Mặt hàng xuất khẩu trăm triệu USD trước cửa thuế 0% tại Mỹ: VASEP cảnh báo 'cơ hội không tự biến thành lợi ích'

Vừa qua, bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN tại Kuala Lumpur (Malaysia), Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chính thức công bố Tuyên bố chung về Khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng giữa hai nước.

Điểm nhấn quan trọng của Tuyên bố chung là việc xác định các sản phẩm trong danh mục tại Phụ lục 3 của Sắc lệnh Hành pháp số 14346 ban hành ngày 5/9/2025 - quy định về “Điều chỉnh thuế tiềm năng đối với các đối tác có định hướng tương đồng” để được hưởng mức thuế nhập khẩu đối ứng 0% vào thị trường Mỹ.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), trong số các mặt hàng có khả năng được điều chỉnh thuế có nhiều sản phẩm cá ngừ chủ lực của Việt Nam, gồm cá ngừ albacore tươi/ướp lạnh (HS03023100), loin/philê cá ngừ đông lạnh (HS03048700), và cá ngừ - cá ngừ vằn chế biến không đóng hộp kín, không ngâm dầu, trọng lượng trên 6,8kg (HS16041440).

Mỹ hiện là thị trường lớn nhất của cá ngừ Việt Nam, chiếm gần 35% tổng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, trước sức ép thuế quan, trong tháng 8/2025, xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ chỉ đạt 29 triệu USD, giảm gần 21% so với cùng kỳ. Lũy kế 8 tháng đạt 223 triệu USD, giảm hơn 13%. Năm 2024, xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ đạt gần 387 triệu USD.

VASEP đánh giá, nếu thuế nhập khẩu có thể giảm về 0%, đây sẽ là cú hích lớn giúp cá ngừ Việt Nam tăng sức cạnh tranh tại thị trường Mỹ. Lợi thế thuế quan sẽ giúp Việt Nam cạnh tranh trực tiếp với các quốc gia cung ứng lớn như Ecuador, Thái Lan hay Philippines, đặc biệt ở phân khúc loin/philê đông lạnh chất lượng cao và sản phẩm phục vụ chuỗi dịch vụ thực phẩm, siêu thị tại Mỹ.

Tuy nhiên, cơ hội này đi kèm không ít thách thức. Danh mục cuối cùng về mặt hàng được ưu đãi vẫn chưa được Mỹ công bố chi tiết. Trong khi đó, những điều kiện khắt khe về quy tắc xuất xứ, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn bền vững và chống khai thác IUU sẽ là yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp Việt Nam.

Ngoài ra, môi trường thương mại song phương vẫn tiềm ẩn biến động khi Mỹ đã áp dụng cơ chế thuế đối ứng 20% với nhiều mặt hàng Việt Nam trong năm nay. Vì vậy, thuế suất 0% nhiều khả năng chỉ áp dụng có chọn lọc, ưu tiên những sản phẩm thể hiện rõ tính “đối ứng công bằng” và minh bạch nguồn gốc.

VASEP dự báo, trong 6-18 tháng tới, nếu chính sách thuế 0% chính thức có hiệu lực với những mã HS kể trên, xuất khẩu cá ngừ Việt Nam sang Mỹ hoàn toàn có thể phục hồi sau giai đoạn chậm lại năm 2024-2025. Dù vậy, để tận dụng hiệu quả “cửa mở thuế quan” này, doanh nghiệp cần chuẩn hóa chuỗi cung ứng, nâng cấp hệ thống truy xuất nguồn gốc, tuân thủ đầy đủ quy định IUU.

"Cơ hội rất lớn nhưng không tự nhiên trở thành lợi ích. Nếu doanh nghiệp không chuẩn hóa chuỗi cung ứng, minh bạch về nguồn nguyên liệu và đảm bảo tuân thủ IUU, thì thuế 0% vẫn chỉ là cơ hội trên giấy", VASEP nhận định.