Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Đề tài KHCN chỉ hoàn thành khi ra sản phẩm, tạo doanh thu gấp 5–10 lần chi phí nghiên cứu

Phát biểu tại Lễ công bố và khai trương hệ thống quản lý trực tuyến các nhiệm vụ khoa học và công nghệ theo thời gian thực của Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (NAFOSTED), Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh hệ thống mới không chỉ là một sản phẩm công nghệ mà là “nền tảng đổi mới mô hình quản lý khoa học và công nghệ của Việt Nam”.

Theo Bộ trưởng, muốn đổi mới khoa học – công nghệ thì trước hết phải đổi mới phương thức quản lý theo hướng tạo động lực, minh bạch và vận hành bằng dữ liệu, thay vì cơ chế kiểm soát hành chính như trước đây. Đây là cách tiếp cận quản lý theo hướng kiến tạo, tạo môi trường thuận lợi để nhà khoa học tập trung cho nghiên cứu thay vì thủ tục.

Bộ trưởng kêu gọi các nhà khoa học, hội đồng chuyên môn và cơ quan chủ trì tích cực sử dụng hệ thống mới do đội ngũ chuyên gia Việt Nam phát triển, đồng thời liên tục phản hồi để hoàn thiện. “Đây phải trở thành công cụ không thể thiếu trong nghiên cứu Việt Nam”, ông nói.

Đáng chú ý, hệ thống có khả năng tương đương các nền tảng quản lý nghiên cứu của Hàn Quốc và có thể tích hợp, kết nối để hợp tác và đồng tài trợ với các quốc gia phát triển. Tại lễ công bố, Quỹ NAFOSTED đã ký kết 309 đề tài khoa học và công nghệ đầu tiên triển khai theo tinh thần của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025.

Điểm đột phá lớn là mô hình quản lý mới chuyển từ chú trọng đầu vào sang chú trọng đầu ra, từ theo dõi hóa đơn sang theo dõi kết quả nghiên cứu, và từ chi theo dự toán hướng đến khoán chi theo sản phẩm

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, cơ chế khoán chi sẽ thúc đẩy sáng tạo và giảm áp lực thủ tục. Đặc biệt, kết quả nghiên cứu sẽ thuộc về tổ chức nghiên cứu để chủ động thương mại hóa, còn nhóm nghiên cứu được hưởng tối thiểu 30% giá trị thương mại hóa.

“Một đề tài khoa học chỉ được đánh giá hoàn thành khi kết quả được doanh nghiệp tiếp nhận và trở thành sản phẩm tạo doanh thu. Doanh thu này được kỳ vọng gấp 5–10 lần chi phí nghiên cứu sau 3–5 năm,” Bộ trưởng khẳng định.

Theo tinh thần của luật mới, việc đánh giá sẽ chuyển từ từng đề tài riêng lẻ sang đánh giá tổng thể các nhiệm vụ của cả tổ chức. Cách tiếp cận này cho phép chấp nhận rủi ro khoa học, khuyến khích đổi mới, dám làm, và phân bổ nguồn lực theo chiến lược dài hạn.

Quy mô nhiệm vụ cũng đã tăng lên đáng kể khi giá trị trung bình đề tài gấp đôi so với trước. Tỷ lệ nhiệm vụ thuộc nhóm công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, năng lượng mới, công nghệ số chiếm hơn 50%, thể hiện định hướng tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực nền tảng.

Danh mục nhiệm vụ khoa học được phân chia theo 3 lớp để phù hợp năng lực của từng nhóm chủ thể: Nghiên cứu cơ bản: chủ yếu giao cho viện và trường đại học; Nghiên cứu ứng dụng: phân bổ tương đương giữa viện, trường và doanh nghiệp; Phát triển công nghệ: ưu tiên cho doanh nghiệp vì gần thị trường và có khả năng triển khai sản phẩm

Hiện doanh nghiệp mới nhận khoảng 30% nhiệm vụ phát triển công nghệ, con số được Bộ KH&CN đánh giá là còn khiêm tốn. Bộ trưởng đề nghị tăng mạnh tỷ lệ này để đẩy nhanh quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu, rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường.