Bộ Xây dựng được trao thêm thẩm quyền về quy hoạch và quản lý hạ tầng giao thông

Trong bước chuyển mạnh về cơ chế phân cấp quản lý Nhà nước, Nghị định 144/2025 của Chính phủ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7, trao thêm quyền lực quan trọng cho Bộ Xây dựng trong quy hoạch và quản lý hạ tầng giao thông trên toàn quốc. Đây được xem là một dấu mốc mới, mở rộng vai trò của ngành xây dựng vào lĩnh vực vốn thuộc phạm vi của nhiều bộ ngành chuyên trách trước đây, đồng thời trao quyền tự chủ lớn hơn cho các địa phương.

Bộ Xây dựng: Từ xây dựng đô thị đến quy hoạch giao thông chiến lược

Theo quy định mới, Bộ trưởng Bộ Xây dựng có quyền phê duyệt quy hoạch mạng lưới đường bộ và kết cấu hạ tầng đường bộ, vốn là nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội và kết nối vùng miền. Thậm chí, việc giao tuyến, đoạn tuyến quốc lộ giờ đây cũng được quyết định dựa trên đề xuất của địa phương và sự phê duyệt của Bộ trưởng Bộ Xây dựng, thay vì các Bộ, ngành giao thông truyền thống.

Không chỉ dừng ở lĩnh vực đường bộ, Bộ Xây dựng còn được giao quyền phê duyệt quy hoạch hệ thống cảng biển, cảng cạn, vùng nước, và xác định phạm vi bảo vệ công trình hàng hải. Đối với đường thủy nội địa, Bộ sẽ nắm quyền quy định hành lang bảo vệ luồng và phê duyệt quy hoạch kết cấu hạ tầng. Ngay cả trong lĩnh vực đường sắt, từ việc tháo dỡ tuyến quốc gia đến các vấn đề đăng kiểm thủy nội địa, tất cả đều nằm trong quyền quyết định của Bộ Xây dựng theo các nghị định liên quan.

> > Huyện đảo sở hữu sân bay tư nhân đầu tiên của Việt Nam vươn mình trở thành đặc khu kinh tế của đất nước

Phân quyền sâu cho địa phương: Đòn bẩy thúc đẩy phát triển hạ tầng

Song song với việc mở rộng thẩm quyền Trung ương, Nghị định 144/2025 thể hiện rõ tinh thần phân quyền khi giao nhiều nhiệm vụ cụ thể cho UBND cấp tỉnh. Từ đào tạo thẩm tra viên an toàn giao thông, đến cấp phép vận tải quốc tế, phê duyệt phương án tổ chức giao thông đường cao tốc, thậm chí cả việc điều chỉnh tuyến vận tải hành khách với các quốc gia láng giềng. Những vấn đề này đều thuộc quyền xử lý của các địa phương.

Trong lĩnh vực hàng hải, địa phương được quyền cấp phép phá dỡ tàu biển, hoạt động tàu lặn, đào tạo thuyền viên, đặt và đổi tên cảng biển, vùng nước – những việc trước đây thuộc phạm vi của các Cục chuyên ngành. Các thủ tục đăng kiểm, công nhận đủ điều kiện đóng tàu, nhập khẩu phương tiện thủy giờ đây cũng do tỉnh quản lý trực tiếp.

Thách thức về năng lực thực thi và giám sát minh bạch

Việc phân cấp sâu rộng được kỳ vọng sẽ tăng tốc quá trình đầu tư hạ tầng, giảm bớt thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho các địa phương bứt phá trong phát triển giao thông vận tải và quy hoạch đô thị. Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội là những thách thức lớn. Sự chuyển giao này đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực cán bộ, khả năng điều phối liên ngành và đặc biệt là cơ chế giám sát minh bạch trong triển khai các dự án hạ tầng tại chỗ.

Trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành phố đang nỗ lực thu hút đầu tư bất động sản, công nghiệp và logistics, việc được trao quyền tự quyết về hạ tầng là “cơ hội vàng”. Tuy nhiên, để biến cơ hội thành hiện thực, các địa phương cần chủ động nâng cao năng lực tổ chức thực thi, đồng thời phải đảm bảo tính công khai, minh bạch và đồng bộ trong quy hoạch tổng thể.

Nghị định 144/2025 mở ra một thời kỳ mới cho ngành xây dựng khi không chỉ dừng lại ở kiến trúc và phát triển đô thị, mà còn đóng vai trò chiến lược trong quy hoạch và quản lý hạ tầng giao thông toàn quốc. Đây là bước đi quyết liệt nhằm tinh gọn bộ máy quản lý, tăng tính chủ động cho địa phương, và cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm, minh bạch và hiệu quả trong thực hiện quyền lực được trao.

> > TP. HCM sắp điều chỉnh loạt tuyến đường kết nối tới nhà ga 11.000 tỷ được ví như 'thành phố hàng không' của Việt Nam