CẬP NHẬT Toạ đàm: Đột phá nào để thu hút đầu tư vào ngành điện

Ở góc độ lập pháp, câu hỏi đầu tiên xin được dành cho ông Phan Đức Hiếu, ông có nhìn nhận và đánh giá như thế nào về các cơ chế, chính sách hiện nay, gồm cả những mặt tích cực, những mặt còn hạn chế trong hoạt động thu hút đầu tư phát triển ngành điện cũng như các giải pháp đang được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tập trung chỉ đạo nhằm thúc đẩy đầu tư phát triển ngành điện, bảo đảm cân đối năng lượng quốc gia?

Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội: Đầu tiên phải nói đến vai trò, bản chất của ngành năng lượng, trong đó có ngành điện. Đây là ngành có vai trò, vị trí và đóng góp rất quan trọng trong phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội, đời sống nhân dân. Ngành này không chỉ quan trọng ở riêng nước ta mà quan trọng ở mọi quốc gia.

Qua theo dõi từ khi có Luật Điện lực năm 2004 và sửa đổi năm 2012, cho đến nay chúng ta có hàng loạt cơ chế, thể chế, chính sách… vì ngành điện liên quan đến rất nhiều lĩnh vực; đồng thời chính sách điều chỉnh ngành điện, ngành năng lượng có rất nhiều luật khác nhau chứ không chỉ riêng Luật Điện lực. Nếu như nhìn vào sự phát triển của ngành điện thì trong 20 năm qua, ngành điện đã nâng cao được năng lực và đóng góp tích cực vào quá trình tăng trưởng, phát triển kinh tế, bảo đảm ổn định xã hội.

Còn nhìn từ góc độ thu hút đầu tư nước ngoài và trong nước phục vụ cho sản xuất kinh doanh, độ bao phủ của việc cấp điện ngày càng được mở rộng và việc tiếp cận điện của người dân, người có hoàn cảnh khó khăn cũng ngày càng được mở rộng, được bảo đảm. Rõ ràng chúng ta thấy có sự đóng góp của cơ chế chính sách.

Khi tôi còn ở Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, chỉ nói riêng về môi trường, thể chế để thu hút đầu tư năng lực cạnh tranh thì các quốc gia xếp chỉ số tiếp cận điện năng, bảo đảm điện năng là một chỉ số quan trọng trong đánh giá chất lượng của môi trường kinh doanh trong thu hút đầu tư. Trong rất nhiều thể chế khác như như đất đai, xây dựng…, tiếp cận điện năng là một trong những chỉ số quan trọng.

Bên cạnh đó, nhìn từ góc độ thể thế, chính sách, không thể không ghi nhận nỗ lực của ngành công thương và đặc biệt là của Tập đoàn Điện lực Việt Nam từ khi Chính phủ thực hiện Nghị quyết về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh (Nghị quyết 19 hay Nghị quyết 02 chuyên đề). Trong 5 năm trở lại đây, chỉ số tiếp cận điện năng của Việt Nam có sự đột biến và rất ngoạn mục. Trước đây xếp dưới 100 thì nay là một trong những chỉ số tiếp cận điện năng để so sánh quốc tế thuận lợi, góp phần nâng cao chất lượng môi trường kinh doanh. Đây là thực tế đã được ghi nhận.

Tuy nhiên, cũng có tồn tại, hạn chế cần phải nhìn nhận, ngành điện phát triển rất năng động, đặc biệt gần đây với sự phát triển của khoa học kỹ thuật và chống biến đổi khí hậu cũng như thay đổi về quá trình sản xuất kinh doanh, có rất nhiều yếu tố đòi hỏi ngành điện phải thay đổi. Tôi cho rằng có mấy điểm cần lưu ý:

Thứ nhất, có vẻ chính sách của chúng ta ổn định quá. Ví dụ Luật Điện lực năm 2004, sửa đổi năm 2012; Quyết định số 28 về giá bán điện năm 2014… Tuy nhiên thực tế ngành điện thay đổi rất nhanh chóng nên sự ổn định là chậm thay đổi.

