Nền kinh tế số 1 châu Âu lung lay: GDP tăng 0%, ngành công nghiệp đối mặt nguy cơ sụp đổ hàng loạt

Ông Trump từng nhiều lần công kích Đức trong nhiệm kỳ đầu, và nay tiếp tục nhắm vào ngành ô tô, thép – hai trụ cột xuất khẩu chủ lực của nền kinh tế lớn nhất EU – bằng các biện pháp thuế quan.

Không chỉ vậy, việc ông Trump đe dọa cắt giảm hỗ trợ quân sự cho châu Âu buộc Berlin phải gánh vác nhiều trách nhiệm hơn trong lĩnh vực quốc phòng. Đáng lo ngại hơn, các thành viên trong nội các của Trump còn công khai ủng hộ đảng cực hữu (AfD), làm gia tăng bất ổn trong nội bộ cử tri Đức.

Trong bối cảnh đó, Thủ tướng mới của Đức – ông Friedrich Merz – đang chuẩn bị cho chuyến công du đầu tiên tới Nhà Trắng vào thứ Năm. Nhưng thách thức lớn nhất của ông lại đến từ trong nước: phần đông người dân không còn tinh thần để đối mặt với cơn bão đang tới.

Bà Melanie Arntz, Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu Việc làm ở Nuremberg, nhận định: “Sự trì trệ này đang nuôi dưỡng tâm lý bi quan”.

Bề ngoài, thị trường tài chính Đức vẫn thể hiện sự lạc quan: chỉ số chứng khoán DAX gần đạt mức cao kỷ lục, tăng khoảng 20% từ đầu năm; đồng euro mạnh lên khoảng 10% so với USD nhờ dòng tiền trú ẩn từ Mỹ. Nhưng thực tế sâu bên trong nền kinh tế lại u ám hơn nhiều – bởi các doanh nghiệp lớn của Đức chỉ thu về chưa tới 20% doanh thu từ thị trường nội địa.

Tâm lý bỏ cuộc lan rộng trong lòng công nghiệp Đức

Tại Duisburg – cái nôi của ngành thép Đức – Karsten Vogt, chủ doanh nghiệp Langen Feuerungsbau, đang cân nhắc đóng cửa công ty mà cụ cố ông thành lập từ thập niên 1930. Doanh nghiệp của ông chuyên sản xuất cửa chống cháy cho các nhà máy năng lượng và rác thải, nhưng nhu cầu đang tụt dốc do chuyển dịch công nghệ.

“Tôi không định tái tạo chính mình trong thập kỷ cuối cùng của sự nghiệp”, Vogt nói. “Tôi đã làm vậy hai lần, và thế là đủ. Kiệt sức rồi”.

Sự chán nản của ông Vogt phản ánh tâm trạng chung tại vùng Ruhr, nơi nhiều tập đoàn thép lớn như ThyssenKrupp, ArcelorMittal hay HKM đang đối mặt với cắt giảm việc làm và nguy cơ đóng cửa nhà máy.

Theo bà Arntz, ngành công nghiệp Đức đang mất khoảng 10.000 việc làm mỗi tháng. Niềm tin tiêu dùng chưa bao giờ phục hồi sau cú sốc kép từ đại dịch và cuộc chiến Ukraine, trong khi tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 5 tăng mạnh nhất trong ba năm.

Trong khi đó, AfD đang trỗi dậy mạnh mẽ trong các cuộc thăm dò, chỉ kém nhẹ nhóm liên minh bảo thủ do ông Merz dẫn đầu.

Chính sách thương mại của Trump khiến nguy cơ thêm trầm trọng. Ông nhiều lần chỉ trích các nước như Đức “lợi dụng” người lao động Mỹ. Với một nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu như Đức, các biện pháp trừng phạt mới có thể là đòn chí tử.

“Tôi muốn các hãng xe Đức trở thành hãng xe Mỹ – hãy sản xuất ở đây”, ông Trump tuyên bố trong chiến dịch tranh cử.

Không chỉ dừng ở lời nói, chính quyền Trump đã gửi thư yêu cầu các đối tác thương mại đưa ra nhượng bộ trước thời hạn 9/7 – thời điểm EU sẽ phải đối mặt với mức thuế 50% đối với hầu hết hàng xuất khẩu sang Mỹ, trong đó có 25 tỷ USD ô tô Đức. Mercedes-Benz đã thông báo sẽ chuyển dây chuyền sản xuất một mẫu xe sang Alabama. Các hãng khác có thể sẽ nối gót, theo Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick.

Chưa hết, ông Trump cũng vừa tăng gấp đôi thuế nhập khẩu thép và nhôm, khiến giới lãnh đạo châu Âu vô cùng tức giận.

“Tất cả những gì ông Trump gây ra đã hiện rõ”, ông Werner Schaurte-Küppers – Chủ tịch Phòng Thương mại Duisburg – nói. “Hy vọng duy nhất của chúng tôi là chính phủ Đức phải hành động kịp thời”.

