Căng thẳng giữa Israel và Iran đang đẩy thị trường dầu mỏ toàn cầu vào vùng nguy hiểm. Nguy cơ gián đoạn nguồn cung, leo thang quân sự và phản ứng dây chuyền tại Vùng Vịnh có thể khiến giá dầu tăng vọt trong thời gian tới.
Căng thẳng leo thang, giá dầu nhạy cảm
Trong hai năm qua, Trung Đông luôn trong trạng thái căng thẳng. Lực lượng Houthi đã đánh bom các tàu thương mại; Israel phát động chiến dịch quân sự toàn diện tại Gaza và Lebanon; và giữa Israel và Iran đã có những màn đáp trả bằng tên lửa. Tuy nhiên, thị trường dầu mỏ vẫn giữ được sự ổn định vì kịch bản tồi tệ nhất – một cuộc chiến toàn diện giữa Israel và Iran – vẫn chưa xảy ra.
Hiện tại, kịch bản đó dường như đang đến rất gần. Vào tối ngày 12/6, Israel đã phát động hàng chục cuộc không kích nhắm vào các cơ sở quân sự và hạt nhân của Iran. Cuộc tấn công này đe dọa làm bùng phát căng thẳng ở vùng Vịnh – nơi sản xuất tới một phần ba lượng dầu của thế giới. Giá dầu Brent – chuẩn mực toàn cầu – đã tăng 8% vào ngày 13/6, lên 74 USD/thùng (xem biểu đồ trên). Vậy mức giá có thể tăng cao tới đâu?
Cho đến thời điểm hiện tại, nguồn cung dầu vẫn chưa bị ảnh hưởng. Giá tăng chủ yếu phản ánh nguy cơ gián đoạn trong tương lai. Iran mới chỉ phản ứng lại bằng cách phóng một vài máy bay không người lái sang Israel. Vào tháng 10 năm ngoái, khi căng thẳng gia tăng, Iran cũng đã phản ứng một cách mang tính biểu tượng và điều này cho phép hạ nhiệt tình hình. Nếu kịch bản tương tự lặp lại lần này, phần lớn mức tăng giá do lo ngại rủi ro sẽ biến mất, theo ông Jorge Léon thuộc công ty tư vấn Rystad Energy. Khi đó, giá Brent có thể duy trì quanh mức 65–70 USD/thùng.
Các kịch bản gián đoạn nguồn cung dầu
Tuy nhiên, đây có vẻ không phải là kịch bản khả thi nhất. Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu tuyên bố các cuộc tấn công nhằm vào Iran sẽ tiếp tục “cho đến khi đạt được mục tiêu”. Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo rằng động thái tiếp theo của Israel có thể “còn khốc liệt hơn”. Do đó, vòng xoáy tấn công và đáp trả có thể kéo dài trong nhiều tuần. Tuy vậy, nếu không biến thành chiến tranh toàn diện, một phần nguồn cung dầu từ Iran vẫn có thể bị gián đoạn – ước tính khoảng 600.000 thùng/ngày – do các lệnh trừng phạt từ phương Tây được siết chặt hơn. Vì con số này chỉ chiếm khoảng 0,6% nguồn cung toàn cầu nên mức tăng giá có thể sẽ giới hạn ở khoảng 5–10 USD/thùng.
Căng thẳng sẽ leo thang thêm nếu Israel tấn công trực tiếp vào các giếng dầu và cảng xuất khẩu của Iran. Nếu xuất khẩu dầu thô của Iran bị ngưng hoàn toàn, thế giới sẽ mất đi 1,7 triệu thùng mỗi ngày. Các nước láng giềng vùng Vịnh của Iran – là trụ cột của Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) – vẫn còn nhiều giếng dầu chưa khai thác.
Riêng Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) có công suất dự phòng từ 3–4 triệu thùng/ngày, có thể sử dụng khi cần. Tuy nhiên, không chắc họ sẽ làm vậy, bởi hành động đó có thể bị Iran coi là đồng lõa với Israel và dẫn đến các đòn trả đũa. Hơn nữa, họ cũng sẽ không phản đối việc giá dầu tăng – điều họ đã cố gắng thúc đẩy nhưng thất bại trong suốt hai năm qua. Trong kịch bản này, giá dầu sẽ tăng dần theo thời gian khi xuất khẩu của Iran sụt giảm, và có thể chạm ngưỡng khoảng dưới 90 USD/thùng nếu nguồn cung từ OPEC và các nơi khác được bù đắp.
Rủi ro chiến lược và kịch bản tồi tệ nhất
Càng hành xử cứng rắn, Israel càng đẩy Iran tới nguy cơ sử dụng các biện pháp liều lĩnh. Một trong những biện pháp cực đoan nhất là cố gắng đóng cửa eo biển Hormuz – nơi 30% lượng dầu thô vận chuyển bằng đường biển và 20% lượng khí thiên nhiên hóa lỏng toàn cầu đi qua.
Ngay cả trong “Cuộc chiến tàu chở dầu” những năm 1980, khi Iran và Iraq giao chiến và có tới 239 tàu chở dầu bị tấn công, hoạt động vận chuyển vẫn tiếp diễn và giá dầu ổn định trở lại sau đợt tăng ban đầu. Để thực sự gây tác động, Iran sẽ phải phong tỏa toàn tuyến đường này.
Nhưng điều đó sẽ là hành động thiếu khôn ngoan, bởi eo biển hẹp này – nối Vịnh Ba Tư với Ấn Độ Dương – cũng rất quan trọng với chính Iran. Hơn nữa, cả Mỹ (với một Tổng thống mong muốn giá dầu thấp) và Trung Quốc (nước phụ thuộc lớn vào nhập khẩu dầu từ vùng Vịnh) nhiều khả năng sẽ điều hải quân đến để phá vỡ phong tỏa. Trên thực tế, dù từng nhiều lần đe dọa hành động như vậy, Iran cho đến nay vẫn chưa dám đánh cược.
Nhưng giả sử lần này Iran thật sự làm vậy. Saudi Arabia có thể chuyển hướng một phần xuất khẩu thông qua đường ống Đông – Tây, với công suất 5 triệu thùng/ngày, tương đương khoảng một nửa sản lượng của nước này. Tuy nhiên, 85% lượng dầu xuất khẩu của Iraq và toàn bộ lượng xuất khẩu của Kuwait, Oman và Qatar không có tuyến đường thay thế. Khi đó, giá Brent có thể sẽ tăng vọt vượt mốc 100 USD/thùng, theo ông Michael Haigh thuộc ngân hàng Socíeté Générale.
Và còn một kịch bản tồi tệ hơn nữa. Nhiều cơ sở sản xuất dầu lớn nhất của vùng Vịnh nằm trong tầm bắn của tên lửa Iran. Việc bảo vệ chúng gần như là bất khả thi – đặc biệt là ở Saudi Arabia – do các cơ sở này phân tán trên phạm vi rộng lớn. Nếu Iran đánh bom các cơ sở này, giá dầu có thể vượt 120 USD/thùng, theo ngân hàng JPMorgan Chase. Trên toàn khu vực, rủi ro đang ngày càng tích tụ. Thị trường dầu toàn cầu vừa trở nên "dễ bốc cháy" hơn bao giờ hết.
Theo The Economist
Nhật Hạ - nguoiquansat.vn
Theo Thị trường tài chính
Bình luận
0 Bình luận