Hành trình 15 năm vay - trả nợ ngân hàng của bầu Đức

Bức tranh dư nợ giai đoạn 2010–2015

Giai đoạn 2010–2015 là thời kỳ Hoàng Anh Gia Lai (HoSE: HAG) mở rộng mạnh hoạt động đầu tư sang các lĩnh vực bất động sản, thủy điện, cao su, mía đường và nông nghiệp tại Việt Nam, Lào, Campuchia và Myanmar.

Nguồn vốn cho quá trình này chủ yếu đến từ tín dụng ngân hàng và phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Tổng dư nợ tăng lên 27.099 tỷ đồng cuối năm 2015, trong đó nợ ngắn hạn 8.297 tỷ đồng và nợ dài hạn 18.801 tỷ đồng.

Ngoài ra, doanh nghiệp đẩy mạnh phát hành các công cụ nợ, gồm 1.100 tỷ đồng trái phiếu chuyển đổi, 1.130 tỷ đồng trái phiếu hoán đổi, 300 tỷ đồng trái phiếu kèm chứng quyền và 11.564 tỷ đồng trái phiếu thông thường trong nước.

Trong giai đoạn này, dư nợ của HAGL tập trung chủ yếu tại nhóm ngân hàng thương mại lớn như BIDV với 10.715 tỷ đồng, Eximbank 3.955 tỷ đồng và VPBank 2.800 tỷ đồng. Các ngân hàng khác gồm LaoVietBank 2.250 tỷ đồng, HDBank 2.236 tỷ đồng và Sacombank 1.208 tỷ đồng. Nhóm quy mô nhỏ hơn có BacABank nắm giữ 820 tỷ đồng trái phiếu, PVcomBank 300 tỷ đồng, VietCapital Bank 240 tỷ đồng và TPBank khoảng 200 tỷ đồng.

Quan hệ tín dụng giữa HAGL và BIDV được duy trì liên tục đến nay, bao gồm cả các khoản vay trực tiếp và các gói trái phiếu do ngân hàng thu xếp. Giai đoạn 2012–2013, BIDV cùng Công ty Chứng khoán BSC thu xếp phát hành gói trái phiếu trong nước trị giá 7.305 tỷ đồng cho HAGL, phân phối cho Sacombank, Eximbank, VPBank, VietinBank Insurance và sau đó chuyển nhượng một phần cho BacABank, HDBank cùng các tổ chức khác.

Sau đó, HAGL tiếp tục phát hành 950 tỷ đồng trái phiếu do BIDV và BSC thu xếp, được bảo đảm bằng 79,93 triệu cổ phiếu HAG và 120 tỷ đồng tiền gửi, nhằm cơ cấu lại nợ ngắn hạn và tài trợ các dự án cao su, mía đường.

Kết thúc giai đoạn 2010–2015, HAGL duy trì mức vay nợ cao để tài trợ hoạt động đầu tư đa ngành, với cấu trúc vốn phụ thuộc lớn vào nguồn vay ngắn hạn cho các dự án dài hạn. Các đối tác tín dụng trọng yếu gồm BIDV, Eximbank và VPBank, đặt nền cho quá trình cơ cấu nợ sâu hơn giai đoạn 2016–2020.

Đỉnh nợ 35.000 tỷ và hành trình tái cơ cấu của HAGL

Sau giai đoạn mở rộng mạnh mẽ, đến năm 2016 tổng nợ của Hoàng Anh Gia Lai vượt 35.000 tỷ đồng, trong đó nợ ngân hàng chiếm khoảng 28.000 tỷ đồng. Trong bối cảnh giá hàng hóa nông sản giảm và tiến độ thu hồi vốn chậm, doanh nghiệp bắt đầu triển khai kế hoạch tái cơ cấu nợ nhằm cân đối kỳ hạn và sắp xếp lại danh mục vay.

Cùng năm, HAGL được cơ quan quản lý cho phép áp dụng cơ chế cơ cấu nợ và giữ nguyên nhóm nợ theo quy định, dựa trên tài sản bảo đảm gồm các dự án, quyền sử dụng đất và cổ phiếu.

Ngày 30/12/2016, HAGL phát hành trái phiếu HAGLBOND16.26 với tổng mệnh giá 6.596 tỷ đồng, kỳ hạn 10 năm, do BIDV và BSC thu xếp. Đợt phát hành này giúp bổ sung nguồn vốn trung và dài hạn cho cơ cấu nợ, đồng thời giảm áp lực thanh toán ngắn hạn. Trong quý IV/2016, BIDV giải ngân thêm 1.230 tỷ đồng cho vay dài hạn và thu nợ 1.197 tỷ đồng, giúp tổng dư nợ gần như không thay đổi nhưng kỳ hạn được kéo dài.

Giai đoạn 2016–2019, HAGL tiếp tục điều chỉnh cơ cấu tài chính, chuyển một phần nghĩa vụ ngắn hạn sang dài hạn và sử dụng trái phiếu thay thế cho các khoản vay cũ.

Với VPBank, doanh nghiệp huy động khoảng 2.000 tỷ đồng qua kênh trái phiếu để tài trợ các dự án cao su, dầu cọ và chăn nuôi. Nhưng HAGL và VPbank đã nhanh chóng tất toán toàn bộ trước năm 2020. Trong giai đoạn này, một số ngân hàng có quan hệ tín dụng với HAGL cũng tăng trích lập dự phòng đối với các khoản vay liên quan.

