Chuyên gia quốc tế hiến kế giúp TP HCM thoát 'bẫy lao động rẻ', vươn lên bằng công nghệ lõi

Phát biểu tại Tuần lễ Đổi mới sáng tạo, Khoa học Công nghệ và Khởi nghiệp sáng tạo TP HCM (WISE HCMC+ 2025), ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM, nhấn mạnh:

“Trong bối cảnh toàn cầu cạnh tranh về tri thức, lợi thế không còn thuộc về tài nguyên hay lao động giá rẻ, mà thuộc về những nền kinh tế biết kiến tạo tri thức và làm chủ công nghệ lõi.”

Theo ông Thắng, TP HCM hiện chiếm hơn 50% số lượng startup cả nước, với hơn 2.000 doanh nghiệp khởi nghiệp. Hệ sinh thái khởi nghiệp của thành phố đạt quy mô 5,22 tỷ USD, đứng thứ 5 trong khu vực Đông Nam Á, và đang trên đường tiến vào nhóm 100 thành phố có hệ sinh thái năng động nhất thế giới. Về chuyển đổi số, TP HCM nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước với tỷ lệ phủ sóng 5G đạt 82% và 16 trung tâm dữ liệu đang vận hành. Mục tiêu đến năm 2030 là trở thành trung tâm khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực, đưa hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo vào top 100 toàn cầu.

"Để đạt được mục tiêu này, cần kiến tạo thế hệ tương lai (NextGen): một hệ sinh thái liên thế hệ, nơi sức sáng tạo của người trẻ được dẫn dắt bởi kinh nghiệm, tri thức của các chuyên gia, lãnh đạo, nhằm làm chủ công nghệ và tạo ra giá trị bao trùm", ông Thắng nhấn mạnh.

Tại WISE HCMC+ 2025, nhiều chuyên gia quốc tế đã đưa ra các giải pháp cụ thể cho TP HCM.

Ông Daniel Theobald, chuyên gia về robotics, AI, IoT và nhà sáng lập công ty MassRobotics, đánh giá Việt Nam đang từng bước trở thành một trung tâm sở hữu trí tuệ, thay vì chỉ là “công xưởng sản xuất” cho thế giới. Theo ông, việc tham khảo các mô hình quốc tế là cần thiết, nhưng không nên sao chép rập khuôn.

Ông lấy ví dụ Thung lũng Silicon, nơi 95% startup thất bại, chỉ một số rất ít thực sự thành công. Ông nhấn mạnh:

“Tôi làm việc ở nhiều nơi và nghe những khẩu hiệu kiểu ‘muốn thành Thung lũng Silicon của Đông Á’. Tôi sẽ nói: Không, các bạn không nên. Các bạn hoàn toàn có thể làm tốt hơn Thung lũng Silicon. Học hỏi bài học từ họ là tốt, nhưng không phải mọi thứ đều đúng và áp dụng được.”

Ông Theobald cảnh báo các startup Việt không nên huy động vốn mạo hiểm quá sớm, bởi việc này có thể “giết chết” doanh nghiệp khi chưa giải quyết được vấn đề thực tiễn. Thay vào đó, theo ông, cần tập trung vào việc phát triển sản phẩm và dịch vụ giải quyết nhu cầu thật của thị trường, tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển lâu dài.

Ở mảng tài sản số, ông Alan Ang, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain châu Á, nhận định Singapore là hình mẫu công nghệ cho nhiều thành phố trên thế giới, nhưng TP HCM hoàn toàn có thể đi theo con đường riêng, tận dụng lợi thế thị trường và nhân lực Việt Nam.

Ông cho biết, Việt Nam đang có tỷ lệ chấp nhận tiền số cao và đội ngũ nhân lực công nghệ mạnh, giàu kinh nghiệm, điều này tạo môi trường thuận lợi để thử nghiệm các mô hình tài sản số.

Theo ông, thay vì chạy theo trào lưu tiền số thuần túy, Việt Nam nên tập trung vào Real World Assets (RWA), tức token hóa tài sản thực. Ví dụ: Token hóa hóa đơn, tài khoản thu để huy động vốn cộng đồng hoặc từ nhà đầu tư quốc tế, giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ tiếp cận nguồn vốn.

Một hướng đi khác là phát triển Digital Product Passport (hộ chiếu sản phẩm số) trên nền tảng blockchain cho các ngành như pin, dệt may, vật liệu xây dựng… nhằm truy xuất nguồn gốc, đảm bảo minh bạch và nâng cao tính bền vững.

"Để thực hiện, TP HCM cần áp dụng cơ chế sandbox nhằm tạo ranh giới rõ ràng, vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo vừa đảm bảo an toàn pháp lý, đây là cách để TP HCM tận dụng thế mạnh là công xưởng sản xuất, đồng thời đi đầu trong ứng dụng blockchain và tài sản số cho nền kinh tế thực", vị chuyên gia đề xuất.

Trong khi đó, bà Trần Tuệ Tri, Giám đốc Silver Lion Enterprise Impact, đề xuất TP HCM định vị Trung tâm tài chính quốc tế bằng cách cung cấp giải pháp tài chính đa dạng, tận dụng dân số trẻ và năng lượng đổi mới.

“Chỉ khi kết hợp đồng bộ giữa con người, pháp chế minh bạch và nền tảng kỹ thuật hiện đại, TP HCM mới có thể đẩy nhanh tiến độ trở thành IFC thực thụ, cung cấp các giải pháp tài chính đa dạng, từ fintech, ngân hàng số đến đầu tư quốc tế, và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trên bản đồ tài chính khu vực”, bà nhấn mạnh.