Thứ hai, về mặt nội dung, vì đầu tư ngành điện rất lớn, đứng từ góc độ các nhà đầu tư thì hệ thống chính sách phải có khả năng tiên lượng và đồng bộ. Nếu không đồng bộ thì không tạo ra tác động tốt. Vì vậy, trong một số trường hợp, thiếu sự đồng bộ. Chúng ta cải cách rất mạnh về thu hút đầu tư thị trường phát điện, mua điện bán buôn nhưng chậm cải cách về bán lẻ thì rõ ràng không đồng bộ.

Thứ ba là cơ sở pháp lý, nhà đầu tư cần sự vững chắc thì chúng ta đang điều hành khá nhiều ở quyết định, điều này cần phải xem xét.

Thứ tư là thiếu tính thị trường. Trong bối cảnh hiện nay, nếu thiếu tính thị trường trong nội dung cơ chế chính sách thì rất khó để có công cụ thúc đẩy bền vững.

Tôi muốn nhấn mạnh những điểm hàm ý trong thời gian tới đây là trọng tâm để chúng ta cần phải hoàn thiện về cơ chế.

Tuy nhiên, có điều rất mừng là sự quyết tâm của các cơ quan, bộ ngành có sự thay đổi rất lớn từ năm 2020. Đầu tiên là Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 5 năm, rồi Quốc hội có hẳn 1 chuyên đề giám sát về năng lượng. Sau đó, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ rất quyết liệt trong việc sửa đổi Luật Điện lực, xem xét lại Quyết định số 28 về giá bán điện và nhiều động thái, kể cả tạo lập hạ tầng điện. Nhìn về mặt quyết tâm có sự chuyển biến, đây là điều rất cần thiết, phải phát huy trong thời gian tới.

Một trong những khó khăn lớn trong thu hút đầu tư vào phát triển ngành điện là cần nguồn lực đầu tư lớn trong khi thời gian thu hồi vốn chậm, giá bán điện hiện nay vẫn còn mang màu sắc "bao cấp", bù trì. Là chuyên gia về giá, ông Nguyễn Tiến Thỏa có phân tích và nhận định như thế nào về những điểm bất hợp lý trong cơ cấu giá thành, cách tính giá điện như hiện nay, nhất là trong bối cảnh tình hình giá đầu vào của ngành điện như than, dầu, khí luôn biến động và neo cao, tỉ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện ngày càng cao?

Chuyên gia Nguyễn Tiến Thỏa: Tôi cho rằng giá điện của chúng ta đang có 4 bất cập rất lớn.

Bất cập thứ nhất có tính chất bao trùm là giá điện chưa thực hiện theo cơ chế thị trường. Như Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị đã đánh giá là chính sách năng lượng của chúng ta còn bất cập và chưa hoàn toàn phù hợp với cơ chế thị trường. Chưa phù hợp với cơ chế thị trường có nghĩa là gì? Chúng ta đều biết toàn bộ chi phí đầu vào để sản xuất điện như than, khí, dầu, tỷ giá… đã theo thị trường. Giá thị trường thế giới thế nào, trong nước thế nào đều phản ánh vào giá hết. Thế nhưng giá đầu ra lại không phản ánh được những biến động của các chi phí đó; có lúc thì điều chỉnh quá lâu, có lúc điều chỉnh lại không tính đúng, tính đủ, không bảo đảm bù đắp toàn bộ chi phí đã bỏ ra để sản xuất kinh doanh điện. Cho nên sản xuất kinh doanh điện gặp rất nhiều khó khăn. Số liệu mới nhất 2 năm 2022 – 2023 gần đây thì chính cách điều hành như vậy đã gây lỗ của ngành điện khoảng 47.500 tỷ đồng. Đây là khó khăn lớn cho việc cải thiện dòng tiền của ngành điện để đầu tư, phát triển nguồn và lưới.

Thứ hai, giá điện hiện nay chúng ta kỳ vọng và giao cho nó gánh vác nhiệm vụ đa mục tiêu. Chúng ta muốn phải tính đúng, tính đủ, bảo đảm bù đắp chi phí nhưng phải khuyến khích thu hút đầu tư, phải đảm bảo an sinh xã hội, phải bảo đảm an ninh năng lượng, kiểm soát lạm phát. Rất nhiều mục tiêu. Có những mục tiêu ngược chiều nhau. Xử lý các mục tiêu đó rất khó hài hòa, không đảm bảo được mong muốn mà chúng ta đặt ra. Cho nên chúng ta phải có tính toán hợp lý vai trò của giá điện, cái nào là mũi nhọn.

