Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương: Kinh tế tuần hoàn là chìa khóa tăng trưởng dài hạn

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026 – phiên chuyên đề về kinh tế tuần hoàn với chủ đề “Thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng cao và phát triển bền vững”, ông Phạm Đại Dương, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho rằng, để hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược mà Đảng đã đề ra, Việt Nam cần một cú hích đổi mới mạnh mẽ về mô hình tăng trưởng, hướng tới tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026–2030.

Theo ông Phạm Đại Dương, mô hình tăng trưởng mới không thể chỉ chạy theo tốc độ, mà phải bảo đảm tính bền vững, toàn diện và bao trùm, với trọng tâm là nâng cao chất lượng tăng trưởng, hiệu quả sử dụng nguồn lực và năng lực cạnh tranh dài hạn của nền kinh tế.

Trong đó, ba chuyển đổi mang tính cách mạng được xác định là động lực trung tâm, gồm: chuyển đổi số để hình thành nền kinh tế số và xã hội số; chuyển đổi xanh nhằm phát triển hài hòa với thiên nhiên, thích ứng với biến đổi khí hậu; và thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế, đặc biệt là mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

“Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh không phải là lựa chọn, mà là yêu cầu khách quan của thực tiễn phát triển. Hai quá trình này gắn kết chặt chẽ, bổ trợ lẫn nhau, tạo thành ‘chuyển đổi kép’ – động lực tăng trưởng của kinh tế toàn cầu trong nhiều thập kỷ tới”, ông Phạm Đại Dương nhấn mạnh.

Trong bức tranh chuyển đổi kép đó, kinh tế tuần hoàn được xác định là động lực quan trọng của chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số, gắn liền với phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Khác với mô hình tăng trưởng tuyến tính dựa trên “khai thác – sản xuất – tiêu dùng – thải bỏ”, kinh tế tuần hoàn hướng tới tối ưu hóa vòng đời tài nguyên, biến chất thải thành tài nguyên, qua đó giảm áp lực môi trường và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Theo ông Phạm Đại Dương, kinh tế tuần hoàn không chỉ giúp khai thác hiệu quả các nguồn tài nguyên thứ cấp, mà còn mở ra những ngành công nghiệp mới có giá trị gia tăng cao như tái chế, công nghiệp sinh thái, năng lượng tái tạo. Quan trọng hơn, mô hình này góp phần thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao và nâng cấp vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết Việt Nam đã xây dựng được hệ thống định hướng và hành lang pháp lý khá toàn diện cho phát triển kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn. Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050 cùng Luật Bảo vệ môi trường đã tạo nền móng quan trọng cho quá trình chuyển đổi.

Các nghị định hướng dẫn Luật Bảo vệ môi trường, trong đó có Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Nghị định 05/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung, đã cụ thể hóa nhiều quy định liên quan đến kinh tế tuần hoàn, quản lý chất thải, mua sắm xanh và phát triển công nghiệp môi trường. Đáng chú ý, các quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn đã từng bước làm rõ khung pháp lý cho phát triển thị trường carbon, tạo cơ chế trao đổi và bù trừ carbon trong nước và quốc tế.

Bên cạnh đó, Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành tiêu chí môi trường và danh mục phân loại xanh đã xác định 45 loại hình dự án thuộc bảy nhóm lĩnh vực trọng điểm, từ năng lượng, giao thông, nông nghiệp đến xử lý chất thải, qua đó tạo khung tham chiếu quan trọng để định hướng dòng vốn xanh.

Việt Nam cũng là một trong những quốc gia tiên phong tại ASEAN ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035. Riêng trong lĩnh vực nông nghiệp, Đề án thúc đẩy kinh tế tuần hoàn gắn với khoa học – công nghệ và chuyển giao ứng dụng đến năm 2030 thể hiện rõ quyết tâm chuyển đổi mô hình tăng trưởng của ngành theo hướng xanh và bền vững.

Từ thực tiễn doanh nghiệp, ông Khuất Quang Hưng, Phó Tổng Giám đốc Nestlé Việt Nam cho biết tập đoàn xác định phát triển các hệ thống lương thực – thực phẩm tái sinh là trọng tâm chiến lược toàn cầu. Tại Việt Nam, chuyển đổi xanh được triển khai xuyên suốt chuỗi giá trị cà phê, từ canh tác, sản xuất đến tiêu dùng bền vững. Cả bốn nhà máy của Nestlé tại Việt Nam đều ứng dụng khoa học công nghệ và kinh tế tuần hoàn, hướng tới mục tiêu không phát thải chôn lấp.

Nhà máy chế biến cà phê lớn nhất của Nestlé đã tái sử dụng bã cà phê làm nhiên liệu sinh khối, vật liệu xây dựng hoặc phân bón vi sinh; đồng thời tái chế và tái sử dụng khoảng 60–65% lượng nước thải trong quá trình sản xuất. Từ năm 2011, chương trình NESCAFÉ Plan được triển khai tại Tây Nguyên theo mô hình nông nghiệp tái sinh, hiện thu hút hơn 23.000 hộ nông dân tham gia, giúp tăng thu nhập từ 30% đến 150%, giảm đáng kể lượng phân bón hóa học và nước tưới, đồng thời góp phần hấp thụ carbon.

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, theo Thứ trưởng Lê Công Thành, quá trình chuyển đổi xanh và phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam vẫn đối mặt không ít thách thức. Nhiều doanh nghiệp và hộ sản xuất còn duy trì phương thức truyền thống; đầu tư xanh chưa cân đối; thị trường carbon và các công cụ tài chính xanh chưa vận hành đồng bộ.

Để tạo đột phá, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định các hướng đi trọng tâm gồm: tiếp tục gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường; thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế tuần hoàn, coi chất thải là tài nguyên; tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng xanh, đa giá trị; đầu tư hạ tầng phục vụ nông nghiệp sinh thái và kinh tế xanh; đồng thời hoàn thiện thể chế, hình thành hành lang pháp lý cho các thị trường mới như thị trường carbon và tín chỉ sinh học.

Theo các chuyên gia, chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu thế tất yếu, mà là con đường duy nhất để Việt Nam đạt tăng trưởng cao đi đôi với phát triển bền vững. Khi Nhà nước, doanh nghiệp và người dân cùng đồng hành, kinh tế tuần hoàn sẽ trở thành nền tảng cho một Việt Nam xanh, thịnh vượng và có sức cạnh tranh dài hạn trong nền kinh tế toàn cầu.