PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan: Không thể đòi hỏi ngủ dậy 1 đêm mà giải quyết được tất cả thực phẩm bẩn

Sau 5 năm phối hợp xây dựng chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, kết quả giám sát cho thấy gần 98% mẫu từ 6 tỉnh liên kết đạt chuẩn, tạo nền tảng mở rộng vùng nguyên liệu sạch cho TP.HCM. Đây là thông tin được đưa ra tại Hội nghị tổng kết Đề án xây dựng mô hình thí điểm quản lý thực phẩm theo “Chuỗi thực phẩm an toàn” giai đoạn 2021-2025 diễn ra ngày 5/12 do Sở An toàn thực phẩm TP.HCM tổ chức.

Báo cáo tại hội nghị cho biết, từ năm 2021 đến 2025, ngành Nông nghiệp và Môi trường của Lâm Đồng, Đồng Nai, Tây Ninh, Đồng Tháp, Vĩnh Long và Cần Thơ đã phối hợp lấy tổng cộng 12.121 mẫu nông, lâm, thủy sản để kiểm tra chất lượng. Các mẫu được xét nghiệm theo nhiều chỉ tiêu như dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng, vi sinh, thuốc thú y, chất tăng trọng, phụ gia, hóa chất và kháng sinh cấm.

Kết quả cho thấy 11.865 mẫu, tương đương 97,89%, đạt chuẩn; 256 mẫu không đạt đã được xử lý tại địa phương và không đưa vào thị trường TP.HCM. Các mẫu vi phạm được truy xuất nguồn gốc ngay tại nơi sản xuất và cơ sở liên quan bị kiểm tra, xử lý theo quy định.

Tại Hội nghị, PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM, đánh giá đây là một trong những tỷ lệ tích cực nhất kể từ khi mô hình chuỗi thực phẩm an toàn được triển khai. Bà cho biết tỷ lệ gần như tuyệt đối này giúp TP.HCM yên tâm hơn về nguồn cung từ các tỉnh liên kết. Song song nguồn hàng ngoại tỉnh, TP.HCM cũng lấy 2.678 mẫu sản phẩm sản xuất và kinh doanh trên địa bàn để kiểm nghiệm trong giai đoạn 2021-2025. Kết quả cho thấy 87,97% mẫu đạt chuẩn, 322 mẫu có phát hiện dư lượng nhưng vẫn trong mức an toàn.

TP.HCM hiện có khoảng 14 triệu dân, phần lớn nguồn thực phẩm phải nhập từ các tỉnh lân cận. Từ năm 2017, mô hình chuỗi thực phẩm an toàn đã củng cố liên kết sản xuất - giám sát - phân phối giữa thành phố và các địa phương, hiện duy trì với 6 tỉnh.

Thành phố đã cấp phép cho 355 trang trại tham gia chuỗi, cung ứng gần 400.000 tấn rau củ quả và gần 1 triệu tấn thịt mỗi năm. Các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và HACCP ngày càng phổ biến, cùng hệ thống giết mổ công nghiệp và truy xuất nguồn gốc giúp TP.HCM kiểm soát hơn 90% lượng thịt lưu hành. Tỷ lệ thực phẩm không đạt chuẩn tại TP.HCM hiện “tiệm cận các quốc gia trong khu vực”.

Tại hội nghị, Sở ATTP TP.HCM cũng tổng kết toàn bộ kết quả phối hợp giai đoạn 2021-2025 giữa thành phố và 15 tỉnh thành trong tiêu thụ nông sản, thực phẩm. Thành phố đã cấp chứng nhận chuỗi cho 131 cơ sở, với tổng sản lượng cung ứng gồm hơn 484.000 tấn thịt, hơn 2,6 tỷ quả trứng, hơn 119.000 tấn rau củ quả, 11.317 tấn thủy sản và 24 triệu lít nước mắm.

Tuy nhiên, Sở đánh giá số lượng sản phẩm tham gia chuỗi vẫn còn thấp so với nhu cầu. Dịch Covid-19 khiến việc lập “bản đồ số thực phẩm an toàn” và nhân rộng mô hình tại chợ truyền thống chưa hoàn thành.

