Giải đáp toàn bộ quy định mới sau khi bỏ thuế khoán: Từ năm 2026, hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn điện tử và tính thuế thế nào?

Sáng nào cũng vậy, con ngõ nhỏ ở phường Minh Khai lại rộn ràng bởi tiếng kéo cửa sắt cạch cạch từ quán tạp hoá của cô Hạnh. Cô mở quán gần 20 năm nay, khách quen nhiều, lời lãi đủ nuôi hai đứa con ăn học.

Khi hỏi câu chuyện thuế má trước đây, cô chỉ cười trừ: “Thuế khoán bao nhiêu thì đóng bấy nhiêu, cũng chẳng rõ mình lời lỗ thế nào để mà tính.”

Cuộc sống của cô cứ thế trôi cho đến khi vừa hôm qua, biết tin từ năm sau, hộ kinh doanh sẽ không phải nộp thuế khi doanh thu dưới 500 triệu đồng. Cô chia sẻ: "Ngưỡng này là chính sách đã quá thuận lợi cho bà con rồi. Mức thuế đưa ra đủ để những hộ nhỏ lẻ giống tôi giảm bớt gánh nặng. Ngoài ra, quy định mới cũng giúp nhiều hộ kinh doanh sẽ phải nghiêm túc về chuyện tính toán làm ăn, minh bạch nguồn tiền hơn".

Ngày hôm qua, Quốc hội đã thông qua Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi). Hàng triệu hộ kinh doanh được hưởng lợi khi ngưỡng doanh thu miễn thuế được nâng lên 500 triệu đồng/năm. Đáng chú ý, các hộ có doanh thu dưới 3 tỷ đồng, nếu hạch toán được chi phí, sẽ được nộp thuế trên phần lợi nhuận thực có.

Hộ kinh doanh tính thuế thế nào từ năm 2026?

Theo cơ quan thuế, Việt Nam hiện có trên 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó phần lớn là những hoạt động rất nhỏ như bán hàng rong, quà vặt, xe đẩy, lao động tự do, tài xế công nghệ… Tuy nhiên, số hộ kinh doanh thường xuyên và trong diện quản lý thuế chỉ khoảng 2,54 triệu hộ.

Tuy Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) đã chính thức được Quốc hội thông qua. Song nhiều hộ kinh doanh vẫn còn thắc mắc, chưa nắm rõ phương án tính thuế cụ thể áp dụng từ năm 2026. Tại tọa đàm diễn ra ngày 10/12, bà Lê Thị Duyên Hải - Phó tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam đã giải đáp nhằm tháo gỡ vướng mắc thuế cho các hộ kinh doanh.

Theo bà Hải, với nhóm siêu nhỏ có doanh thu dưới 500 triệu đồng/năm, chính sách mới mang lại lợi ích rõ rệt khi gần như không phải thực hiện các thủ tục hành chính về thuế hay kế toán. Họ không bắt buộc sử dụng hóa đơn, không phải ghi sổ sách, không phải nộp thuế giá trị gia tăng (VAT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN).

Việc khai thuế cũng được đơn giản hóa. Thay vì phải khai trước ngày 25/12 cho năm tiếp theo, từ 2026 hộ kinh doanh sẽ khai dựa trên doanh thu thực tế của năm, nộp muộn nhất vào ngày 31/1 năm sau. Đây là thay đổi duy nhất với nhóm dưới 500 triệu đồng, đồng thời phản ánh đúng mô hình kinh doanh thực tế hơn.

Một điểm quan trọng khác là từ 1/1/2026, lệ phí môn bài chính thức chấm dứt theo Nghị quyết 198. Như vậy, hộ và cá nhân kinh doanh chỉ nộp VAT và TNCN khi doanh thu vượt 500 triệu đồng/năm, theo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi).

Với những hộ có doanh thu từ 501 triệu đồng trở lên, chính sách thuế được chia thành ba nhóm: từ 500 triệu đến dưới 3 tỷ; từ 3 tỷ đến dưới 50 tỷ; và trên 50 tỷ đồng. Cả ba nhóm đều tính VAT theo phương pháp hiện hành, tức là doanh thu chịu thuế nhân với tỷ lệ cố định theo ngành nghề. Tỷ lệ này không thay đổi so với trước.

Sự khác biệt chính nằm ở thuế thu nhập cá nhân. Hộ có doanh thu dưới 3 tỷ đồng được lựa chọn hai cách tính. Cách tính thứ nhất, nếu xác định được chi phí đầu vào sẽ chịu thuế suất 15% trên phần lãi. Mức này tương ứng ưu đãi thuế suất thu nhập doanh nghiệp của công ty siêu nhỏ có doanh thu tương đương.

Trường hợp hộ có doanh thu dưới 3 tỷ không xác định được chi phí, họ sẽ tiếp tục nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện nay, mức 0,5-2% tùy ngành nghề. Tuy nhiên, họ sẽ được trừ đi khoản thu thuộc ngưỡng không chịu thuế (500 triệu đồng một năm), trước khi tính toán.