Tại TPBank, dư nợ hình thành chủ yếu trong giai đoạn 2015–2019, tập trung vào các khoản tín dụng cho dự án trồng chuối và cây ăn trái của HAGL và HAGL Agrico. Từ năm 2018, sau khi Tập đoàn Trường Hải (Thaco Group) tham gia quá trình tái cấu trúc HAGL Agrico, một phần nghĩa vụ nợ được chuyển giao, khiến dư nợ tại TPBank giảm dần.

Nhóm ngân hàng khác gồm HDBank, OCB, BacABank và VietCapital Bank nắm giữ các lô trái phiếu phát hành từ trước 2016, được mua lại mua lại một phần trong giai đoạn 2017 - 2019, làm dư nợ tại nhóm này giảm đáng kể. Sacombank tiếp tục ghi nhận dư nợ liên quan đến HAGL, một phần hình thành từ quá trình sáp nhập Ngân hàng Phương Nam.

Từ năm 2018 đến 2020, HAGL đẩy mạnh hoạt động thoái vốn và bán tài sản để giảm nghĩa vụ nợ. Doanh nghiệp lần lượt chuyển nhượng mảng cao su, bán dự án HAGL Myanmar Center và chuyển giao HAGL Agrico cho Tập đoàn Thaco. Nguồn tiền thu được dùng để trả nợ vay.

Đến cuối năm 2020, tổng nợ phải trả của HAGL giảm từ hơn 27.200 tỷ đồng xuống gần 13.800 tỷ đồng, phản ánh hiệu quả của quá trình cơ cấu lại nợ và thoái vốn dự án, đồng thời tạo nền tảng cho giai đoạn tái cấu trúc tài chính sâu hơn và phục hồi hiện nay.

LPBank và OCB xuất hiện trong giai đoạn phục hồi

Từ năm 2020 đến 2025, cấu trúc nợ của HAGL thay đổi đáng kể sau khi chuyển trọng tâm hợp tác sang nhóm ngân hàng thương mại cổ phần nhóm 2 như LPBank, OCB.

Cuối năm 2023, Ngân hàng LPBank xuất hiện và trở thành đối tác tín dụng quan trọng của HAGL. Ngày 23/10/2023, hai bên ký thỏa thuận hợp tác toàn diện; đến 4/3/2024, ký hợp đồng tín dụng trị giá 5.000 tỷ đồng, giai đoạn đầu giải ngân 3.000 tỷ đồng cho các dự án trồng chuối, sầu riêng và chăn nuôi. Đến quý I/2024, dư nợ ngắn hạn tại LPBank đạt 1.529 tỷ đồng.

Từ giữa năm 2024, quan hệ tín dụng chuyển dần từ LPBank sang OCB. Đến cuối quý III/2024, dư nợ của HAGL tại OCB ghi nhận khoảng 3.976 tỷ đồng vay ngắn hạn, 218 tỷ đồng vay dài hạn và 1.000 tỷ đồng trái phiếu do OCB và OCBS thu xếp.

Cùng thời điểm, một số nhà đầu tư chuyển đổi 2.520 tỷ đồng nợ trái phiếu nhóm B thành 210 triệu cổ phiếu HAG. Ngoài ra, Công ty Hưng Thắng Lợi Gia Lai phát hành 1.000 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 3–4 năm, lãi suất 10–10,5%/năm, có liên quan nhóm OCB.

Cuối năm 2024, HAGL thanh toán hơn 1.030 tỷ đồng gốc cho lô HAGLBOND16.26 thông qua HAGL Agrico theo thỏa thuận ba bên với BIDV. Sau giao dịch, HAGL Agrico nhận lại quyền sử dụng và khai thác 5.357 ha cọ dầu cùng các tài sản đi kèm.

Đến cuối quý III/2025, tổng nợ vay và nợ thuê tài chính của HAGL đạt 8.371 tỷ đồng. Trong đó, nợ ngắn hạn chiếm 6.257 tỷ đồng (75%) và nợ dài hạn 2.115 tỷ đồng (25%). Theo BSC Research, sau khi thanh toán một phần khoản vay ngắn hạn, tổng dư nợ giảm còn 6.441 tỷ đồng tại ngày 15/11/2025.

Tỷ lệ nợ trên tổng tài sản đến quý III/2025 ở mức 0,23 lần, chi phí lãi vay dao động 7,95–9,2%/năm. Trong đó, nhóm OCB và OCBS chiếm 66,5% tổng dư nợ; phần còn lại thuộc LaoVietBank, Sacombank, HDBank và TPBank.

Theo dữ liệu từ HAGL và BSC Research, dòng tiền hoạt động từ mảng chuối đạt 800–1.000 tỷ đồng mỗi năm, giúp doanh nghiệp cải thiện khả năng thanh toán lãi vay. Từ năm 2026, sầu riêng và tơ tằm dự kiến bước vào giai đoạn thu hoạch, góp phần củng cố dòng tiền và ổn định nghĩa vụ trả nợ. Trọng tâm tín dụng của HAGL hiện dịch chuyển từ khối ngân hàng quốc doanh sang nhóm ngân hàng cổ phần, trong đó OCB giữ vai trò trung tâm trong giai đoạn tái cấu trúc nợ mới.