Như Nghị quyết 55 nói, chúng ta phải dùng những biện pháp như là thuế, phí, các quỹ điều tiết các thị trường để điều tiết thị trường điện chứ không chỉ trông cậy vào việc kiềm chế giá thấp để đảm bảo được mục tiêu kiểm soát lạm phát. Phải tính toán lại chính sách phát điện từ chính sách thị trường này.

Thứ ba là bất cập trong cơ chế bù chéo giá điện hiện nay, để kéo quá dài và lộ trình xử lý không rõ ràng. Phó giáo sư Bùi Xuân Hồi đã tham gia Đề án cải tiến biểu giá điện từ năm 2019 và cũng đã tính giảm dần bù chéo nhưng cuối cùng chúng ta vẫn chưa làm được. Bù chéo ở đây thể hiện cái gì? Bù chéo giữa nhóm những người tiêu dùng điện sinh hoạt với nhau - bậc cao bù cho bậc thấp, bù chéo giữa giá điện sinh hoạt trong sản xuất ở mức độ nhất định. Tất nhiên là giá điện trong sản xuất phải thấp hơn bởi vì tiêu dùng điện hạ áp giá đắt hơn nhưng vẫn có bù chéo nhất định giữa điện cho sinh hoạt đối với điện sản xuất.

Và một điểm nữa là bù chéo về giá điện giữa các vùng miền với nhau. Điện ở các xã, huyện hải đảo thường 7.000-9.000, nhưng chúng ta vẫn bán 1.000-2.000, tức là lấy vùng thấp bù cho vùng cao...

Chính Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị cũng đã yêu cầu cái mới tức là chúng ta phải chấm dứt bù chéo trong giá điện và việc này chúng tôi cũng đang đề nghị đưa vào Luật Điện lực mới, phải luật hóa yêu cầu này.

Bất cập thứ tư tôi cũng rất tán thành và khuyến nghị nhiều đã được Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị nêu ra là giá điện chưa tách bạch giữa giá với chính sách an sinh xã hội. Chúng ta chưa dứt khoát trong thực hiện các chính sách xã hội.Ví dụ đối với người thu nhập thấp, người nghèo thì chúng ta hỗ trợ trực tiếp bằng tiền điện, tách ra được. Nhưng trong biểu giá điện vẫn còn thể hiện những chính sách an sinh xã hội đối với những người thu nhập thấp thì giá bán 92-95% so với giá bán lẻ bình quân. Vẫn còn cách đó, hay giá bù cho các vùng miền...

Cũng trong chính sách giá điện vừa qua, nếu chúng ta giảm giá điện là chúng ta giảm giá để ngành điện phải tự gánh vác. Ví dụ như dịch COVID-19 chẳng hạn, chúng ta quyết định giảm giá điện nhưng chúng ta không quy định chính sách để điều tiết thị trường hợp lý. Chính sách thuế xử lý như thế nào, các công cụ thị trường xử lý như thế nào và chính sách an sinh xã hội chúng ta nên tách ra như thế nào để xử lý? Cho nên chính sách giá điện vẫn còn lẫn lộn, không bảo đảm đúng nguyên lý về giá cả để bảo đảm mục tiêu khuyến khích ngành điện phát triển, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Từ sự phân tích về những điểm còn bất hợp lý trong cơ cấu giá thành, cách tính giá điện, PGS.TS. Bùi Xuân Hồi có thể chia sẻ thêm một số thông tin về cách tính giá điện đang được các nước tiên tiến áp dụng, thực hiện và trong sự tương quan giữa nước ta và các nước ở khu vực và trên thế giới trong nền kinh tế thị trường, cách tính chi phí đầu vào, cơ cấu giá bán điện ở nước ta có sự khác biệt, điểm bất hợp lý như thế nào? Ông có thể đưa ra dự báo về xu hướng giá điện trên thế giới sẽ diễn biến theo chiều hướng nào?