Với nhóm doanh thu từ 3 đến 50 tỷ, thuế thu nhập cá nhân tính theo lợi nhuận với thuế suất 17%. Nhóm trên 50 tỷ đồng áp dụng thuế suất 20%. Mức này tương đương với thuế suất phổ thông của doanh nghiệp, nhằm đảm bảo sự công bằng vì cách tính thuế đều dựa trên doanh thu trừ chi phí.

Bà Hải nhấn mạnh chỉ những hộ doanh thu trên 3 tỷ mới bắt buộc áp dụng phương pháp doanh thu trừ chi phí. Các hộ nhỏ hơn vẫn được giữ ổn định như hiện nay nếu không muốn chuyển đổi. Việc chọn phương pháp nào hoàn toàn mang tính tự nguyện và nên cân nhắc theo lợi ích thực tế của hộ.

Về VAT, dù một số đề xuất từng đưa ra phương án cho phép hộ lớn áp dụng phương pháp khấu trừ, đến nay nhà quản lý chưa có chủ trương thay đổi. Do đó, hộ kinh doanh tiếp tục nộp VAT theo tỷ lệ doanh thu, giống như trước đây. Các hộ kinh doanh có ngưỡng doanh thu từ 500 triệu đến trên 50 tỷ đồng cũng áp dụng phương pháp này.

Số thuế phải nộp = doanh thu tính thuế VAT (x) tỷ lệ thuế suất theo ngành nghề.

Một ví dụ đơn giản cho thấy tác động của chính sách mới: một hộ bán lẻ có doanh thu 1 tỷ đồng/năm sẽ phải nộp thuế từ năm 2026. Số VAT phải nộp là 1% doanh thu, tương đương 10 triệu đồng/năm. Nếu hộ không xác định được chi phí, thuế thu nhập cá nhân là 0,5% phần doanh thu vượt ngưỡng 500 triệu đồng, tức 2,5 triệu đồng. Tổng cộng họ nộp 12,5 triệu đồng/năm. Trường hợp hộ xác định được chi phí, ví dụ 800 triệu đồng, thì lợi nhuận là 200 triệu, áp dụng thuế suất 15% sẽ nộp 30 triệu đồng thuế thu nhập cá nhân, nâng tổng số thuế phải nộp lên 40 triệu đồng.

Theo bà Hải, cách tính thuế của hộ khoán và hộ kê khai thực chất không khác nhau, chỉ khác ở chỗ hộ khoán dùng doanh thu ước tính từ đầu năm, còn hộ kê khai dùng doanh thu thực tế phát sinh. Nhìn chung, hệ thống thuế mới hướng đến đơn giản hóa cho nhóm hộ nhỏ, đồng thời tăng tính minh bạch và công bằng cho nhóm hộ lớn - những đối tượng có tác động lớn hơn đến thị trường.

Doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm không bắt buộc phải dùng hóa đơn điện tử

Dù mức miễn thuế được tăng lên, trách nhiệm của hộ kinh doanh cũng nhiều hơn khi chuyển sang mức tự kê khai và tự chịu trách nhiệm.

Để giảm gánh nặng cho hộ kinh doanh, mới đây, Bộ Tài chính đã đề xuất thêm các hộ kinh doanh có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm sẽ không bắt buộc phải dùng hóa đơn điện tử. Họ có thể tự cân nhắc dựa trên đặc thù hoạt động của mình để lựa chọn sử dụng hay không.

Quay trở lại câu chuyện của cô Hạnh. Cô cho rằng, quy định này giúp nhẹ gánh thêm với những hộ kinh doanh nhỏ lẻ như cô.

"Khi 1,2 khách vào thì không sao, chứ 6,7 khách liên tục vào nhiều khi mình không xuất kịp hóa đơn. Mà nếu quy định xuất hóa đơn sai thời điểm bị phạt áp dụng, thì áp lực đối với hộ kinh doanh nhỏ lẻ là rất lớn. Vì vậy, quy định này giúp chúng tôi không phải lo đầu tư máy móc hay học thêm thao tác công nghệ", cô Hạnh giải thích.

Về quy định này, theo các chuyên gia về thuế, hộ kinh doanh nên tập dượt sử dụng hoá đơn điện tử từ sớm, việc dùng phần mềm bán hàng, kê khai sẽ giúp hộ kinh doanh nhanh chóng thích nghi, đồng thời việc này sẽ giúp quản lý sổ sách minh bạch, dễ dàng.

Bà Lê Thị Duyên Hải - Phó tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cũng đồng tình quan điểm này và cho rằng, hộ kinh doanh không nên đợi đến khi bắt buộc mới thực hiện, đặc biệt các hộ kinh doanh có ngưỡng doanh thu tiệm cận mức phải sử dụng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế theo quy định.