Người phụ nữ đầu tiên được trao tặng Huân chương Sao Vàng: Là Bà mẹ Việt Nam anh hùng, tên được đặt cho nhiều tuyến đường trên khắp cả nước

Hy sinh cả tuổi trẻ và hạnh phúc riêng cho cách mạng

Bà Nguyễn Thị Thập tên thật là Nguyễn Thị Ngọc Tốt, sinh năm 1908 tại xã Long Hưng, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang cũ (nay là xã Long Hưng, tỉnh Đồng Tháp). Gia đình bà là nông dân giàu truyền thống yêu nước và đấu tranh chống áp bức.

Từ năm 20 tuổi, bà đã sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng, tham gia tổ chức Nông hội tại quê nhà, đặt những viên gạch đầu tiên cho con đường cách mạng đầy gian nan nhưng kiên cường sau này.

Năm 1929, bà tiếp cận và thấm nhuần tư tưởng Mác – Lênin, bắt đầu hoạt động tích cực trong phong trào cách mạng ở địa phương. Hai năm sau, vào năm 1931, bà rời gia đình lên Sài Gòn, đảm nhận công tác liên lạc cho phong trào cách mạng và chính thức được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam). Từ đó, bà sử dụng bí danh Mười Thập hoặc Nguyễn Thị Thập.

Tháng 4/1935, bà được bầu làm Ủy viên dự khuyết Xứ ủy Nam Kỳ. Chỉ một tháng sau, thực dân Pháp bắt giam bà tại Khám lớn Sài Gòn. Dù bị tra tấn, đày đọa vô cùng tàn khốc, bà vẫn giữ vững khí tiết người cộng sản, kiên định với lý tưởng cách mạng. Năm 1936, sau khi được trả tự do, bà quay lại Sài Gòn, tiếp tục hoạt động bí mật, tổ chức cơ sở, vận động quần chúng, chuẩn bị cho những cuộc đấu tranh mới.

Đến năm 1940, theo sự chỉ đạo của cấp trên, bà trở về quê hương Long Hưng, trực tiếp tham gia chỉ huy cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ tại tỉnh Mỹ Tho. Thời điểm đó, dù đang mang thai sắp đến ngày sinh nở, bà vẫn lấy khăn rằn quấn chặt bụng, bám trụ cùng đồng đội giữa những cánh đồng, bờ ao, lăng mộ… để tránh sự truy bắt của mật thám. Trong khởi nghĩa, bà là thành viên ban chỉ huy cánh quân đánh đồn Tam Hiệp.

Sau khi cuộc khởi nghĩa thất bại, nỗi đau mất mát dồn dập ập đến. Chồng bà – ông Lê Văn Giác, Tỉnh ủy viên tỉnh Mỹ Tho bị địch sát hại. Ba người con của bà, người lớn nhất mới 11 tuổi, người thứ hai lên 2, còn đứa út chỉ mới 8 ngày tuổi. Dẫu vậy, bà nén nỗi đau riêng, gửi con cho người thân nuôi dưỡng rồi trở lại Long Hưng để khôi phục cơ sở, vận động quần chúng, củng cố niềm tin cách mạng giữa thời kỳ bị đàn áp khốc liệt nhất.

Sau nhiều năm xa cách vì chiến tranh, mãi đến năm 1954, mẹ con bà Nguyễn Thị Thập mới được đoàn tụ. Nhưng niềm vui ngắn chẳng tày gang, tháng 5/1954, người con trai cả của bà, xã đội trưởng liên xã Long Hưng – Long Hòa đã anh dũng hy sinh trong một trận càn của địch.

Người con trai thứ hai sau khi được cử sang Cộng hòa Dân chủ Đức học chuyên ngành điện ảnh, trở về nước không lâu thì xin mẹ ra chiến trường Đông Nam Bộ. Anh đã ngã xuống nơi mảnh đất giàu truyền thống cách mạng, tiếp bước cha và anh trai mình trong cuộc đấu tranh giành độc lập.

Từng đảm nhận qua nhiều chức vụ quan trọng

Đầu tháng 8/1945, bà Nguyễn Thị Thập được cử đi dự Đại hội Quốc dân tại khu căn cứ Tân Trào (Tuyên Quang). Tuy nhiên, do đường sá hiểm trở, khi bà đến Hà Nội thì Đại hội đã kết thúc và cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám đã giành thắng lợi rực rỡ.

Ở lại Thủ đô làm việc với Trung ương Đảng, bà được Tổng Bí thư Trường Chinh giao trọng trách phối hợp cùng phái viên Trung ương tiến hành thống nhất Đảng bộ Nam Bộ. Cuối tháng 8/1945, bà trở về Mỹ Tho và nhanh chóng bắt tay thực hiện nhiệm vụ được giao.

