Không trực tiếp phát thải, nhưng ngân hàng quyết định tốc độ chuyển đổi xanh

Tại hội thảo ngày 13/12 trong khuôn khổ Ngày hội Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo Quốc gia (TechFest Việt Nam), TS. Bùi Thị Thu Loan (Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội) nhấn mạnh vai trò then chốt của ngành ngân hàng trong quá trình chuyển đổi xanh.

Dù không trực tiếp phát thải, hệ thống ngân hàng lại là nguồn cung vốn chủ yếu cho các doanh nghiệp gây ô nhiễm, đặc biệt tại các nền kinh tế đang phát triển. Vì vậy, để hướng tới tăng trưởng bền vững, các ngân hàng cần tái định vị vai trò, từng bước dịch chuyển dòng tín dụng sang các lĩnh vực xanh.

Tại Việt Nam, một số ngân hàng đã sớm đưa ra cam kết bền vững. VPBank là một trong những tổ chức tiên phong khi tuyên bố ngừng tài trợ cho khai thác than và các hoạt động liên quan từ năm 2020. Sau đó, HDBank, Agribank, SeABank cùng một số ngân hàng khác cũng hạn chế hoặc dừng cấp vốn cho lĩnh vực này.

Theo TS. Loan, sau bốn năm triển khai các sáng kiến ESG, điểm số ESG của Việt Nam đã tăng từ 1,1 lên 2 điểm trên thang 10. Kết quả này được ghi nhận trong báo cáo thuộc sáng kiến Tài chính Công bằng (Fair Finance) do tổ chức Oxfam khởi xướng. Tuy vậy, mức cải thiện vẫn còn khiêm tốn và Việt Nam hiện đứng cuối bảng so với nhiều quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Philippines hay Indonesia.

Cụ thể, với trụ cột E (Môi trường), điểm số của Việt Nam chỉ đạt 0,7, thấp hơn đáng kể so với Thái Lan (1,25) và Indonesia (1,35). Các cam kết môi trường của ngân hàng Việt chủ yếu tập trung vào lĩnh vực sản xuất điện, trong khi các nội dung liên quan đến thiên nhiên, thích ứng biến đổi khí hậu và đa dạng sinh học còn mờ nhạt hoặc chưa được cập nhật. Ở trụ cột S (Xã hội), ngành ngân hàng đạt 2,1 điểm nhờ gia tăng cam kết về tài chính toàn diện, bình đẳng giới, quyền con người và quyền lao động. Trụ cột G (Quản trị) có điểm số cao nhất với 2,5 điểm, song vẫn thấp hơn mức trung bình của ASEAN.

Một chỉ báo quan trọng khác là tín dụng xanh – công cụ “nắn dòng vốn” của hệ thống ngân hàng – hiện đạt hơn 740.000 tỷ đồng trong 9 tháng đầu năm, chiếm trên 4% tổng dư nợ. Dòng vốn này chủ yếu tập trung vào năng lượng tái tạo và nông nghiệp xanh. TS. Loan cho rằng giai đoạn 2025–2026 sẽ mang tính quyết định, khi các ngân hàng cần nâng cao tính minh bạch, tránh tình trạng “tẩy xanh” và chuyển từ cam kết sang thực thi ESG một cách thực chất. “Ngân hàng cần nói những gì mình sẽ làm và làm được những gì mình nói”, bà nhấn mạnh.

Từ góc độ tổ chức tín dụng, TS. Nguyễn Thị Thu Hà – Giám đốc Trường Đào tạo Cán bộ kiêm Phó trưởng Ban chỉ đạo ESG của Agribank – cho biết tín dụng xanh vẫn đối mặt nhiều thách thức, từ khung pháp lý, tiêu chí định lượng đến năng lực triển khai ESG. Về nhân lực, bà thừa nhận ngành ngân hàng đang thiếu nghiêm trọng chuyên gia trong lĩnh vực xanh, trong khi các khoản vay xanh thường có thời gian dài và rủi ro cao.

Đại diện Agribank kiến nghị cơ quan quản lý sớm hoàn thiện khung chính sách với hướng dẫn cụ thể cho các dự án thuộc Danh mục xanh, đồng thời thiết lập cơ chế ưu đãi để khuyến khích tín dụng xanh. Bên cạnh đó, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần thúc đẩy phát triển các ngành, lĩnh vực đáp ứng tiêu chí xanh nhằm nâng cao khả năng hấp thụ dòng vốn bền vững trong thời gian tới.