Nhiều tỉnh chia sẻ khó khăn trong quá trình phối hợp. Lâm Đồng có 428 chuỗi liên kết với hơn 48.000 hộ tham gia và sản lượng gần 1,1 triệu tấn mỗi năm, nhưng quy mô sản xuất còn manh mún, công nghệ sau thu hoạch hạn chế. Đồng Nai cho biết số điểm bán hàng an toàn tại TP.HCM giảm mạnh từ 331 xuống 90 điểm, liên kết chuỗi thiếu bền vững và xúc tiến thương mại chưa được đầu tư đúng mức. Cần Thơ ghi nhận số lượng chuỗi giao thương với TP.HCM còn khiêm tốn, hợp đồng liên kết chưa chặt chẽ.

Phát biểu tại hội nghị, bà Phạm Khánh Phong Lan nhấn mạnh rằng xã hội thường quan tâm đến “chống thực phẩm bẩn” mà ít chú trọng đến việc “xây thực phẩm sạch”. Đề án “Chuỗi thực phẩm an toàn” được xem là giải pháp cốt lõi để kiểm soát từ trang trại tới bàn ăn, nhất là với một đô thị lớn không thể tự cung tự cấp như TP.HCM.

Bà khẳng định doanh nghiệp giữ vai trò quyết định trong việc duy trì chuẩn an toàn. Thành phố cũng ưu tiên đưa thực phẩm chuẩn VietGAP, GlobalGAP và sản phẩm chuỗi vào bếp ăn tập thể, trường học, bệnh viện, siêu thị và hệ thống phân phối hiện đại.

Để đánh giá hiệu quả quản lý an toàn thực phẩm, bà Lan đưa ra bốn tiêu chí gồm: tăng cường thanh tra; giảm số vụ ngộ độc; tăng số lượng mẫu kiểm nghiệm trong khi tỷ lệ vi phạm giảm dần; và nâng dần tỷ lệ thực phẩm đạt chuẩn và tham gia chuỗi trên thị trường. Đây cũng là bốn tiêu chí trọng tâm được Sở ATTP TP.HCM công bố cho giai đoạn mới.

Tại hội nghị, thành phố ghi nhận tỷ lệ vi phạm về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, vi sinh và hóa chất công nghiệp giảm dần qua các năm. Điều này là dấu hiệu cho thấy sản xuất đang chuyển dịch theo hướng tích cực, an toàn hơn. Song song đó, hệ thống phân phối tại TPHCM - gồm siêu thị, chuỗi cửa hàng tiện lợi, chợ đầu mối - ngày càng tuân thủ tốt các tiêu chí về truy xuất nguồn gốc, bảo quản lạnh và kiểm soát chất lượng.

Tuy vậy, các thách thức vẫn tồn tại như nguy cơ tồn dư hóa chất, thực phẩm không rõ nguồn gốc, thiếu báo cáo về các vụ ngộ độc trong cộng đồng và nhận thức người tiêu dùng còn hạn chế.

“Chúng ta còn chưa giải quyết được suy nghĩ cái gì tốt thì xuất khẩu, cái gì rẻ rẻ, xấu xấu để lại ăn. Không thể đòi hỏi ngủ dậy một đêm mà giải quyết được tất cả thực phẩm bẩn. Vì vậy, nhiệm vụ phía trước vẫn rất nặng nề”, bà Phong Lan nhận định.

Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TPHCM cho biết thêm, hiện nay, thành phố đặc biệt chú trọng kiểm soát bữa ăn tại trường học, bếp ăn tập thể, cơ sở phục vụ du lịch hay những nơi có số lượng lớn người sử dụng thực phẩm mỗi ngày.

Tất cả các trường được yêu cầu sử dụng thực phẩm có nguồn gốc an toàn, từ nhà cung ứng đạt chuẩn đã được áp dụng rộng rãi. Đây là giải pháp quan trọng nhằm bảo vệ thế hệ trẻ, đồng thời thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm sạch.

Bà Phong Lan bày tỏ mong muốn các tỉnh, doanh nghiệp và hệ thống phân phối tiếp tục đồng hành để thực phẩm sạch ngày càng có chỗ đứng vững chắc và được người dân tin tưởng.