PGS.TS. Bùi Xuân Hồi: Vấn đề quan trọng nhất nằm ở khâu điều hành giá cả. Phép tính giá điện, kể cả nước tiên tiến và nước không tiên tiến, mỗi nước có cách khác nhau, không có cách tiếp cận chuẩn, đúng cho tất cả hệ thống điện, dù là tiếp cận theo chi phí bình quân hay tiếp cận theo chi phí biên vì ngành điện rất đặc thù. Về cách tính toán của các nước, bao giờ cũng có mấy điểm trong cách tiếp cận:

Đầu tiên là tính đúng, tính đủ trong chi phí mà hộ tiêu thụ gây ra cho hệ thống điện. Đây là điểm đầu tiên mà các quốc gia bao giờ cũng cố gắng hướng đến, chắc chắn không thể 100% tính đúng, tính đủ. Với cách tiếp cận như thế, cơ cấu biểu giá bao giờ cũng phải thể hiện đúng. Việc cung cấp điện cho hộ sản xuất, cho hộ sinh hoạt có khác biệt gì và từ khác biệt đó dẫn tới cơ cấu giá khác biệt thế nào.

Điểm thứ hai, như chuyên gia Nguyễn Tiến Thỏa đã chia sẻ, giá điện của chúng ta đa mục tiêu quá, còn ở trên thế giới tách bạch tương đối rõ, mặc dù tôi xin khẳng định giá điện ở nước nào cũng có sự điều tiết của Chính phủ. Bảo rằng sản phẩm này 100% theo thị trường là không có; vấn đề là điều tiết như thế nào. Về cơ bản, cố gắng tách bạch giữa hoạt động mang tính chất công ích và những hoạt động mang tính chất thị trường. Như chuyên gia Thỏa chia sẻ, bây giờ cấp điện ra đảo, chi phí cung ứng là 7.000-8.000 đồng, nhưng chúng ta vẫn đang bán giá đồng nhất trên toàn quốc là khoảng 2.200 đồng. Hiện nay chúng ta đang gom vào và vẫn bán như vậy, chứ ở nước ngoài, đương nhiên phải có phần hỗ trợ rất rõ ràng từ phía chính phủ. Khi đó, bản thân ngành điện sẽ hoạt động minh bạch.

Thứ ba, từ câu chuyện tính đúng, tính đủ, minh bạch trong chi phí đến câu chuyện xây dựng cơ cấu biểu giá. Thông thường cơ cấu biểu giá đều mang 2 thành phần: Một là tính toán chi phí công suất mà chúng ta gọi là giá công suất (giá thuê bao); hai là chi phí điện năng, thuê bao xong rồi, dùng bao nhiêu trả bấy nhiêu. Đây thông thường là cách tiếp cận của các nước trên thế giới.

Nhìn lại hệ thống giá của Việt Nam, hiện nay cách tính của chúng ta theo giá bán lẻ điện bình quân, tôi cho rằng có hạn chế, nhưng không phải là cốt lõi của những khó khăn của ngành điện hiện nay. Mấu chốt nhất vẫn là câu chuyện điều hành giá. Nếu chúng ta cố gắng dần dần tách bạch những hoạt động công ích và hoạt động thị trường, thì sẽ có cơ chế điều tiết giá phù hợp. Nếu không thể điều hành giá điện theo cơ chế thị trường ngay thì tất cả các khía cạnh điều tiết cũng phải dần dần hướng đến thị trường. Chúng ta xây dựng cơ cấu biểu giá từ năm 2014, khi chúng ta mong muốn phát triển sản xuất nên để giá điện sản xuất thấp, chúng ta muốn cân bằng tài chính cho EVN chúng ta buộc phải đẩy giá điện kinh doanh lên. Trong quá trình đấy, bắt buộc phải điều tiết dần, ưu tiên cho sản xuất dần giảm đi và trả đúng vai trò của hộ sản xuất. Nhưng chúng ta để lệch quá và không điều chỉnh, dẫn đến việc bây giờ nếu ngay lập tức xóa bù chéo thì chắc chắn không làm được vì sẽ gây sốc cho nền kinh tế. Nhưng rõ ràng phải hành động để từng bước điều tiết giá điện theo cơ chế thị trường. Đây là điều rất cần thiết. Tôi cho rằng phải định vị đúng, không phải vướng mắc về cách tính giá thành, mà quan trọng nhất là công tác điều hành giá.

