Cục Thống kê: Thời kỳ dân số vàng của Việt Nam dự báo chỉ còn 10 năm

Dự báo thời kỳ dân số vàng của Việt Nam sẽ kết thúc vào năm 2036, nhường chỗ cho thời kỳ dân số già và siêu già với sự gia tăng nhanh của nhóm dân số cao tuổi và sự thu hẹp của các nhóm tuổi trẻ và trung niên.

Đây cũng là thông tin được Cục Thống kê (Bộ Tài chính) đưa ra tại Hội thảo công bố các kết quả nghiên cứu chuyên sâu được xây dựng từ kết quả Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ và Điều tra, thu thập thông tin thực trạng kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số, diễn ra ngày 23/12, tại Hà Nội. Hội thảo là diễn đàn để các cơ quan quản lý, chuyên gia và đối tác phát triển trao đổi, thảo luận các phát hiện chính, làm rõ hàm ý chính sách và thúc đẩy việc khai thác, sử dụng hiệu quả dữ liệu thống kê trong quản trị quốc gia.

Tại hội thảo, Cục Thống kê đã công bố ba báo cáo nghiên cứu quan trọng, phản ánh những vấn đề cốt lõi liên quan đến triển vọng dân số Việt Nam trong dài hạn, xu hướng di cư nội địa và tình trạng nghèo đa chiều trẻ em trong cộng đồng các dân tộc thiểu số. Các kết quả nghiên cứu được đánh giá là nguồn bằng chứng khoa học quan trọng, phục vụ việc đánh giá thực trạng và điều chỉnh chính sách phát triển vùng, đô thị, thị trường lao động, phân bố dân cư, cũng như các chính sách dân số, an sinh xã hội và phát triển bền vững.

Đáng chú ý trong đó, báo cáo “Dự báo dân số Việt Nam giai đoạn 2024 - 2074” đã cung cấp bức tranh toàn diện về xu hướng biến đổi quy mô, cơ cấu dân số theo tuổi và giới tính, cũng như sự phân bố dân cư của Việt Nam trong nửa thế kỷ tới, phản ánh quá trình chuyển đổi nhân khẩu học đang diễn ra với nhiều điểm tương đồng so với xu thế chung của thế giới. Kết quả dự báo cho thấy dân số Việt Nam tiếp tục tăng trong các thập kỷ tới nhưng tốc độ tăng có xu hướng chậm dần và dự kiến đạt đỉnh vào khoảng năm 2059 theo phương án trung bình, trước khi chuyển sang giai đoạn tăng chậm hoặc ổn định.

Trong giai đoạn 2024 - 2074, dân số Việt Nam theo ba kịch bản mức sinh thấp, trung bình và cao sẽ tăng lần lượt 2,5%, 12,7% và 17,0%, đạt quy mô tương ứng 103,9 triệu người, 114,2 triệu người và 118,5 triệu người. Đặc biệt, thời kỳ cơ cấu dân số vàng - tức cứ hai người trong độ tuổi lao động (15-64 tuổi) "gánh đỡ" một người ở độ tuổi phụ thuộc - dưới 15 hoặc từ 65 trở lên - được dự báo sẽ kết thúc vào năm 2036, sớm hơn ba năm so với dự báo năm 2019, nhường chỗ cho thời kỳ dân số già và siêu già với sự gia tăng nhanh của nhóm dân số cao tuổi và sự thu hẹp của các nhóm tuổi trẻ và trung niên.

Báo cáo cũng cho thấy tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam đã xuất hiện từ những năm đầu thế kỷ XXI, kéo dài đến nay và được dự báo sẽ tiếp tục trong ít nhất năm năm tới trước khi có xu hướng giảm dần.

Tuy nhiên, những hệ lụy của tình trạng này sẽ còn kéo dài trong nhiều thập kỷ, thể hiện rõ qua việc số nam giới trong độ tuổi kết hôn vượt xa số nữ giới, tiềm ẩn nguy cơ tác động đến mức sinh và ổn định xã hội trong dài hạn. Quá trình đô thị hóa vẫn tiếp diễn nhưng có xu hướng chậm lại khi tỷ lệ dân số thành thị tiệm cận ngưỡng 50%, trong khi di cư nội địa tiếp tục là một trong những nhân tố quan trọng làm thay đổi phân bố dân cư giữa các vùng.

Dưới góc nhìn kinh tế, đại diện Cục Thống kê cho rằng, trong thập kỷ tới, việc tận dụng hiệu quả lợi thế cơ cấu dân số vàng có ý nghĩa quyết định đối với tăng trưởng kinh tế và năng lực cạnh tranh quốc gia. Theo đó, cần ưu tiên đầu tư mạnh mẽ vào phát triển kỹ năng cho lực lượng lao động, đặc biệt là kỹ năng số, kỹ năng nghề và năng lực thích ứng công nghệ, đồng thời cải thiện điều kiện việc làm và xây dựng môi trường lao động an toàn, linh hoạt nhằm giữ chân và phát huy tối đa lực lượng lao động trẻ, tăng sức chống chịu của nền kinh tế.

Ở góc độ dân số và kế hoạch hóa gia đình, các chuyên gia cảnh báo tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh không chỉ tác động ở tầm vĩ mô mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến từng gia đình - những tế bào của xã hội, từ đó có thể góp phần làm suy giảm mức sinh và tiềm ẩn nguy cơ bất ổn xã hội.

Do vậy, việc sớm xây dựng và triển khai các chính sách ứng phó với hệ lụy của mất cân bằng giới tính trong trung và dài hạn được xem là yêu cầu cấp thiết. Một trong những ưu tiên trọng tâm được đề cập là xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, kết nối dữ liệu dân cư với các cơ sở dữ liệu chuyên ngành về hộ tịch, y tế, giáo dục, bảo hiểm xã hội, lao động - việc làm nhằm phục vụ hoạch định chính sách phát triển ở tầm vĩ mô, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và hỗ trợ ra quyết định chính sách chủ động, chính xác.