Khi ưu đãi thuế không còn là lợi thế, vì sao Việt Nam vẫn hút vốn mạnh?

Sự điều chỉnh chính sách thương mại từ Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản đang làm thay đổi sâu sắc dòng chảy đầu tư toàn cầu. Khi các nền kinh tế lớn ưu tiên phục hồi năng lực sản xuất trong nước và siết chặt chuỗi cung ứng công nghệ cao, dòng vốn quốc tế buộc phải “đánh giá lại nơi đặt niềm tin”.

Trong bối cảnh này, Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn nhờ môi trường sản xuất ổn định, linh hoạt và đang chuyển mình từ mở rộng quy mô sang tạo giá trị.

Ưu đãi thuế không còn là “át chủ bài”

Theo nhận định của ông Rizwan Khan, Giám đốc điều hành Acclime Vietnam được đăng trên Báo Đầu tư, tiêu chí đầu tư quốc tế hiện đã thay đổi. Nhà đầu tư không còn chỉ tìm nơi chi phí thấp, mà quan tâm nhiều hơn đến uy tín thể chế, tính ổn định và giá trị dài hạn. Ông nhận định: “Giai đoạn tăng trưởng tiếp theo sẽ dựa trên giá trị thay vì sản lượng, tức là Việt Nam có thể tiến bao xa từ một ‘công xưởng’ sang một đối tác đổi mới và đáng tin cậy”.

Báo cáo Đầu tư toàn cầu 2025 của UNCTAD cho thấy vốn FDI vào châu Âu giảm 58%, trong khi Đông Nam Á tăng 10%. Riêng Việt Nam, trong 9 tháng đầu năm 2025, vốn FDI đăng ký đạt 28,54 tỷ USD, tăng 15,2%, vốn thực hiện đạt 18,8 tỷ USD, mức cao nhất trong 5 năm. Dù vốn đăng ký mới giảm 8,6%, nhưng vốn mở rộng dự án tăng 48% và góp vốn, mua cổ phần tăng 35%, phản ánh xu hướng đầu tư chọn lọc hơn, hướng vào hiệu quả và bền vững.

Thuế tối thiểu toàn cầu và hàng loạt hiệp định thương mại mới đang buộc các tập đoàn đa quốc gia phải đánh giá lại chuỗi sản xuất và cấu trúc chi phí. Khi ưu đãi thuế truyền thống không còn là "át chủ bài", lợi thế cạnh tranh của Việt Nam sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào chất lượng thể chế, tính minh bạch trong quản lý và các cơ chế hỗ trợ phi thuế quan, như khả năng tiếp cận đất công nghiệp, hạ tầng chất lượng cao, quy trình cấp phép tinh gọn và nguồn lao động có tay nghề. Đây sẽ là những yếu tố then chốt giúp Việt Nam duy trì vị thế trong cuộc đua thu hút đầu tư vào châu Á.

Ông Rizwan Khan cũng dẫn ví dụ tiêu biểu là quyết định của Mexico áp thuế nhập khẩu với hơn 1.400 mặt hàng, vô tình tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam, quốc gia thành viên CPTPP, nhờ được hưởng ưu đãi thuế và quy tắc xuất xứ linh hoạt.

“Nhiều tập đoàn đang chuyển hướng sản xuất sang Việt Nam để đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm rủi ro địa chính trị”, ông Rizwan Khan nhấn mạnh.

Các khu công nghiệp bước vào giai đoạn chuyển đổi xanh và công nghệ cao

Chuyển động toàn cầu đang thể hiện rõ tại các khu công nghiệp. Sau hơn một thập kỷ tăng trưởng nhờ sản xuất, Việt Nam chuyển trọng tâm sang mô hình xanh, thông minh và công nghệ cao, phù hợp Chiến lược Tăng trưởng xanh quốc gia.

Các cải cách pháp lý gần đây, đặc biệt là Luật số 57/2024/QH15 và Nghị định 182/2024/NĐ-CP, đã đơn giản hóa thủ tục đầu tư, bổ sung ưu đãi cho dự án công nghệ cao, hỗ trợ tới 50% chi phí nghiên cứu - phát triển (R&D) hoặc hạ tầng, cùng ưu đãi thuế và phí sử dụng đất cho doanh nghiệp đạt chứng nhận “xanh”.

