Đề xuất nông sản không phải chịu thuế giá trị gia tăng từ năm 2026

Sáng 8/12, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội nghe tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT). Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết dự thảo Luật đề xuất đưa sản phẩm nông nghiệp vào diện không phải tính thuế GTGT nhưng vẫn được khấu trừ thuế đầu vào – một thay đổi chính sách được đánh giá có tác động trực tiếp tới chi phí, dòng vốn và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp nông nghiệp.

Theo đề xuất, doanh nghiệp, HTX bán các sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường để bán cho doanh nghiệp khác sẽ không phải tính thuế GTGT. Điều này đồng nghĩa doanh nghiệp không phải ứng trước thuế rồi chờ hoàn, giúp giảm chi phí tài chính và rủi ro dòng tiền.

Thực tế nhiều năm cho thấy, gánh nặng tạm ứng thuế GTGT đang tạo áp lực lớn lên ngành nông nghiệp. Các doanh nghiệp cà phê phải ứng khoảng 5.000 tỷ đồng, lương thực hơn 2.000 tỷ đồng, hồ tiêu – gia vị hơn 2.100 tỷ đồng để nộp thuế đầu vào, trong khi các ngân hàng không giải ngân phần thuế GTGT khi cấp vốn lưu động, khiến doanh nghiệp buộc phải xoay tiền bằng mọi giá.

Theo Bộ Tài chính, việc sửa đổi sẽ giảm thời gian, chi phí cơ hội, đồng thời hỗ trợ đáng kể hoạt động xuất khẩu trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Một thay đổi lớn khác là đề xuất bãi bỏ quy định áp thuế 5% đối với nông sản chưa chế biến sử dụng làm thức ăn chăn nuôi. Hiện nay, thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế GTGT, trong khi sản phẩm trong nước chịu thuế đầu vào 5% và không được khấu trừ, buộc doanh nghiệp tính vào giá bán, làm tăng chi phí sản xuất.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cho rằng quy định hiện hành “không phù hợp với thực tế”, khiến giá thức ăn chăn nuôi tăng cao trong bối cảnh ngành chăn nuôi chịu sức ép lớn từ thị trường và thiên tai. Ông khẳng định việc bãi bỏ sẽ giảm chi phí đầu vào, hỗ trợ doanh nghiệp, gián tiếp giảm áp lực cho người chăn nuôi.

Dù chính sách được đánh giá là tích cực, nhiều đại biểu cảnh báo có thể xuất hiện rủi ro mua bán hóa đơn khống để hợp thức hóa đầu vào, hưởng lợi hoàn thuế.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Khánh Hòa) nhấn mạnh: việc không kê khai thuế đầu ra nhưng vẫn được khấu trừ thuế đầu vào có thể tạo kẽ hở lớn nếu quy định thiếu chặt chẽ, nhất là trong khâu thương mại trung gian. Bà đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát, bổ sung cơ chế giám sát và chế tài để tránh thất thoát ngân sách.

Ở chiều ngược lại, một số ý kiến lập luận rằng thuế 5% tại khâu thương mại hiện nay đã góp phần khuyến khích doanh nghiệp thu mua trực tiếp từ nông dân, giảm trung gian và nâng cao giá trị gia tăng. Do đó, việc sửa đổi cần cân nhắc hài hòa lợi ích giữa các nhóm tham gia thị trường.

Hỗ trợ doanh nghiệp, tăng cạnh tranh cho hàng Việt

Đại biểu Sùng A Lềnh (Lào Cai) đánh giá cao đề xuất đưa nông, lâm, thủy sản chưa chế biến vào diện không phải nộp thuế GTGT. Ông cho rằng quy định mới sẽ giải tỏa áp lực dòng tiền, giảm phân biệt đối xử giữa hàng nội và hàng nhập, từ đó tăng năng lực cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

Theo ông, việc doanh nghiệp không còn phải ứng trước thuế và chờ hoàn thuế sẽ giúp tăng tốc chu chuyển vốn, giảm chi phí lãi vay, đặc biệt với doanh nghiệp xuất khẩu có quy mô lớn.

Điểm gây tranh luận nhất không nằm ở mục tiêu chính sách mà ở cách thức thiết kế cơ chế kiểm soát. Một mặt, chính sách mới được kỳ vọng kích thích sản xuất, xuất khẩu, giảm chi phí và thức đẩy tái cơ cấu ngành. Mặt khác, nếu quản lý không hiệu quả, nguy cơ gian lận hóa đơn, hoàn thuế và thất thu ngân sách vẫn hiện hữu.

Nhiều đại biểu nhận định đây là bài toán lựa chọn chính sách: Chấp nhận rủi ro nhất định để hỗ trợ dòng vốn doanh nghiệp, hay duy trì kiểm soát hiện hành với chi phí cao cho toàn chuỗi sản xuất.