Đề xuất cắt giảm 21 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm

Ngày 17/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến dự án Luật Đầu tư (sửa đổi). Dự án với nhiều điểm thay đổi lớn, trong đó nổi bật là cắt giảm 21 ngành nghề kinh doanh có điều kiện, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm và đề xuất bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài.

Trình bày tờ trình, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, sau hơn 4 năm thực thi, Luật Đầu tư năm 2020 đã bộc lộ một số hạn chế liên quan đến quyền tự do kinh doanh, chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, cũng như trình tự, thủ tục đầu tư trong và ngoài nước. Những bất cập này khiến môi trường đầu tư kinh doanh kém hấp dẫn, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang phải cạnh tranh gay gắt để thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) gồm 7 chương, 60 điều và 4 phụ lục, trong đó sửa đổi, bổ sung 33 điều, lược bỏ 17 điều và bổ sung mới 2 điều. Nguyên tắc xây dựng được xác định là chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, gắn với đơn giản hóa thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương và tăng cường trách nhiệm giám sát.

Theo đó, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ chỉ còn áp dụng với các dự án hạ tầng nhạy cảm (như cảng biển, sân bay, viễn thông, báo chí...), các dự án sử dụng đất ven biển hoặc ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh, môi trường.

Những dự án đã đấu giá, đấu thầu hoặc lựa chọn nhà đầu tư minh bạch sẽ được loại khỏi diện này, giúp rút ngắn thời gian thẩm định, giảm gánh nặng thủ tục và thúc đẩy giải ngân đầu tư công.

Dự thảo cũng đề xuất phân cấp thẩm quyền mạnh hơn, cho phép Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch UBND cấp tỉnh được quyết định các dự án mà trước đây thuộc thẩm quyền Quốc hội (trừ trường hợp đặc biệt cần xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội).

Một điểm nhấn lớn của dự thảo lần này là rà soát, cắt giảm 21 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không còn phù hợp với quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư, như: Kinh doanh dịch vụ kế toán, làm thủ tục về thuế; Xuất khẩu gạo; Kinh doanh tạm nhập, tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh; Hoạt động mua bán hàng hóa của nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài tại Việt Nam,…

Hiện có 234 ngành nghề đang thuộc diện phải xin cấp giấy phép mới được kinh doanh. Phần lớn trong số này áp dụng cơ chế tiền kiểm, gây cản trở khả năng gia nhập thị trường của doanh nghiệp. Dự thảo lần này hướng tới chuyển sang hậu kiểm, nhằm thúc đẩy tự do kinh doanh và thực hiện Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính giai đoạn 2025–2026 theo Nghị quyết 66/NQ-CP của Chính phủ.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), nhiều ngành nghề kinh doanh có điều kiện đã được bãi bỏ trong thời gian qua, song “dư địa để giảm thêm còn khá lớn”.

Ông dẫn ví dụ, hoạt động nghiên cứu và chế tạo thiết bị bay không người lái (UAV) vẫn nằm trong danh mục hạn chế, trong khi rủi ro chủ yếu đến từ việc sử dụng, không phải nghiên cứu, chế tạo - lĩnh vực lẽ ra cần được khuyến khích phát triển công nghệ cao.

Ông cũng đề xuất xem xét nới điều kiện đối với hoạt động kinh doanh vàng, chỉ nên áp dụng với sản xuất vàng miếng, bởi “hoạt động kinh doanh vàng quá rộng, gồm nhập khẩu, sản xuất, buôn bán vàng trang sức…”.

Cũng tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, dự án Luật Đầu tư (sửa đổi) có phạm vi ảnh hưởng rộng, liên quan trực tiếp đến môi trường đầu tư kinh doanh và quá trình cải cách thể chế.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành hoàn thiện dự thảo theo ba định hướng lớn:

Thứ nhất, tháo gỡ điểm nghẽn, tạo hành lang pháp lý ổn định và đồng bộ, không phát sinh vướng mắc mới.

Thứ hai, chuyển mạnh từ quản lý sang kiến tạo phát triển, tăng cường phân cấp, phân quyền, cắt giảm tối đa điều kiện đầu tư kinh doanh.

Thứ ba, đảm bảo tính hợp hiến và thống nhất với các luật liên quan như Luật Đất đai, Xây dựng, Nhà ở, Kinh doanh bất động sản, Môi trường và Chuyển giao công nghệ, đồng thời phù hợp với các cam kết quốc tế.

Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi) dự kiến được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10 khai mạc ngày 20/10. Nếu được thông qua, Luật mới sẽ tạo hành lang pháp lý linh hoạt, minh bạch hơn, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng.