tính minh bạch, cởi mở và dễ dự đoán từ các tập đoàn và nhà đầu tư nước ngoài”, nhóm kinh tế học của Goldman gồm Hui Shan và Chelsea Song viết trong một báo cáo gần đây.

Minh Lan - nguoiquansat.vn

Theo Thị trường tài chính