Bộ Công Thương đề xuất cho phép điều chỉnh linh hoạt Quy hoạch Điện VIII, thay thế dự án chậm tiến độ

Đề xuất điều chỉnh linh hoạt Quy hoạch Điện VIII

Chia sẻ tại Hội thảo “Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị”, ngày 30/10. Ông Trần Hoài Trang, Cục phó Cục Điện lực, Bộ Công Thương cho biết, 30/10 là hạn cuối để Bộ Công Thương trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết của Quốc hội nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn pháp lý trong lĩnh vực điện năng, đặc biệt là trong triển khai Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh.

Theo ông Trang, Bộ Công Thương đã nhận diện rõ nhiều điểm nghẽn lớn trong khung pháp lý, trải dài ở các luật nền tảng như Luật Điện lực, Luật Đất đai, Luật Tài nguyên, Luật Xây dựng và Luật Quy hoạch. “Các luật này hiện chưa đồng bộ, khiến quy định về đối tượng chủ đầu tư nguồn điện và lưới điện còn vướng, làm chậm tiến độ hàng loạt dự án trong Quy hoạch Điện VIII,” ông Trang nói.

Một trong những điểm đột phá được Bộ Công Thương đề xuất là cho phép điều chỉnh linh hoạt Quy hoạch Điện VIII đối với các dự án chậm tiến độ hoặc cần điều chỉnh kỹ thuật.

Hiện nay, Luật Quy hoạch không cho phép điều chỉnh cục bộ, chỉ điều chỉnh theo kỳ 5 năm, khiến nhiều dự án dù vướng kỹ thuật nhỏ hay chậm tiến độ cũng phải “đóng băng” chờ kỳ rà soát. “Do đó, chúng tôi kiến nghị cơ chế điều chỉnh linh hoạt, cho phép thay thế kịp thời các dự án không còn khả năng thực hiện bằng các dự án khác phù hợp hơn,” ông Trang nhấn mạnh.

Theo dự thảo, Nghị quyết của Quốc hội sẽ có các quy định cụ thể để tháo gỡ vướng mắc này, đồng thời rút ngắn quy trình điều chỉnh quy hoạch, cho phép các dự án cấp thiết được triển khai ngay.

Đối với Luật Đầu tư, Bộ Công Thương cho rằng quy trình xin chủ trương đầu tư hiện nay là rào cản lớn khiến dự án điện mất thêm 2–3 năm. Vì vậy, cơ quan này đề xuất cho phép các dự án nằm trong danh mục Quy hoạch Điện VIII của địa phương được miễn thủ tục chủ trương đầu tư, qua đó rút ngắn đáng kể thời gian chuẩn bị và khởi công.

“Các dự án điện giai đoạn đến năm 2030 cần được Quốc hội cho phép triển khai sớm, không phải chờ quyết định chủ trương đầu tư, để bảo đảm tiến độ cung ứng điện và ổn định nguồn năng lượng quốc gia,” ông Trang nói.

Phân cấp mạnh cho địa phương, bỏ đàm phán lại giá điện

Một điểm đáng chú ý khác trong dự thảo là phân cấp mạnh cho UBND cấp tỉnh được phê duyệt các dự án điện, thay vì phải trình qua nhiều cấp trung ương. Đồng thời, cơ chế đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư cũng được đề xuất nới rộng: các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân có năng lực tài chính, kinh nghiệm được quyền tham gia các dự án điện quan trọng, cấp bách.

Đặc biệt, Bộ Công Thương đề xuất quy định giá điện trúng thầu sẽ là giá ký hợp đồng, không cần đàm phán lại với EVN, miễn là không vượt khung giá do Bộ ban hành. Cơ chế này nhằm chấm dứt tình trạng kéo dài đàm phán, gây chậm tiến độ dự án.

Cùng với đó, Bộ cũng bỏ quy định khung giá trong hợp đồng mua bán điện trực tiếp, để các bên tự do thương thảo. Ngoài EVN, các doanh nghiệp bán lẻ điện trong khu công nghiệp, khu chế xuất cũng sẽ được phép tham gia giao dịch điện trực tiếp, mở rộng thị trường và tăng tính cạnh tranh.

Trước thực trạng nhiều dự án điện chậm kéo dài, Bộ Công Thương đưa vào dự thảo quy định chặt chẽ về tiến độ thực hiện và cơ chế xử lý.

“Nếu quá 18 tháng mà nhà đầu tư không đàm phán và ký được hợp đồng mua bán điện, dự án sẽ bị thu hồi,” ông Trang nhấn mạnh. Bên cạnh đó, Bộ cũng bổ sung trách nhiệm hậu kiểm rõ ràng cho Bộ Công Thương và UBND cấp tỉnh trong từng dự án cụ thể, tránh tình trạng đùn đẩy trách nhiệm giữa các cấp.

Bên cạnh đó, ông cũng đề nghị xây dựng bộ tiêu chí xanh, sạch thống nhất giữa các bộ ngành, làm cơ sở để tiếp cận nguồn vốn xanh và đánh giá hiệu quả dự án. “Chi phí cho dự án xanh thường cao, hiệu quả tài chính giảm, trong khi ngân hàng chỉ quan tâm khả năng trả nợ. Đây là rào cản đặc thù của ngành điện cần được thể chế hóa,” ông phân tích.

Theo ông Trang, Nghị quyết của Quốc hội thực hiện Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị chỉ là bước gỡ nút tạm thời cho các dự án trong giai đoạn 2026–2030. Về lâu dài, cần rà soát và sửa đổi đồng bộ các luật nền tảng như Luật Quy hoạch, Luật Xây dựng, Luật Đầu tư, Luật Điện lực...

“Dự kiến, Luật Điện lực sẽ bắt đầu được sửa đổi vào tháng 6/2026**, hướng tới giải quyết triệt để các vướng mắc hiện nay,” ông cho biết.