GS.TS. Hoàng Văn Cường: Nợ công chỉ 34% GDP nhưng rủi ro dồn nợ đang hiện hữu

Ba chỉ tiêu an toàn nợ công chưa thực sự hợp lý

Ngày 3/11, trong phiên thảo luận tổ về dự án Luật Quản lý nợ công (sửa đổi), nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng các quy định về chỉ tiêu an toàn nợ công vẫn còn vướng mắc, chưa phản ánh đúng thực tế điều hành kinh tế.

Đáng chú ý, GS.TS. Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) nhận định, một số chỉ tiêu trong dự thảo luật còn mang tính hình thức, cần được rà soát lại để bảo đảm tính thực chất và khả thi trong quản lý tài khóa quốc gia.

Theo GS.TS. Hoàng Văn Cường, dự thảo hiện đang quy định ba chỉ tiêu chính:

Thứ nhất, nợ công trên GDP với ngưỡng khoảng 60% GDP; Thứ hai, nợ của Chính phủ trên GDP, không bao gồm nợ của chính quyền địa phương và nợ được Chính phủ bảo lãnh; Thứ ba, nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ trên tổng thu ngân sách nhà nước, được quy định ở mức dưới 25%, đây là ngưỡng phản ánh khả năng cân đối giữa thu và trả nợ, đồng thời là chỉ báo quan trọng để đánh giá rủi ro vỡ nợ.

Tuy nhiên, ông Cường cho rằng, một số chỉ tiêu hiện hành, đặc biệt là nghĩa vụ trả nợ nước ngoài so với kim ngạch xuất khẩu chưa thực sự chính xác.

“Trong xuất khẩu, kim ngạch có bao nhiêu thì phần nghĩa vụ trả nợ được tính theo đó bao nhiêu, cách tính này không phản ánh đúng thực tế, bởi xuất khẩu là hoạt động của doanh nghiệp, không phải nghĩa vụ nợ của Nhà nước. Đây là chỉ tiêu nhằm bảo đảm an toàn, nhưng trên thực tế chúng ta hầu như không kiểm soát được,” ông nói.

Theo ông, thời gian qua, tỷ lệ này chỉ ở mức 38–40%, trong khi tỷ giá tăng khoảng 2,28% nhưng vẫn nằm trong khả năng kiểm soát.

“Tôi cho rằng hai chỉ tiêu này mang tính hình thức. Trên thế giới, nhiều quốc gia không coi đây là chỉ tiêu cứng trong quản lý nợ công, vì nó không phản ánh đúng nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ,” ông Cường nhấn mạnh.

5 năm an toàn, 10 năm có thể rủi ro

Một điểm đáng chú ý khác, theo GS.TS. Hoàng Văn Cường, là kế hoạch vay và trả nợ công hiện được lập theo giai đoạn 5 năm, trong khi nhiều khoản vay có kỳ hạn 10 năm hoặc dài hơn. Điều này khiến trong 5 năm đầu, nghĩa vụ trả nợ chưa phát sinh rõ rệt, tạo cảm giác "có vẻ như an toàn".

“Hiện nay nợ công của chúng ta chỉ khoảng 34% GDP, thấp hơn nhiều so với trần 60%. Nhưng cơ cấu vay chủ yếu ngắn hạn khiến nhiều khoản đến hạn trả sớm, dồn áp lực lớn vào các giai đoạn sau. Nếu chỉ nhìn trong chu kỳ 5 năm, tưởng chừng an toàn, nhưng sang kỳ sau, nợ đến hạn sẽ tạo áp lực trả nợ rất cao,” ông cảnh báo.

Để giảm rủi ro dồn nợ, GS.TS. Hoàng Văn Cường đề nghị kéo dài kỳ hạn vay, phát hành trái phiếu Chính phủ dài hạn, qua đó ổn định danh mục nợ và bảo đảm an toàn tài chính quốc gia.

Bên cạnh vấn đề chỉ tiêu, ông cũng lưu ý rủi ro từ công cụ bảo lãnh của Chính phủ, một hình thức vay gián tiếp có thể trở thành gánh nặng ngân sách nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

“Bảo lãnh là công cụ hữu ích, nhưng nếu bị lạm dụng hoặc thiếu giám sát, nó sẽ biến tướng thành nghĩa vụ nợ công tiềm ẩn,” vị đại biểu nhấn mạnh.

Đồng thời ông cho rằng, việc cấp bảo lãnh cho doanh nghiệp tư nhân có thể cần thiết trong một số trường hợp đặc thù, nhất là các dự án hạ tầng quy mô lớn, có tác động lan tỏa và lợi ích công cộng. Tuy nhiên, cần quy định rõ tiêu chí lựa chọn, cơ chế giám sát và giới hạn tổng mức bảo lãnh, tránh tạo rủi ro tài khóa hoặc gánh nặng cho ngân sách Nhà nước khi dự án thất bại.