Chuyên gia: Tin vào lời quảng cáo của KOC, KOL dễ khiến bà con mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng

Bước sang kỷ nguyên số, sự bùng nổ của thương mại điện tử, mạng xã hội đã mở ra một “mặt trận” hoàn toàn mới cho hàng giả khi người bán thường lợi dụng . Đặc biệt trong đó, hình thức bán hàng qua livestream 'giảm giá sâu', 'ưu đãi đặc biệt',... đã vô tình đẩy người dân vào các phiên chốt đơn nhanh chóng mà chưa nhận diện được đầy đủ về chất lượng sản phẩm.

Chỉ ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, tại tọa đàm "Hàng giả lan rộng trên không gian số: Làm sao bảo vệ người tiêu dùng ở nông thôn?" diễn ra sáng 12/12, bà Trần Bích Ngọc, Phó phòng Chính sách - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) nhận định: "Việc mua sắm theo xu hướng đám đông, tin vào lời truyền miệng hoặc quảng cáo của các KOC, KOL đang là nguyên nhân khiến bà con dễ mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng".

Theo bà Ngọc, đối với hình thức bán hàng qua livestream, người bán thường lợi dụng tính chất chốt đơn nhanh chóng trong các phiên live để khai thác niềm tin của người tiêu dùng, khiến người tiêu dùng dễ dàng mua phải hàng giả, hàng nhái.

Bà Ngọc dẫn chứng, trong quá trình thực thi nhiệm vụ, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số thuộc Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ban, ngành liên quan và các nền tảng số để xử lý, xử phạt hàng chục nghìn sản phẩm cũng như gian hàng vi phạm. Các mặt hàng bị làm giả chủ yếu hiện nay bao gồm quần áo, giày dép, đồ gia dụng, thời trang và những mặt hàng kinh doanh có điều kiện. Đây đều là những mặt hàng được ghi nhận là có sức mua nhiều nhất qua các nền tảng thương mại điện tử.

Riêng tại khu vực nông thôn và vùng ven, Bà Ngọc thông tin, người tiêu dùng vẫn đang giữ thói quen mua sắm dựa nhiều vào giá cả; những sản phẩm giá rẻ thường rất dễ thu hút họ. Đây cũng là nguyên nhân khiến bà con dễ mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng.

Trong khi đó, người tiêu dùng ở nông thôn chưa có thói quen lưu trữ lại các thông tin giao dịch khi mua sắm trực tuyến. "Điều này gây khó khăn cho việc bảo vệ quyền lợi của họ khi có sự cố xảy ra. Ngoài ra, nhiều nhà bán hàng cũng lợi dụng kẽ hở này để không cung cấp đầy đủ thông tin về nhãn hiệu, hóa đơn chứng từ hay các chính sách giao hàng, đổi trả, dẫn đến việc người mua tại khu vực này dễ trở thành nạn nhân của hàng giả và hàng kém chất lượng", bà Ngọc lý giải.

Trước thực trạng đó và để gia tăng trách nhiệm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, mới đây đã có quy định, từ 1/7/2026, nền tảng thương mại điện tử phải xác thực điện tử danh tính người livestream bán hàng theo VNeID trước khi họ xuất hiện trên phiên bán hàng trực tuyến.

Đây cũng là một trong những quy định được nêu ra tại Luật Thương mại điện tử được Quốc hội chính thức thông qua vào ngày 10/12. Đây là đạo luật đầu tiên về thương mại điện tử của Việt Nam. Đạo luật này nhằm quy định trách nhiệm của các nền tảng, cá nhân, tổ chức bán hàng trực tuyến.

Đạo luật cũng được đưa ra trong bối cảnh nhiều người bán hàng trên mạng xã hội, trong đó có các nghệ sĩ nổi tiếng, KOL giới thiệu, mời chào, quảng cáo sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không đảm bảo chất lượng, gây bức xúc cho đông đảo người tiêu dùng. Một số cá nhân bị bắt với cáo buộc lừa dối khách hàng.

Theo đạo luật, khi hợp tác bán hàng trên các nền tảng thương mại điện tử, ngoài việc người livestream bán hàng phải xác thực danh tính theo quy định về định danh, họ cũng phải cung cấp thông tin cho chủ quản nền tảng thương mại điện tử để xác thực danh tính. Họ phải từ chối hợp tác khi bên bán không gửi đầy đủ thông tin, trong đó có giấy tờ, tài liệu chứng minh chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Đồng thời, họ không được cung cấp thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn về công dụng, xuất xứ, chất lượng, giá và các nội dung khác liên quan đến hàng hóa, dịch vụ. Họ cũng không được sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh, trang phục, hành vi trái đạo đức xã hội, thuần phong mỹ tục trong phiên live.

Cũng theo đạo luật, các nền tảng sẽ phải chịu trách nhiệm, phối hợp với cơ quan chức năng để giải quyết và ngăn chặn tình trạng hàng nhái hàng giả trên sàn thương mại điện tử.

Luật Thương mại điện tử xác định chủ quản nền tảng thương mại điện tử trong hoạt động livestream bán hàng được thực hiện dừng phát trực tuyến, gỡ bỏ thông tin hiển thị, đường dẫn liên kết ngay khi phát hiện hoặc theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Các nền tảng cũng phải công khai quy chế hoạt động livestream bán hàng, gồm biện pháp kiểm soát và ngăn chặn; cần lưu trữ dữ liệu hình ảnh, âm thanh các phiên livestream bán hàng trong ít nhất 1 năm.

Chia sẻ về đạo luật này, bà Ngọc cũng đánh giá rằng, vấn đề quản lý thế nào, chủ quản nền tảng sẽ chịu trách nhiệm ra sao đối với hàng hóa bán nay đều được quy định cụ thể trong luật thương mại điện tử với mục tiêu là bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Bà cũng thông tin rằng: "Với những quy định rõ ràng, nhờ ứng dụng công nghệ số để định danh người bán, thông qua mã số thuế, VNeID, chúng ta đã có thể xác định chủ thể người bán, sản xuất, truy vết được nguồn hàng, trước hết là để phòng tránh nạn hàng giả, và sau đó là nếu mua phải hàng giả thì có thể truy vết để bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng".

Về phía người tiêu dùng, để bảo vệ mình trước hàng giả trên môi trường số, bà Ngọc đã đưa ra một số lời khuyên như sau:

Đầu tiên, người tiêu dùng nên kiểm tra hàng trước khi mua, theo đó người tiêu dùng cần phải đọc kỹ thông tin về sản phẩm trước khi mua trên mạng, trên sàn thương mại, nên đọc kỹ đánh giá về sản phẩm để tránh mua phải hàng giả, hàng nhái đồng thời nên tỉnh táo để phân biệt các đánh giá ảo về sản phẩm.

Sau khi mua hàng xong, người tiêu dùng cần phải lưu lại bằng chứng, như hóa đơn, chứng từ hóa đơn bán hàng, để nếu mua phải hàng giả, hàng nhái thì có căn cứ để xử lý, giải quyết.

Cuối cùng, nếu người tiêu dùng mua phải hàng giả thì phải phản ánh ngay với cơ quan chức năng để các cơ quan nhà nước xử lý, giải quyết. Người tiêu dùng có thể phản ánh trực tuyến qua website của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số hoặc gửi phản ánh tới Ủy ban cạnh tranh quốc gia.

"Chúng tôi mong người tiêu dùng phải tìm hiểu thông tin để trước hết là tự bảo vệ chính mình", bà Ngọc nhận định.