Trong cuộc Tổng tuyển cử ngày 6/1/1946, bà trúng cử Đại biểu Quốc hội tỉnh Mỹ Tho, trở thành nữ đại biểu Quốc hội đầu tiên của tỉnh Tiền Giang cũ và là một trong 10 nữ đại biểu đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Sau 3 tháng “băng rừng, vượt núi” đầy gian khổ và nguy hiểm, bà ra tới Hà Nội kịp dự phiên họp đầu tiên của Quốc hội.

Đến tháng 11/1946, theo yêu cầu của Thường vụ Trung ương, bà tiếp tục “băng rừng, vượt núi” trở lại Nam Bộ với nhiệm vụ củng cố và phát triển Xứ ủy. Từ năm 1947 đến 1953, song song công tác Đảng, đồng chí Mười Thập được tín nhiệm bầu làm Hội trưởng Hội Phụ nữ cứu quốc, tổ chức quy tụ sức mạnh của hàng triệu phụ nữ Nam Bộ, trở thành lực lượng nòng cốt của Mặt trận Việt Minh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Năm 1953, bà được Trung ương điều ra Việt Bắc nhận công tác mới. Sau khi Hiệp định Geneva được ký kết năm 1954, bà được phân công trở lại Nam Bộ phổ biến chủ trương của Đảng về thi hành hiệp định.

Năm 1955, bà ra Bắc tập kết theo đường công khai, mang theo hai con nhỏ. Tại miền Bắc, bà được Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh phân công chuyên trách công tác dân vận, đảm nhiệm vai trò Hội trưởng, sau đó là Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, kiêm Bí thư Đảng đoàn, liên tục trong 18 năm.

Trên cương vị người đứng đầu Hội, đồng thời là Phó Chủ tịch Quốc hội, bà đã góp phần đưa tiếng nói của phụ nữ vào việc sửa đổi Hiến pháp năm 1960, đề xuất xây dựng Luật Hôn nhân và Gia đình nhằm thực hiện nguyên tắc “một vợ, một chồng”. Bà cũng tham mưu để Đảng và Nhà nước ban hành nhiều Chỉ thị, Nghị quyết và văn bản pháp lý quan trọng, góp phần phát huy vai trò phụ nữ, thúc đẩy bình đẳng giới và sự nghiệp giải phóng phụ nữ.

Dưới sự lãnh đạo của bà, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đã phát động phong trào nổi tiếng “Ba đảm đang”, thu hút đông đảo phụ nữ từ thành thị đến nông thôn tham gia sản xuất, chiến đấu, phục vụ tiền tuyến với tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Phong trào này cùng với “Ba sẵn sàng” của thanh niên, đã tạo nền tảng vững chắc cho hậu phương lớn chi viện cho tiền tuyến miền Nam.

Bà Nguyễn Thị Thập còn đảm nhận nhiều trọng trách khác như Bí thư Đảng đoàn Phụ nữ, Trưởng Ban Phụ vận Trung ương Đảng, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng từ khóa II đến khóa IV, Phó Chủ tịch Quốc hội từ khóa II đến khóa VI và Đại biểu Quốc hội liên tục từ khóa I đến khóa VI. Năm 1985, bà trở thành người phụ nữ đầu tiên được Nhà nước Việt Nam tặng thưởng Huân chương Sao Vàng và được phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Bà Nguyễn Thị Thập qua đời ngày 19/3/1996 tại TP. Hồ Chí Minh. Theo di nguyện, bà được an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ tỉnh Tiền Giang cũ, bên cạnh người chồng thân yêu. Hơn nửa thế kỷ cống hiến, vượt qua bao gian khổ, hy sinh cả hạnh phúc riêng tư, bà đã góp phần tô thắm truyền thống vẻ vang của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam và phụ nữ Việt Nam nói chung.

Tên của bà hôm nay đã được đặt cho nhiều con đường tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Tháp và nhiều địa phương khác như một biểu tượng sáng ngời của lòng trung kiên, trí tuệ và đức hy sinh vì Tổ quốc.

Ảnh tư liệu Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam

Bài viết có sử dụng thông tin tham khảo từ các nguồn:

- Nguyễn Thị Thập - người phụ nữ Việt Nam tiêu biểu của thế kỷ XX (Báo Đại biểu Nhân dân)

- Kỷ niệm 115 năm Ngày sinh bà Nguyễn Thị Thập (1908 - 2023): Cánh chim khao khát tự do (TTTĐT Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam)