Chính phủ đề xuất TP.HCM thành lập Khu Thương mại tự do

Chiều 3/12, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn đã trình bày trước Quốc hội tờ trình về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98 nhằm tạo cơ chế, chính sách đặc thù mới cho TP.HCM.

Theo tờ trình, Chính phủ xác định mục tiêu sửa đổi Nghị quyết 98 là “khơi thông các điểm nghẽn, kịp thời thu hút đầu tư, tạo đột phá, phát triển nhanh, bền vững hơn, tạo sức lan tỏa, đóng góp lớn hơn vào tốc độ tăng trưởng kinh tế của cả nước”.

Tờ trình cũng đề cập định hướng chiến lược đối với TP.HCM trong tương lai, đặc biệt trong bối cảnh thành phố dự kiến hợp nhất với tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Sau hợp nhất, TP.HCM sẽ trở thành thực thể hành chính – kinh tế đặc biệt với quy mô vượt trội, đủ điều kiện để xây dựng không gian phát triển mới theo tư duy “1 trung tâm, 3 vùng, 1 đặc khu”.

Theo Chính phủ, cấu trúc mới này sẽ giúp mở rộng dư địa phát triển, tạo điều kiện để quy hoạch vùng đô thị tích hợp, tái cấu trúc không gian phát triển theo tư duy chiến lược, hướng tới vai trò trung tâm kinh tế hàng đầu khu vực.

Để tạo nguồn lực và thúc đẩy liên kết giao thông – đô thị, Chính phủ đề xuất TP.HCM được giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác giá trị đất trong các khu vực TOD, bao gồm tiền thu từ diện tích sàn tăng thêm, phí cải thiện hạ tầng và giá trị tăng thêm của đất. Nguồn thu này sẽ được ưu tiên tái đầu tư cho các dự án đường sắt đô thị và giao thông liên quan.

Đáng chú ý, UBND TP.HCM được quyền quyết định các chỉ tiêu kinh tế, kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất tại khu vực nhà ga và vùng phụ cận Vành đai 3 theo mô hình TOD, kể cả khi khác với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Theo Chính phủ, cơ chế này nhằm giải phóng tính sáng tạo và linh hoạt trong thiết kế đô thị, thay vì bị “trói buộc” bởi các tiêu chuẩn cứng nhắc.

Một điểm mới đáng chú ý là đề xuất cho phép TP.HCM thành lập Khu Thương mại tự do (FTZ) với khung pháp lý đầy đủ về quản lý, ưu đãi đầu tư và cơ chế hải quan đặc thù. FTZ được định hướng trở thành không gian thể chế vượt trội, thu hút nguồn vốn chất lượng cao, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hoạt động tài chính, logistics, công nghệ cao và thương mại quốc tế.

Đây được xem là bước thử nghiệm cho mục tiêu đưa TP.HCM trở thành trung tâm kinh tế, tài chính quốc tế, đồng thời là “phòng thí nghiệm thể chế” để đánh giá và nhân rộng ra phạm vi quốc gia.

Tăng giám sát FTZ để ngăn tiêu cực và trục lợi chính sách

Thẩm tra các nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, các cơ chế, chính sách sửa đổi, bổ sung đối với TP.HCM cần bảo đảm tập trung, có trọng tâm, trọng điểm. Việc điều chỉnh chính sách phải kịp thời xử lý vấn đề mới phát sinh, tháo gỡ vướng mắc và giải quyết hiệu quả các “điểm nghẽn” trong thực tiễn.

Liên quan quy định TP.HCM được giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác quỹ đất TOD, ông Mãi cho biết nội dung này đã được quy định trong Luật Đường sắt và Nghị quyết 188/2025/QH15. Vì vậy, Ủy ban đề nghị không bổ sung quy định mới, đồng thời Chính phủ cần chỉ đạo thực hiện đúng các quy định hiện hành. Tuy nhiên, nhằm làm rõ mục tiêu đề xuất, cơ quan soạn thảo cần bổ sung giải trình cụ thể hơn.

Đối với việc thành lập FTZ tại TP.HCM, Ủy ban Kinh tế đánh giá là cần thiết và nhận được sự thống nhất cao, trong bối cảnh đề án cần thời gian chuẩn bị và chưa thể ban hành ngay.

Để Quốc hội có đủ cơ sở xem xét, Ủy ban đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ các điều kiện bảo đảm triển khai FTZ, gồm hạ tầng, nguồn nhân lực, ngân sách, tính khả thi và kết nối vùng; Dự kiến kết quả đầu ra, tác động đến tăng trưởng, ngân sách, xã hội; Tính liên thông với Trung tâm tài chính quốc tế, cũng như cạnh tranh, phối hợp với các FTZ khác như Đà Nẵng, Hải Phòng, tránh tạo chênh lệch bất lợi hoặc rủi ro cho lợi ích quốc gia.

Bên cạnh đó, cần thiết lập cơ chế quản lý, kiểm tra, giám sát FTZ để ngăn chặn tiêu cực, trục lợi chính sách đồng thời xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan liên quan trong tổ chức thực hiện.