Nhật Bản siết chặt hàng nông sản từ Việt Nam sau khi phát hiện một hành vi gian dối

Nhật Bản vốn là thị trường nghiêm ngặt về kiểm dịch, an toàn thực phẩm và nguồn gốc hàng hóa. Mọi hành vi gian dối hay né tránh kiểm định đều bị xử lý hình sự, có thể bị tịch thu hàng, truy tố và cấm nhập khẩu dài hạn. Nhân vụ việc hai người bị bắt vì nghi ngờ buôn lậu 45 tấn gạo từ Việt Nam sang Nhật Bản, trong tháng 10/2025, Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản đã đưa cảnh báo các doanh nghiệp Việt Nam cần tuân thủ quy định xuất nhập khẩu.

Xét về vụ buôn lậu gạo này, hồi thượng tuần tháng 10/2025, cảnh sát tỉnh Osaka (Nhật Bản) cho biết đã bắt giữ Trần Thị Thu Huyền (36 tuổi, quốc tịch Việt Nam) - chủ doanh nghiệp Frechi cùng chồng bà là Takeshige Tomoyuki (47 tuổi), với cáo buộc vi phạm Luật Hải quan Nhật Bản và Luật Bảo vệ Thực vật do nhập khẩu trái phép khoảng 45 tấn gạo từ Việt Nam.

Hai vợ chồng cư trú tại thành phố Đông Osaka. Frechi là công ty chuyên nhập khẩu rau quả từ Việt Nam tại thành phố. Giới chức cho biết Takeshige hành nghề tự do, nhưng cũng tham gia hỗ trợ vợ nhập khẩu nông sản Việt.

Phía Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản dẫn thông tin điều tra ban đầu cho rằng hai nghi phạm này đã khai báo gian dối hàng hóa là “đậu xanh” khi nhập khẩu từ Việt Nam vào Nhật Bản nhằm trốn tránh kiểm tra kiểm dịch thực vật và giảm thuế nhập khẩu, do mức thuế đối với đậu xanh thấp hơn nhiều so với gạo.

Hải quan Osaka đã phát hiện sự việc trong quá trình kiểm tra container, phát hiện ở phía trước container có khoảng 300 thùng đậu xanh thật, nhưng phía sau lại giấu khoảng 2.300 thùng chứa gạo, tổng cộng khoảng 45 tấn. Sơ bộ giá trị trốn thuế ước tính là hơn 15 triệu yên (tức khoảng hơn 2,7 tỷ đồng). Có nhiều côn trùng nhỏ đã được tìm thấy giữa các hạt gạo.

Cảnh sát cho biết từ đầu năm 2025, hai nghi phạm đã thực hiện hơn 20 lần nhập khẩu tương tự, khai là đậu xanh trong tờ khai hải quan. Nhiều khả năng, họ đã nhập gạo từ Việt Nam qua kênh không chính thức, sau đó bán lại tại thị trường Nhật Bản dưới danh nghĩa “gạo nội địa”.

Theo giới chức hải quan Osaka, gạo nhập khẩu từ Việt Nam phải chịu mức thuế 341 yen (2,26 USD) mỗi kg, trong khi đậu xanh được miễn thuế. Các nhân viên hải quan Osaka ngày 25/6 đã kiểm tra các container và phát hiện 2.272 thùng carton nhãn "đậu xanh" chứa đầy gạo.

Cảnh sát tỉnh Osaka tin rằng hai vợ chồng muốn trục lợi từ đợt tăng giá gạo gần đây ở Nhật Bản bằng cách nhập khẩu gạo giá rẻ rồi bán dưới danh nghĩa gạo trồng trong nước có giá cao.

Hiện tại, Cảnh sát tỉnh Osaka đang phối hợp với Hải quan và cơ quan kiểm dịch thực vật để làm rõ nguồn gốc lô hàng và đường dây liên quan tại Việt Nam.

Có thể nói vụ việc gian dối nêu trên đã ảnh hưởng không nhỏ đến hình ảnh xuất khẩu gạo của Việt Nam. Nhất là trong bối cảnh ngành hàng lúa gạo vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức về mặt xuất khẩu khi trong 9 tháng đầu của năm 2025 đã giảm đến 20% về mặt kim ngạch so với cùng kỳ năm trước.

Đại diện Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản cho rằng vụ việc này là lời cảnh báo nghiêm khắc cho các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu nông sản sang Nhật.

“Nhật Bản là thị trường có quy định cực kỳ khắt khe về kiểm dịch thực vật, an toàn thực phẩm và xuất xứ hàng hóa. Mọi hành vi khai báo gian dối, né tránh quy trình kiểm định đều bị xử lý hình sự, có thể dẫn đến tịch thu hàng, truy tố và cấm nhập khẩu lâu dài,” Thương vụ nhấn mạnh.

Các doanh nghiệp Việt Nam được khuyến cáo tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kiểm dịch và khai báo hải quan, không tiếp tay hoặc thông đồng với đối tác Nhật để trốn thuế hay khai sai mặt hàng. Doanh nghiệp cần đảm bảo tính minh bạch của bộ chứng từ xuất xứ (CO, Phytosanitary Certificate, Invoice) và hợp tác đầy đủ với cơ quan chức năng hai nước.

Theo Thương vụ, vụ việc không chỉ gây thiệt hại cho doanh nghiệp vi phạm, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín hàng nông sản Việt Nam tại thị trường Nhật Bản - vốn là một trong những thị trường khó tính nhất thế giới.

Sau sự cố này, các lô hàng nông sản từ Việt Nam dự kiến sẽ bị kiểm tra 100%, thay vì kiểm tra xác suất như trước đây. Điều này có thể khiến thời gian thông quan kéo dài hơn, gây khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam trong thời gian tới.