“Đây là loài cây cực kỳ quý hiếm và đang được bảo vệ như báu vật quốc gia tại công viên Sabah. Khả năng chiết xuất niken của nó cao hơn 25% so với các loài thực vật tích tụ khác”, Tổng giám đốc Rezal Khairi Ahmad nói.
Dưới chân núi Kinabalu, ngọn núi cao nhất Malaysia, có một loài thực vật quý hiếm mang tên Phyllanthus rufuschaneyi. Không giống cây thông thường, loài cây này có khả năng đặc biệt: Hấp thụ niken từ đất giàu kim loại.
Được xếp vào nhóm thực vật “siêu tích tụ”, Phyllanthus rufuschaneyi nổi bật với khả năng hấp thu niken vượt trội. Hiện nay, Chính phủ Malaysia đang tìm cách khai thác "kho báu tự nhiên" này như một nguồn niken thay thế thông qua một quá trình được gọi là phytomining.
Cơ quan NanoMalaysia Bhd (NMB), trực thuộc Bộ Khoa học, Công nghệ và Đổi mới (MOSTI) tin rằng họ có thể thu hồi đủ niken và coban, những thành phần thiết yếu của pin lithium-ion từ Phyllanthus rufuschaneyi và các loại cây bản địa khác để bổ sung cho hoạt động khai thác truyền thống.
Theo Tổng giám đốc Rezal Khairi Ahmad, cây Phyllanthus rufuschaneyi đã được trồng tại Nickel Garden Kampung Monggis, thị trấn Ranau, bang Sabah, để phục vụ mục tiêu khai thác kim loại từ thực vật.
“Đây là loài cây cực kỳ quý hiếm và đang được bảo vệ như báu vật quốc gia tại công viên Sabah. Khả năng chiết xuất niken của nó cao hơn 25% so với các loài thực vật tích tụ khác”, ông Rezal nói.
Dự án phytomining là một phần trong sáng kiến công nghệ lưu trữ năng lượng NanoMalaysia (NESTI), hướng đến phát triển các linh kiện xe điện trong nước. Ngoài Phyllanthus rufuschaneyi, hai loài thực vật khác cũng được thử nghiệm gồm Rinorea bengalensis (cây bản địa) và Alyssum argenteum (không bản địa).
Quy trình khai thác tương đối đơn giản: Cây được trồng trên đất giàu niken trong khoảng 1 năm rưỡi để hấp thụ kim loại qua rễ. Sau đó, cành lá được cắt, đốt cháy và tro được xử lý để thu niken. Năng suất hiện tại đạt khoảng 40 kg niken mỗi mẫu Anh (gần 100 kg/ha).
Việc thương mại hóa phương pháp này được kỳ vọng sẽ bắt đầu vào cuối năm 2026, tuy nhiên NMB chưa công bố chi tiết chi phí hay giá thành sản phẩm.
Đặc biệt, NMB còn có kế hoạch tận dụng phytomining để tái chế pin lithium-ion đã qua sử dụng từ năm 2026. Ý tưởng là trộn đất với pin nghiền nát, sau đó trồng cây siêu tích tụ để hút kim loại còn sót lại. “Điều này sẽ góp phần xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn”, ông Rezal cho biết.
Ý tưởng phytomining lần đầu tiên được đề xuất vào năm 1983 bởi nhà nông học môi trường Mỹ Rufus Chaney. Hiện ông và chuyên gia thực vật Antony van der Ent đang cố vấn cho công ty Pháp Botanickel – đơn vị cũng theo đuổi khai thác niken sinh học tại Malaysia.
Theo ông Chaney, Phyllanthus rufuschaneyi sinh trưởng nhanh, thích nghi tốt với khí hậu rừng mưa nhiệt đới ở Sabah và sản lượng có thể gia tăng nếu sử dụng phân bón hợp lý. Các nghiên cứu đang được tiến hành để tối ưu hóa năng suất và khả năng tích lũy kim loại trên những vùng đất có nền serpentine – loại đất chứa hàm lượng cao niken và sắt.
“Phytomining không chỉ hứa hẹn lợi nhuận mà còn mang tính sinh thái rõ rệt”, Chaney khẳng định, so sánh với các mỏ khai thác lộ thiên gây ô nhiễm nặng nề.
Một báo cáo từ Diễn đàn Năng lượng Quốc tế (IEF) đầu năm 2024 đã cảnh báo về ô nhiễm nước nghiêm trọng quanh các mỏ niken, gây hại cho hệ sinh thái thủy sinh và sức khỏe cộng đồng.
Việc khai thác và luyện kim niken còn góp phần vào nạn phá rừng, giảm đa dạng sinh học và làm trầm trọng biến đổi khí hậu. Dự án phytomining tại Malaysia vì thế không chỉ mang giá trị kinh tế, mà còn mở ra hướng đi mới cho khai thác khoáng sản bền vững.
Tham khảo Nikkei Asia
Tuệ Mẫn - nguoiquansat.vn
Theo thitruongtaichinh.kinhtedothi.vn
Bình luận
0 Bình luận