Giáo sư Kenneth Rogoff (Đại học Harvard, cựu Kinh tế trưởng IMF) cho rằng nợ công tăng vọt và chi phí vay cao đang khiến các Chính phủ có động cơ mạnh mẽ để buộc Ngân hàng Trung ương hạ lãi suất.
Các nhà đầu tư cảnh báo nhiều nền kinh tế lớn đang bước vào giai đoạn “chính sách tài khóa thống trị” (fiscal dominance) – khi Ngân hàng Trung ương bị gây sức ép phải duy trì lãi suất ở mức thấp nhằm giảm gánh nặng chi phí trả nợ công.
Rõ nhất là ở Mỹ, khi Tổng thống Donald Trump liên tục thúc giục Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) hạ lãi suất để giúp Chính phủ tiết kiệm hàng tỷ USD tiền lãi vay.
Không chỉ Mỹ, mà ở Anh, Nhật Bản và nhiều nước lớn khác, nợ công tăng và chi phí vay ngày càng cao cũng khiến Ngân hàng Trung ương phải nới lỏng chính sách - như giảm tốc việc thu hẹp bảng cân đối hoặc hạn chế tăng lãi suất.
Giáo sư Kenneth Rogoff (Đại học Harvard, cựu Kinh tế trưởng IMF) cho rằng nợ công tăng vọt và chi phí vay cao đang khiến các Chính phủ có động cơ mạnh mẽ để buộc Ngân hàng Trung ương hạ lãi suất. Ông nhận định: “Chúng ta đã bước vào một kỷ nguyên chính sách tài khóa thống trị mới”.
Áp lực toàn cầu
Tại Mỹ, sự đối đầu công khai giữa chính quyền ông Donald Trump và Fed thu hút nhiều sự chú ý. Nhưng thực tế, việc chi tiêu công làm chi phí vay dài hạn tăng vọt cũng đang tạo áp lực lên nhiều NHTW khác, buộc họ phải điều chỉnh chính sách để kìm lợi suất trái phiếu.
Khoảng cách giữa lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ kỳ hạn 2 năm và 30 năm hiện ở mức rộng nhất kể từ đầu 2022. Trong khi lợi suất ngắn hạn (chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách Fed) giảm nhờ kỳ vọng cắt giảm lãi suất, thì lợi suất dài hạn lại tăng, phản ánh lo ngại Fed sẽ nới lỏng hơn mức cần thiết để kiềm chế lạm phát.
Tại Anh, chi phí vay dài hạn đặc biệt cao: Lợi suất trái phiếu Chính phủ 30 năm lên tới 5,6%, mức gần đỉnh trong hơn 25 năm, cao hơn đáng kể so với mức 4,9% của trái phiếu Kho bạc Mỹ cùng kỳ hạn.
Các chuyên gia Capital Economics chỉ ra rằng sau số liệu lạm phát Mỹ tuần trước, ông Trump tiếp tục công kích Chủ tịch Fed Jerome Powell. Hệ quả là lợi suất 2 năm giảm nhẹ 0,02 điểm %, trong khi lợi suất 30 năm lại tăng 0,04 điểm %.
Đây là phản ứng “không bình thường”, theo Capital Economics, và ám chỉ điều gì có thể xảy ra nếu ông Powell bị cách chức hoặc Nhà Trắng bổ nhiệm một Chủ tịch Fed mới “thân Tổng thống”.
Việc Nhà Trắng tạm thời bổ nhiệm ông Stephen Miran – một người được dự đoán sẽ thúc đẩy cắt giảm lãi suất vào Hội đồng Thống đốc Fed cho thấy “nguy cơ tài khóa thống trị ở Mỹ đang gia tăng”, theo ông Trevor Greetham, Giám đốc đầu tư đa tài sản tại Royal London Asset Management.
Dấu hiệu "bẫy tài khóa"
Chiến lược gia toàn cầu tại Macquarie Group Thierry Wizman cho biết thị trường đã xuất hiện fiscal capture trade (tạm dịch: giao dịch theo kịch bản NHTW bị tài khóa chi phối). Ông dẫn chứng hợp đồng tương lai hiện đang định giá tới 5 lần cắt giảm lãi suất (mỗi lần 0,25 điểm %) trước cuối năm sau – trong khi các ngân hàng lớn Phố Wall gần đây lại nâng triển vọng kinh tế.
“Nếu không dự báo suy thoái, thì 5 lần cắt giảm lãi suất là quá nhiều. Điều đó chỉ có thể vì nhiều người tin rằng Mỹ sẽ có một Chủ tịch Fed ôn hòa và một Ủy ban Thị trường mở (FOMC) cũng ôn hòa”, Wizman nói.
OECD dự báo các nước giàu sẽ vay kỷ lục 17 nghìn tỷ USD trong năm nay, tăng mạnh so với 16 nghìn tỷ USD của năm 2024 và 14 nghìn tỷ USD của năm 2023.
Các NHTW ở các thị trường phát triển vẫn đang tìm cách đưa chính sách tiền tệ và bảng cân đối kế toán trở lại “bình thường” sau nhiều năm nới lỏng định lượng để ứng phó khủng hoảng tài chính và đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, việc bán lại trái phiếu để thu hẹp bảng cân đối cũng làm lợi suất tăng, từ đó đẩy chi phí nợ công lên cao hơn.
Giới đầu tư đang dõi theo Ngân hàng Anh, vốn dự kiến quyết định vào tháng tới việc có thu hẹp mạnh chương trình bán trái phiếu (QT) hay không. Ông Mahmood Pradhan, Giám đốc kinh tế vĩ mô toàn cầu tại Amundi Asset Management, nhận định: “Nếu điều kiện tài chính thắt chặt do Chính phủ tăng vay và chi tiêu, NHTW không thể bị xem là đang 'chiều' theo chính sách tài khóa. Tôi nghĩ Ngân hàng Anh sẽ chống lại áp lực tài khóa thống trị rất mạnh mẽ”.
Nguy cơ xoáy nợ
Ngay cả Đức – vốn nổi tiếng giữ ngân sách cân bằng – cũng chứng kiến chi phí vay 30 năm vượt 3%, mức cao nhất từ năm 2011, do Chính phủ dự định vay thêm để nâng cấp hạ tầng và tăng chi tiêu quốc phòng.
Một số chuyên gia lo ngại xu hướng này sẽ thúc đẩy Chính phủ chuyển từ vay dài hạn sang vay ngắn hạn, khiến nền kinh tế dễ tổn thương hơn trước biến động lãi suất. “Sự biến động này khiến việc phát hành nợ dài hạn khó khăn hơn”, ông Matthew Morgan, Trưởng bộ phận trái phiếu tại Jupiter Asset Management nhận xét.
Những quốc gia có tỷ lệ nợ/GDP cao nhất sẽ dễ bị tổn thương nhất. Nhà đầu tư kỳ cựu Ray Dalio cảnh báo về “vòng xoáy tử thần nợ nần” – kịch bản cực đoan khi Chính phủ buộc phải vay thêm để trả lãi vay đang leo thang.
“Nếu lợi suất trái phiếu lên quá cao, NHTW sẽ buộc phải quay lại in tiền và mua trái phiếu để kìm lãi suất, nhưng điều đó sẽ làm giảm giá trị đồng tiền”, Dalio nói. Ông cũng cảnh báo xu hướng này có thể làm giảm giá trị các đồng tiền dự trữ lớn như USD và euro so với vàng – vốn đã lập kỷ lục mới trong năm nay.
Tham khảo FT
Minh Lan - nguoiquansat.vn
Theo Thị trường tài chính
Bình luận
0 Bình luận