Bộ Tài chính đề xuất cơ chế đặc thù cho TKV trong quản lý và khai thác khoáng sản

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định về cơ chế hoạt động và quản lý tài chính đặc thù dành cho Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV).

Theo dự thảo, TKV được Nhà nước giao quản lý, thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng nguồn tài nguyên than, bôxít cùng các loại khoáng sản chiến lược khác; đồng thời quản lý một số công trình hạ tầng có tính chất liên mỏ, liên khu vực. TKV giữ vai trò trung tâm trong việc điều phối toàn bộ hoạt động khảo sát, khai thác, chế biến và tiêu thụ tài nguyên của các công ty con nhằm tối ưu hiệu quả kinh doanh và sử dụng tài nguyên quốc gia.

Với các mỏ khoáng sản đã được cấp phép khai thác cho TKV, tập đoàn chịu trách nhiệm quản lý thống nhất toàn bộ quy trình từ thăm dò đến tiêu thụ sản phẩm, đồng thời được quyền thuê các doanh nghiệp thành viên thực hiện khai thác theo hợp đồng. Đối với mỏ được cấp phép cho công ty con, TKV đóng vai trò đầu mối điều phối các khâu sản xuất và tiêu thụ thông qua hợp đồng phối hợp kinh doanh, đảm bảo thống nhất công nghệ, quản lý tài nguyên và thị trường.

Về đặc thù kinh doanh, TKV chủ trì tìm kiếm thị trường trong và ngoài nước, ký kết hợp đồng, đồng thời thống nhất việc tiêu thụ than, alumin và các khoáng sản quan trọng. Tập đoàn phối hợp với các công ty con để phân công quản lý thị trường nội bộ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước phát triển ở các lĩnh vực như cơ khí, vật tư chiến lược hay dịch vụ địa chất – môi trường. TKV được quyền tự quyết và điều chỉnh giá hàng hóa, dịch vụ trong nội bộ tập đoàn, ngoại trừ các mặt hàng do Nhà nước quy định giá cụ thể.

Công ty mẹ và các công ty con khi tham gia kế hoạch phối hợp kinh doanh phải tự chủ chi phí, chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động và tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật. TKV chi trả chi phí các công đoạn sản xuất dựa trên định mức kinh tế – kỹ thuật, bao gồm lợi nhuận hợp lý, và chỉ điều chỉnh giá trong trường hợp bất khả kháng hoặc biến động chính sách, giá đầu vào.

Trên cơ sở kế hoạch hàng năm, TKV và các công ty con được cấp phép khai thác sẽ ký hợp đồng mua bán các sản phẩm như than, quặng bôxít, hydroxit nhôm, alumin, nhôm, đồng tấm và các khoáng sản quan trọng khác. TKV sẽ tổ chức tiêu thụ trong và ngoài nước theo giá hai bên thỏa thuận, dựa trên định mức kỹ thuật và lợi nhuận phù hợp.

Một nội dung đáng chú ý trong dự thảo là cơ chế lựa chọn đơn vị thành viên thực hiện các công trình đào lò tại mỏ hầm lò than, khoáng sản. Khi không sử dụng vốn ngân sách, TKV được tự quyết định phương án mua sắm, nhưng phải đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả.

Bộ Tài chính cho biết đào lò là khâu then chốt trong đầu tư mỏ hầm lò, có tính đặc thù kỹ thuật và an toàn rất cao, phụ thuộc nhiều vào điều kiện địa chất và môi trường hầm lò. Hoạt động này đòi hỏi lực lượng thợ lò lành nghề, công nghệ thi công chuyên biệt và hệ thống giám sát liên tục. Thị trường trong nước ngoài TKV gần như không có nhà thầu đủ năng lực đảm nhận toàn bộ chuỗi công việc này.

Trong hệ thống của TKV hiện có nhiều đơn vị đáp ứng năng lực thi công, tiêu biểu như Công ty Xây lắp mỏ – TKV, với thiết bị, công nghệ và nhân lực được đầu tư đồng bộ. Tuy nhiên, do phần lớn các đơn vị sản xuất than là chi nhánh hạch toán phụ thuộc cùng một pháp nhân, họ không thể tham gia đấu thầu lẫn nhau theo quy định hiện hành. Điều này gây khó khăn cho việc điều phối nhân lực, thiết bị và khối lượng đào lò giữa các đơn vị, đặc biệt trong giai đoạn đầu tư mỏ mới hoặc công trình duy trì sản xuất.

Cơ chế đặc thù được đề xuất nhằm tháo gỡ vướng mắc này, cho phép TKV linh hoạt huy động lực lượng trong nội bộ để bảo đảm tiến độ, an toàn và hiệu quả sản xuất. Dù mang tính đặc thù, cơ chế vẫn kèm yêu cầu kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo minh bạch và tuân thủ quy định giám sát của cơ quan chủ sở hữu vốn nhà nước.

Bộ Tài chính đánh giá cơ chế này sẽ giúp TKV rút ngắn quy trình thực hiện dự án, chủ động điều hành tiến độ khai thác, phát huy tối đa năng lực kỹ thuật và thiết bị sẵn có, qua đó nâng cao hiệu quả đầu tư, đảm bảo an toàn và duy trì nguồn cung than ổn định cho nền kinh tế.