Doanh nghiệp FDI áp đảo một mảng kinh doanh 'béo bở' suốt một thập kỷ: Nông nghiệp Hòa Phát tung chiến lược mới, liệu có xoay chuyển cục diện?

Doanh nghiệp nội lép vế, FDI thống trị

Ngành chăn nuôi Việt Nam từ lâu được xem là “miếng bánh” béo bở nhờ nhu cầu lớn và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ. Sự mở rộng của ngành này cũng kéo theo sự phát triển của nhiều lĩnh vực phụ trợ như thức ăn chăn nuôi (TACN), chế biến thực phẩm hay logistics, qua đó góp phần hoàn thiện chuỗi giá trị nông nghiệp.

Sức hấp dẫn từ biên lợi nhuận của ngành, đặc biệt ở mảng TACN, đã thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đổ vào Việt Nam. Theo thống kê của Chứng khoán Vietcap, suốt gần một thập kỷ, các doanh nghiệp FDI dù chỉ chiếm khoảng 1/3 tổng số doanh nghiệp và trang trại nhưng lại nắm giữ tới 60% thị phần sản lượng TACN.

Những tên tuổi lớn có thể kể đến C.P. Vietnam (5,3 triệu tấn/năm), De Heus Vietnam (2,7 triệu tấn), Cargill Vietnam (1,48 triệu tấn), GreenFeed Vietnam (1,4 triệu tấn), JAPFA Vietnam (khoảng 1 triệu tấn) và Sunjin Vietnam (1 triệu tấn).

Trái lại, doanh nghiệp nội địa dù chiếm 2/3 số lượng nhưng chỉ đóng góp khoảng 1/3 sản lượng toàn ngành. Một số tên tuổi đáng chú ý gồm Dabaco (1,25 triệu tấn), Vinafeed Group (1 triệu tấn), Hồng Hà Feed (900.000 tấn), Nông nghiệp Hòa Phát (600.000 tấn) và BAF (460.000 tấn).

Không thể phủ nhận làn sóng FDI đã giúp ngành chăn nuôi Việt Nam tiến gần hơn tới mô hình sản xuất hiện đại. Tuy nhiên, sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các Tập đoàn ngoại cũng tạo áp lực lớn lên doanh nghiệp nội địa vốn có quy mô nhỏ và khả năng đầu tư hạn chế. Trước bối cảnh đó, câu hỏi đặt ra là liệu những bước đi mới của Nông nghiệp Hòa Phát có thể giúp doanh nghiệp xoay chuyển cục diện?

Thực tế, mảng thức ăn chăn nuôi không hề “dễ ăn”, ngay cả với những Tập đoàn lớn trong nước. Năm 2021, Masan MEATLife đã bán toàn bộ mảng TACN cho De Heus (Hà Lan), bao gồm 13 nhà máy sản xuất thức ăn và một nhà máy premix. Sau thương vụ, Masan không còn tham gia mảng sản xuất TACN nhưng vẫn hưởng lợi khi De Heus cam kết cung cấp nguồn heo đầu vào ổn định, chất lượng cao cho hệ sinh thái MEATLife.

Trong khi đó, Dabaco (DBC) dù mất nhiều năm gây dựng năng lực sản xuất nhưng thị phần vẫn còn khiêm tốn so với các doanh nghiệp FDI. Tính đến cuối quý III/2025, Tập đoàn sở hữu 8 nhà máy với tổng công suất 1,25 triệu tấn/năm.

Hòa Phát đã làm được gì?

Về phía Nông nghiệp Hòa Phát (HPA), dù tham gia sau nhưng doanh nghiệp đang từng bước chứng tỏ năng lực với 2 thương hiệu HPFeed (78 sản phẩm) và BigBoss (70 sản phẩm). Đơn vị hiện tự chủ nguồn thức ăn thông qua 2 nhà máy tại Hưng Yên và Đồng Nai, cùng công suất 300.000 tấn/năm và đã vận hành ổn định ở mức 55 - 60% từ năm 2022 đến nay.