Hoạt động sản xuất công nghiệp đã suy giảm liên tục kể từ cuối năm 2017, và nền kinh tế đã thu hẹp trong hai năm gần đây sau cú sốc giá năng lượng do chiến tranh ở Ukraine gây ra. Tăng trưởng GDP gần như giậm chân tại chỗ — không nổi 0,1% trong nhiều quý liên tiếp — bất chấp hàng loạt nỗ lực bơm tiền, tái cấu trúc và đầu tư công.

Tình trạng trì trệ kinh tế không chỉ bóp nghẹt niềm tin doanh nghiệp mà còn khoét sâu vào tâm lý cử tri – những người đang bắt đầu quay lưng với các chính đảng truyền thống và tìm đến các thế lực cực hữu.

Thủ tướng Merz: Cải cách khẩn cấp hay mất lòng tin vĩnh viễn

Ngay sau chiến thắng bầu cử, ông Merz đã gọi nhiệm kỳ mới là “cơ hội cuối cùng để lấy lại lòng tin của người dân". Ông đã thông qua gói 500 tỷ euro để hiện đại hóa cơ sở hạ tầng xuống cấp nghiêm trọng, đồng thời gỡ bỏ giới hạn vay quốc phòng trong Hiến pháp – mở đường cho hàng trăm tỷ euro đầu tư quân sự.

Nhưng song song, ông cũng cam kết cắt giảm mạnh chi tiêu phúc lợi và cảnh báo người dân rằng mức sống hiện tại là không bền vững.

“Chúng ta không thể giữ vững thịnh vượng của đất nước này chỉ với tuần làm việc 4 ngày và khẩu hiệu ‘cân bằng cuộc sống’,” ông phát biểu tại một hội nghị đảng vào tháng 5.

Trong khi đó, AfD hứa hẹn sẽ “bảo vệ lối sống truyền thống” bằng cách trục xuất hàng trăm ngàn người nhập cư trái phép và rút khỏi Liên minh châu Âu – thông điệp đã giúp họ bám sát phe của Merz trong các cuộc thăm dò.

Tại Duisburg, tỷ lệ thất nghiệp đã vượt 13%, gấp đôi mức trung bình cả nước. Nhiều khu nhà tập thể dành cho công nhân thép từ thập niên 1970 nay trở thành biểu tượng của sự suy tàn, với tỷ lệ tội phạm cao và hạ tầng đổ nát.

Gần 25% cử tri ở khu vực phía Bắc thành phố đã bầu cho AfD trong cuộc bầu cử tháng 2, cao hơn mức trung bình toàn quốc (21%).

“Tôi đặt trụ sở công ty ở Duisburg, nhưng không sống ở đây – là có lý do”, ông Hendrik Häuser, chủ doanh nghiệp chuyên sơn phủ thiết bị công nghiệp, cho biết. “Nếu ngành thép sụp đổ, người dân ở đây sẽ đi đâu? Không còn ngành nghề nào khác cả”.

Cha ông từng tách công ty khỏi ThyssenKrupp từ năm 1995, vì cho rằng ngành thép Đức không còn tương lai – và giờ, dự đoán ấy đang dần thành hiện thực.

Niềm hy vọng mong manh từ cảng nội địa lớn nhất thế giới

Trong gam màu ảm đạm, điểm sáng hiếm hoi là ngành logistics. Với vị trí chiến lược nơi hợp lưu hai con sông Rhine và Ruhr, lại là điểm cuối của tuyến đường sắt xuyên lục địa nối tới Trung Quốc, Duisburg đang sở hữu cảng nội địa lớn nhất thế giới – với 10 bến container, 52.000 nhân công và khối lượng hàng hóa tương đương 40% cảng Los Angeles.

Tuy nhiên, ngay cả ngành này cũng không tránh khỏi sự lo lắng. Giám đốc điều hành Duisport – ông Markus Bangen – cho biết các doanh nghiệp Đức mà ông làm việc cùng đang mất niềm tin nghiêm trọng sau cơn chấn động thuế quan từ Trump vào tháng 4.

“Niềm tin căn bản đã bị phá hủy chỉ trong vài ngày”, ông nói.

Tại xưởng sản xuất của Langen Feuerungsbau, ông Vogt nhìn lại những lần chuyển mình trong quá khứ của gia đình – và tiếc nuối vì luôn chậm chân.

“Chúng tôi từng tìm được các ngách thị trường, nhưng lúc nào cũng do dự quá lâu để nhảy sang lĩnh vực mới – vì vẫn níu kéo cái cũ,” ông thở dài. “Chúng tôi sẽ cố duy trì sản xuất như hiện nay cho tới khi không thể nữa – rồi có lẽ sẽ đóng cửa”.

Thanh Lê - nguoiquansat.vn

Theo Thị trường tài chính