Chủ tịch VSDC: Nhà đầu tư cần tỉnh táo, không phải FDI lên sàn là ai cũng mạnh tay mua

Tại Diễn đàn Triển vọng thị trường vốn Việt Nam 2026 với chủ đề “Bứt phá trên nền tảng mới”, chiều 12/12, ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC), nhấn mạnh để thị trường chứng khoán Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới sau nâng hạng, điều cốt lõi là phải khơi thông nguồn hàng và hoàn thiện cơ chế huy động vốn.

Theo chủ tịch VSDC, nếu không có doanh nghiệp mới IPO gắn với niêm yết, không rút ngắn chu kỳ niêm yết, không phát hành trái phiếu công trình, trái phiếu xanh hay thiếu vắng các doanh nghiệp FDI niêm yết, thì dù 5 năm, 10 năm hay 20 năm nữa, thị trường cũng khó thu hút thêm vốn.

“Trong 3 năm trở lại đây, quá trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước và IPO của doanh nghiệp FDI đã chững lại rõ rệt. Nguồn hàng chất lượng cao gần như không xuất hiện, trong khi những tên tuổi lớn từng tạo sức hút mạnh mẽ cho thị trường như FPT hay Vinamilk đã là câu chuyện từ cách đây rất lâu”, ông Sơn chia sẻ.

Ông cũng nêu thực trạng vốn ngoại bán ròng khoảng 11 tỷ USD trong thời gian qua, đồng thời đặt câu hỏi: “Vì sao vốn rời khỏi Việt Nam?” Theo ông, các công cụ phòng vệ rủi ro không chỉ của Bộ Tài chính mà cả của Chính phủ cần được thiết kế phù hợp với bối cảnh biến động tỷ giá, bởi nhà đầu tư hiện vẫn thiếu các sản phẩm hedging chuyên biệt.

Về nguyên nhân, Chủ tịch VSDC cho biết các vấn đề liên quan đến khung pháp lý, đặc biệt là đất đai và định giá doanh nghiệp, chỉ là một phần.

“Đẩy nhanh tiến độ là cần thiết, nhưng nhanh quá thì lại rủi ro. Thực tế thị trường 3–5 năm qua cho thấy sự thận trọng thái quá cũng khiến thị trường mất đi nhiều cơ hội,” ông Sơn nhấn mạnh.

Một điểm quan trọng được chủ tịch VSDC đề cập là IPO doanh nghiệp FDI. Ông cho biết, năm 2003, Chính phủ đã thí điểm chuyển đổi doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài sang công ty cổ phần. Khi đó, Việt Nam mới chỉ có hai luật là Luật Đầu tư nước ngoài và Luật Đầu tư, nhưng cơ chế thí điểm vẫn tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp FDI lên sàn.

Không ít doanh nghiệp sau cổ phần hóa đã trở thành doanh nghiệp 100% vốn trong nước, như trường hợp doanh nghiệp mía đường Thành Thành Công. Tuy nhiên, sau giai đoạn thí điểm thành công, hoạt động này gần như bị tạm ngưng.

“Đã đến lúc cần khởi động trở lại, thay vì quá lo ngại về chuyện chuyển giá. Nhà đầu tư đủ tỉnh táo để định giá doanh nghiệp. Không phải doanh nghiệp FDI cứ lên sàn là ai cũng mạnh tay mua,” ông Sơn nhấn mạnh.

Chủ tịch VSDC cũng đề xuất xây dựng cơ chế để các doanh nghiệp chào bán trái phiếu ra công chúng. Hiện nay, các đợt huy động chủ yếu thông qua phát hành riêng lẻ cho nhà đầu tư chuyên nghiệp. Nếu mở rộng kênh chào bán công khai, doanh nghiệp sẽ có thêm lựa chọn vốn, còn thị trường sẽ có thêm hàng hóa mới, phong phú hơn.

Về hạ tầng thị trường, ông Nguyễn Sơn cho rằng cần điều chỉnh một số cơ chế để tăng hiệu ứng đòn bẩy: Giao dịch trong ngày, bán chứng khoán chờ về, cũng như phát triển thêm các sản phẩm tài chính và mô hình quỹ như quỹ hưu trí tự nguyện, quỹ mở, quỹ đóng… nhằm tăng chiều sâu và khả năng hấp thụ vốn của thị trường.

Ông đặc biệt nhấn mạnh vai trò của các quỹ đầu tư trong thu hút nhà đầu tư cá nhân, nhất là khi hiệu suất của nhiều quỹ sau đại dịch Covid-19 vượt trội so với việc tự đầu tư của cá nhân.

Theo chỉ đạo của Bộ Tài chính, từ năm 2026 sẽ bắt đầu áp dụng hệ thống đánh giá hiệu quả quỹ đầu tư theo chuẩn quốc tế nhằm vinh danh những quỹ hoạt động tốt trong nhiều năm liên tiếp. Ông Sơn kỳ vọng động thái này sẽ thu hút thêm nhà đầu tư cá nhân, những người có nhu cầu đầu tư gián tiếp nhưng thiếu thời gian hoặc kỹ năng phân tích chuyên sâu.