Dự báo về giá điện, tôi có mấy đánh giá. Thứ nhất, trong tình hình hiện nay, cơ cấu nguồn điện dù có nỗ lực đến mấy cũng không thể bỏ qua nguồn năng lượng cơ sở bao gồm điện than, điện khí. Tất cả nguồn tái tạo có vào đến mấy thì điện cơ sở vẫn rất quan trọng. Và nếu điện cơ sở quan trọng như thế thì trong xu hướng giá nhiên liệu đầu vào tăng như hiện nay, tôi cho rằng giá thành cung cấp điện chắc chắn sẽ tăng. Vấn đề địa chính trị như thế này không thể kỳ vọng giá đầu vào ngay lập tức xuống được, thậm chí nó sẽ ở mức dao động mới cao hơn. Phải chấp nhận điều đó.

Thứ hai, chúng ta kỳ vọng Net Zero vào năm 2050, những nước khác cũng mong muốn điện sạch và tôi khẳng định, không có điện sạch giá rẻ. Điện mặt trời phát được 4 tiếng một ngày là tối đa, điện gió thì phập phù nên không thể nào nói những nguồn điện ấy sẽ có giá rẻ.

Tóm lại, một là do biến động của tình hình địa chính trị thế giới, hai là xu hướng dịch chuyển năng lượng nên chắc chắn giá thành cung ứng điện nói chung sẽ cao lên.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông chia sẻ, nhận định như thế nào về tiềm năng, cơ hội, môi trường đầu tư; những thuận lợi và khó khăn trong hoạt động đầu tư phát triển vào lĩnh vực điện năng hiện nay?

Ông Nguyễn Đình Tuấn – Giám đốc Công ty Nhiệt điện Sơn Động: Trước hết, đứng ở góc độ nhà đầu tư nguồn điện cũng như đơn vị sản xuất, chúng tôi thấy rằng nguồn thủy điện hiện tại cơ bản khai thác được hết tiềm năng. Nhiệt điện than theo lộ trình của Chính phủ sẽ tiết giảm đến năm 2030, đâu đó sẽ dừng ở năm 2050 theo chương trình Net Zero. Như thế, việc phát triển thêm nguồn mới chỉ có thể dựa vào các nguồn như điện khí, điện gió ngoài khơi,... PGS. TS. Bùi Xuân Hồi có phân tích rằng những nguồn điện này sẽ có ảnh hưởng rất lớn trong quá trình vận hành, đặc biệt suất đầu tư rất cao. Đương nhiên, giá cho điện năng lượng tái tạo rất lớn, điều này sẽ ảnh hưởng đến giá bình quân của thị trường, và quay ngược trở lại sẽ ảnh hưởng đến giá của EVN cũng như Chính phủ.

Theo quan điểm của tôi, để có thể triển khai được nội dung này, phải có rất nhiều cơ chế thu hút đầu tư, vì khi đầu tư người ta sẽ tính đến lợi nhuận mà lợi nhuận sẽ liên quan đến giá. Tốc độ phát triển của nguồn so với tốc độ phát triển kinh tế hiện tại đang không tương xứng, nguồn điện cơ sở như thủy điện, điện than không được phát triển nữa, vấn đề thu hút như thế nào để phát triển được nguồn điện gió, năng lượng tái tạo trong khi đứng về góc độ vận hành, sẽ có những tác động rất lớn?

Nhiệt điện Sơn Động là đơn vị được huy động chạy tải nền, nhưng việc điều chỉnh phụ tải, điều chỉnh công suất tần số rất nhiều. Hệ thống của ta không có tính ổn định cao, đặc biệt với khoảng gần 10% tỉ lệ điện mặt trời và điện gió hơn 8.000 MW trên tổng khoảng 85.000 MW, vào thời điểm giờ cao điểm, vào mùa mưa, mùa khô, lúc có thay đổi, biến động thì tác động, ảnh hưởng đến hệ số vận hành, đảm bảo an toàn hệ thống rất cao. Việc phát triển thêm các nguồn điện mới giá cao có ảnh hưởng đến chế độ vận hành của cả hệ thống. Đấy là bài toán theo tôi cần có rất nhiều tính toán.

