Ông là PGS.TS, Nhà giáo Nhân dân có nhiều đóng góp to lớn cho nền Toán học nước nhà.
Dành trọn cả cuộc đời cho sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu, PGS.TS, Nhà giáo Nhân dân (NGND) Phan Đức Chính là một trong những gương mặt tiêu biểu đặt nền móng cho sự phát triển của ngành Giải tích Toán học tại Việt Nam. Ông không chỉ là nhà khoa học xuất sắc mà còn là người thầy truyền cảm hứng, hun đúc tình yêu Toán học cho nhiều thế hệ học trò tài năng.
Tuổi thơ trí tuệ và hành trình vươn tới đỉnh cao khoa học
PGS.TS.NGND Phan Đức Chính sinh ngày 15/9/1936 tại Sài Gòn trong một gia đình có quê gốc tại làng Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội. Từ năm 1952 đến 1954, ông theo học tại Trường trung học Albert Sarraut – ngôi trường Pháp danh giá bậc nhất Đông Dương thời bấy giờ.
Chỉ ba năm sau, ở tuổi 20, ông tốt nghiệp Đại học Sư phạm Khoa học, chuyên ngành Toán học và bắt đầu sự nghiệp giảng dạy ngay tại ngôi trường này. Khi Đại học Tổng hợp Hà Nội được thành lập vào năm 1956, ông trở thành một trong những cán bộ giảng dạy đầu tiên của khoa Toán – Lý.
Học trò Việt trong lòng nước Nga
Năm 1961, ông được Nhà nước cử sang Liên Xô làm nghiên cứu sinh dưới sự hướng dẫn của Giáo sư G.E. Shylov – một trong những tên tuổi lớn của ngành Toán học thế giới. Chỉ bốn năm sau, ở tuổi 29, ông bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ Toán – Lý tại Đại học Tổng hợp Lomonosov (Moskva).
Trong thời gian học tập tại Moskva, ông cùng thầy của mình – GS Shylov – đồng tác giả công trình toán học chuyên khảo “Measure, Integral, Derivative in Linear Spaces” (tạm dịch: Đo lường, tích phân và đạo hàm trong không gian tuyến tính) – một trong những cuốn sách chuyên ngành đầu tiên của Liên Xô có sự tham gia của một nhà toán học Việt Nam. Tác phẩm được xuất bản năm 1967, sau đó được dịch sang tiếng Anh, tiếng Tiệp và được nhiều nhà toán học quốc tế trích dẫn.
Tận tụy gieo mầm cho Toán học nước nhà
Trở về Việt Nam năm 1965, ông tiếp tục công tác tại khoa Toán, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Không chỉ là nhà nghiên cứu uyên bác, ông còn là người thầy tận tâm với công tác phát hiện và bồi dưỡng tài năng trẻ trong lĩnh vực Toán học.
Khi Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo mở các lớp Toán đặc biệt dành cho học sinh cấp III có năng khiếu, ông cùng các đồng nghiệp không ngại gian khổ để dìu dắt thế hệ học sinh đầu tiên của khối chuyên Toán Đại học Tổng hợp. Ngay trong năm đầu tiên dự thi học sinh giỏi toàn quốc, đội tuyển của ông giành tới 9/10 giải – một kỳ tích chưa từng có thời điểm đó.
Trong suốt nhiều năm gắn bó với khối chuyên Toán, ông đã đào tạo nên hàng loạt học trò xuất sắc, nhiều người sau này trở thành nhà khoa học, nhà giáo, nhà quản lý nổi bật như: GS.TSKH Trần Văn Nhung, TS Đào Trọng Thi, GS Nguyễn Đông Anh, PGS Hoàng Lê Minh...
Người truyền lửa qua từng trang sách
PGS Phan Đức Chính là tác giả và dịch giả của nhiều đầu sách kinh điển trong lĩnh vực Giải tích, trở thành “tài liệu gối đầu giường” của hàng vạn học sinh, sinh viên và giáo viên yêu Toán, tiêu biểu như: Bất đẳng thức (NXB Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, 1973); Lý thuyết hàm số biến số thực (Natanson); Cơ sở Giải tích Toán học (Dieudonné J.); Không gian vectơ tôpô (Robertson); Đại số cao cấp (Kurosh); Cơ sở Giải tích toán học (She-Tzen Hu).
Đặc biệt, ông là người đầu tiên tại Việt Nam nghiên cứu và công bố các kết quả về độ đo, phiếm hàm tuyến tính và toán tử tuyến tính đo được trong không gian tuyến tính vô hạn chiều một lĩnh vực phức tạp bậc nhất của Toán học hiện đại.
Một đời giản dị, bao dung và trọn vẹn với nghề
Dù là một trí thức lớn với nhiều đóng góp học thuật mang tầm quốc tế, PGS.TS Phan Đức Chính luôn giữ lối sống khiêm nhường, gần gũi và chân thành. Trong mắt đồng nghiệp, ông là người thầy hiền hậu, dễ mến, đôi khi hóm hỉnh nhưng sâu sắc trong từng câu chuyện.
GS.TSKH Nguyễn Duy Tiến từng nhận xét: “Ông là nhà giáo nhân hậu, nhà sư phạm uyên thâm, người bạn chân tình và dễ trao đổi”. Còn cố nhạc sĩ Văn Cao – người bạn thân thiết của ông từng nói vui: “Nhờ uống rượu và nói chuyện với thầy Chính mà tôi mới biết các nhà toán học không khô khan như người ta vẫn nghĩ.”
Với PGS.TS Phan Đức Chính, niềm vui lớn nhất không nằm ở danh hiệu hay giải thưởng mà ở sự trưởng thành và thành công của học trò. Nhớ lại lần đầu tiên đưa học sinh Việt Nam dự thi Olympic Toán học quốc tế tại Berlin năm 1974 và giành được bốn giải cao, ông từng nghẹn ngào: “Tôi chẳng mấy khi rơi nước mắt, nhưng khi ấy, nước mắt cứ trào ra...”
Di sản không chỉ là tri thức
Với những cống hiến to lớn cho nền giáo dục và khoa học nước nhà, ông được phong học hàm Phó Giáo sư năm 1980, danh hiệu Nhà giáo Ưu tú năm 1994, Nhà giáo Nhân dân và Huân chương Lao động hạng Ba năm 1999, Huân chương Lao động hạng Hai năm 2003. Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Đại học Quốc gia Hà Nội, ông được vinh danh là một trong 100 nhà giáo tiêu biểu nhất của trường.
PGS.TS Phan Đức Chính mất ngày 26/8/2017. Sự ra đi của ông là mất mát lớn không chỉ đối với gia đình, mà còn với bao thế hệ học trò và cộng đồng khoa học.Trên các diễn đàn Toán học, cựu học sinh và sinh viên của ông đã để lại nhiều dòng chia sẻ xúc động, bày tỏ sự biết ơn và tiếc thương đối với người thầy đáng kính
PGS.TS, Nhà giáo Nhân dân Phan Đức Chính là người thầy tận tụy, nhà khoa học lỗi lạc đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ học trò. Dù đã ra đi, nhưng với những đóng góp cho Toán học Việt Nam tên tuổi của ông sẽ còn mãi được nhắc đến như một biểu tượng của trí tuệ, nhân cách và lòng yêu nghề đến tận cùng.
Mai Hương - nguoiquansat.vn
Theo Thị trường tài chính
Bình luận
0 Bình luận