Những nỗ lực đầu tư bài bản giúp HPA ghi tên vào Top 13 đơn vị sản xuất thức ăn chăn nuôi lớn nhất cả nước. Năm 2024, sản lượng tiêu thụ của công ty phân bổ khá cân bằng: 51% phục vụ các trang trại nội bộ, 49% bán ra thị trường thông qua hệ thống 629 nhà phân phối với 150 mã hàng.

Nhờ đó, mảng TACN đã trở thành trụ cột doanh thu lớn thứ hai, đóng góp 24% trong năm 2024 và 27% trong 9 tháng đầu năm 2025. Lợi nhuận gộp cũng chiếm lần lượt 36% và 29% tổng lợi nhuận. Mảng này duy trì sự ổn định với doanh thu khoảng 2.000 tỷ đồng/năm và lợi nhuận gộp quanh 530 tỷ đồng.

Theo lãnh đạo HPA, biên lợi nhuận gộp duy trì mức cao nhờ chiến lược quản trị chi phí và chính sách mua hàng linh hoạt. Công ty không đầu cơ nguyên liệu mà phân tích đa nguồn dữ liệu để lựa chọn thời điểm mua hợp lý. Tỷ trọng lớn sản lượng phục vụ nội bộ giúp tối ưu chi phí sản xuất. Ngoài ra, HPA thường xuyên thử nghiệm phụ gia nhằm chuẩn hóa khẩu phần cho từng giai đoạn tăng trưởng, hạn chế các yếu tố mang tính cảm tính khiến giá thành đội lên.

Nhờ quy mô ngày càng mở rộng và hệ thống phân phối được củng cố vững chắc, Vietcap cho rằng HPA sẽ chịu ít áp lực cạnh tranh hơn từ các doanh nghiệp FDI so với các đơn vị nội địa nhỏ lẻ. Đây cũng là lý do công ty được xem là điểm sáng hiếm hoi trong bức tranh ngành chăn nuôi.

Cục diện có xoay chuyển từ cú hích IPO?

Tuy nhiên, xét tổng thể, doanh nghiệp nội vẫn gặp bất lợi khi phải cạnh tranh với các Tập đoàn FDI có tiềm lực mạnh về vốn, công nghệ và kinh nghiệm. Để nâng sức cạnh tranh, Hòa Phát đang thực hiện bước đi chiến lược: đưa Nông nghiệp Hòa Phát IPO và niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Với kế hoạch chào bán 30 triệu cổ phiếu ở mức giá 41.900 đồng/cp, HPA dự kiến thu về khoảng 1.257 tỷ đồng phục vụ mở rộng hoạt động.

Đáng chú ý, đến năm 2030, HPA đặt mục tiêu chi 500 tỷ đồng cho mảng thức ăn chăn nuôi, nhằm nâng công suất từ 600.000 tấn lên 1 triệu tấn/năm vào năm 2030. Kế hoạch bao gồm xây dựng nhà máy thứ ba dự kiến khởi công năm 2027, song song với việc khai thác tối đa công suất 2 nhà máy hiện hữu để đáp ứng nhu cầu nội bộ và mở rộng thị trường bên ngoài.

Có thể thấy, mục tiêu nâng công suất lên 1 triệu tấn trong 5 năm tới của HPA vẫn còn khá khiêm tốn so với những nhà sản xuất lớn như C.P. Vietnam (5,3 triệu tấn/năm), De Heus Vietnam (2,7 triệu tấn) hay thậm chí vẫn thấp hơn Dabaco (1,25 triệu tấn). Tuy vậy, lợi thế của Hòa Phát nằm ở chiến lược đầu tư bài bản theo mô hình khép kín, chủ động đầu ra nhờ hệ sinh thái nội bộ và mạng lưới phân phối rộng đã tạo dựng uy tín trên thị trường. Đây là nền tảng để mảng thức ăn chăn nuôi của Nông nghiệp Hòa Phát kỳ vọng duy trì đà tăng trưởng ổn định trong những năm tới.