Trong số đó, TP.HCM dẫn đầu xu hướng với 66 khu công nghiệp hiện hữu trên 27.000 ha, dự kiến tăng lên 105 khu đến năm 2050, trong đó Tân Thuận, Hiệp Phước, Tân Bình, Cát Lái và Bình Chiểu đang được chuyển đổi thành khu công nghiệp sinh thái tích hợp logistics, R&D và dịch vụ hỗ trợ. Thành phố đặt mục tiêu thu hút 21 tỷ USD FDI mới đến 2030.

Tại Diễn đàn Bất động sản công nghiệp Việt Nam 2025 diễn ra mới đây, bà Trần Thị Hải Yến, Cục Đầu tư nước ngoài, đã cho biết Việt Nam đứng thứ 3 trong 7 quốc gia ASEAN có tăng trưởng FDI dương. Việt Nam duy trì lợi thế nhờ quy hoạch khu công nghiệp và ưu đãi cho công nghệ cao.

Trong khi đó, ông Hardy Diec (Giám đốc điều hành KCN Vietnam) nhận định Việt Nam đang chuyển từ thâm dụng lao động sang thâm dụng vốn, hướng đến các ngành công nghệ và trí tuệ nhân tạo. Ông đánh giá cao cải cách hành chính, đặc biệt mô hình rút gọn chính quyền giúp xử lý hồ sơ “tinh gọn và minh bạch hơn”.

Ông Trương Gia Bảo, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Liên chi hội Bất động sản công nghiệp Việt Nam (VIREA), cho rằng dòng vốn đang dịch chuyển sang đầu tư dài hạn, gắn với sản xuất công nghệ và các trung tâm công nghiệp quy mô lớn. Việt Nam tham gia 17 FTA và có ngoại giao “cây tre”, giúp củng cố niềm tin nhà đầu tư.

Việt Nam đang chuyển mình từ thâm dụng lao động sang thâm dụng vốn. Hiện tỷ lệ lấp đầy trung bình các khu công nghiệp hơn 73%, đặc biệt nhờ công nghệ cao, điện tử, dược phẩm, logistics và trung tâm dữ liệu.

Ông Hardy Diec nhận định dòng vốn hiện bắt đầu chuyển hướng sang những lĩnh vực có hàm lượng công nghệ và giá trị gia tăng cao. "Việt Nam đang dần chuyển từ vai trò 'công xưởng' sang 'trung tâm sản xuất chiến lược'", ông nói.

Dòng vốn đầu tư quốc tế đang dịch chuyển mạnh sang những lĩnh vực hội tụ đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững và khả năng chống chịu trước biến động chuỗi cung ứng. Đây chính là “cửa mở” để Việt Nam bứt tốc ở các ngành mũi nhọn như bán dẫn, năng lượng tái tạo, công nghệ y sinh, logistics, fintech và kinh tế số. Những tên tuổi lớn như Intel, Samsung, Amkor hay NVIDIA đang gia tăng quy mô đầu tư, từng bước đưa Việt Nam trở thành mắt xích chiến lược trong chuỗi cung ứng công nghệ cao toàn cầu.

Song song đó, năng lượng sạch và công nghệ xanh đang nổi lên như động lực tăng trưởng mới, được hậu thuẫn bởi các chính sách như Quy hoạch Điện VIII và Chiến lược Tăng trưởng xanh. Lĩnh vực y tế - dược phẩm cũng mở rộng dư địa phát triển khi Việt Nam thúc đẩy nội địa hóa sản xuất và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ sinh học.

Hạ tầng logistics thông minh và kinh tế số được xem như nền móng tăng trưởng dài hạn, đặc biệt khi TP.HCM và Đà Nẵng đang hướng đến xây dựng trung tâm tài chính quốc tế và hình thành hệ sinh thái fintech tích hợp trí tuệ nhân tạo và điện toán đám mây.

Trong bối cảnh thế giới đang tái định hình các chuẩn mực về thương mại, thuế và phát triển bền vững, sức hút của Việt Nam đến từ khả năng thích ứng, từ cải cách thể chế, chuyển đổi mô hình khu công nghiệp đến nâng cấp chất lượng nguồn nhân lực. Đó là bước chuyển từ làm nhiều sang làm tốt hơn và cũng là chìa khóa để giữ dòng vốn ở lại và phát triển lâu dài.