Hiện tại, xu thế của thế giới, dự trữ năng lượng cho các nhà máy năng lượng tái tạo về mặt kỹ thuật công nghệ có thể thực hiện được. Tuy nhiên quay lại câu chuyện giá thành thì đây cũng là một vấn đề. Nếu có thể đưa được cả hệ thống vận hành ở trên phương diện điện sạch thì: Thứ nhất thiết bị đầu tư đầu vào đắt, giá cao; thứ hai, để đảm bảo vận hành ổn định, an toàn phải có một hệ thống dự trữ năng lượng, chắc chắn hệ thống này giá sẽ không bao giờ rẻ. Vấn đề ảnh hưởng đến giá chung của toàn hệ thống cũng như việc xây dựng hệ thống giá thị trường để đảm bảo từ vận hành an toàn cho đến giá minh bạch, giá phù hợp, kích thích được tất cả các điều kiện… chuyên gia Nguyễn Tiến Thỏa đã đề cập. Có rất nhiều yêu cầu giá điện phải gánh vác, đấy cũng là bài toán rất khó xử lý.

Đối với các đơn vị nhiệt điện như chúng tôi là nguồn điện nền, cơ sở, rất cần thiết để ổn định hệ thống. Tới đây, theo lộ trình sẽ có chương trình thay đổi nhiên liệu, phối trộn. Điều này Bộ Công Thương đã chỉ đạo và các đơn vị đã nghiên cứu. Tuy nhiên, vẫn quay lại câu chuyện về giá, giá đầu vào của những nguyên liệu đốt Biomass, viên nén so với giá than có thể gấp 2-3 lần. Đây là vấn đề các chuyên gia cần phải tính toán.

Có ý kiến cho rằng, chúng ta vẫn đang trên lộ trình thực hiện tính đúng, tính đủ giá điện; cách tính giá điện còn nhiều bất cập đã làm hạn chế rất lớn đến hoạt động đầu tư cho ngành diện. Không ai muốn tăng giá điện nhưng nếu phải lựa chọn giữa việc trả giá điện hợp lý để có đủ điện sử dụng với việc trả giá điện rẻ đi kèm với mất điện, thiếu điện thì mọi người sẽ lựa chọn và mong muốn có đủ điện.

Quan điểm của ông Nguyễn Tiến Thỏa về vấn đề này như thế nào? Trong nền kinh tế thị trường, việc tính đúng, tính đủ giá điện và việc cần đẩy nhanh hơn nữa lộ trình thực hiện tính đúng, tính đủ giá điện theo tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có phải là yêu cầu tất yếu, khách quan hiện nay hay không, thưa ông?

Chuyên gia Nguyễn Tiến Thỏa: Một trong những điểm nghẽn đầu tiên, kể cả điện chúng ta đang sử dụng từ các nguồn điện than, điện khí, năng lượng tái tạo… là giá. Giá ở đây được ví như dòng tiền, là mạch máu có đủ tiếp sức cho phát triển hay không, hay đông lại… Rất nhiều mục tiêu chúng ta có thể đạt được từ việc tháo gỡ điểm nghẽn đó.

Trong xã hội, chúng ta đều thấy giá rẻ ai cũng thích nhưng xu hướng chung của người tiêu dùng nghĩ rằng rẻ đến mức ngành sản xuất lỗ, không có hàng để mua thì cũng không thích, hay sợ có hàng nhưng tính giá không hợp lý. Có 2 điểm là tính giá không hợp lý và thứ hai là thiếu điện. Không hợp lý ở đây là chỉ sợ tính những thứ không phải của sản xuất kinh doanh đưa vào. Hợp lý là đồng tình tính đúng, tính đủ các chi phí hợp lý. Cho nên nguyện vọng hiện nay là giá hợp lý và có đủ điện.

Phải tính đúng, tính đủ theo nguyên tắc thị trường, nhưng đặc biệt phải minh bạch. Điều này Bộ Chính trị, Chính phủ, Quốc hội cũng yêu cầu. Giá điện phải minh bạch, phải tháo gỡ tất cả các rào cản. Tất nhiên không phải là thị trường thả nổi, thị trường phải có sự điều tiết của Nhà nước, vẫn phải có khâu Nhà nước độc quyền, tư nhân không thể 100% tham gia. Chúng ta phải chia sẻ vấn đề này. Ở đây người tiêu dùng quan tâm đầu tiên là đủ điện để dùng. Tôi đồng ý là sửa Luật Điện lực và phải cải cách căn bản về giá.