Quốc gia sở hữu lượng dầu mỏ lớn nhất hành tinh nhưng chìm trong siêu lạm phát, bế tắc vì cấm vận

Venezuela sở hữu trữ lượng dầu mỏ lớn hơn cả Ả Rập Xê Út, Nga, Hoa Kỳ và mọi quốc gia khác. Tuy nhiên, nước này chỉ sản xuất và bán khoảng 1% lượng dầu thô mà thế giới đang sử dụng.

Những lời đe dọa gần đây của Tổng thống Trump đối với Chính phủ Venezuela và các cuộc tấn công vào một số tàu thuyền trên Biển Caribe đã thu hút sự chú ý mới đến nguồn tài nguyên năng lượng của quốc gia này, vốn đã hấp dẫn nhiều thế hệ người làm dầu mỏ.

Thật khó để biết dầu mỏ sẽ đóng vai trò gì trong cuộc tranh giành giữa chính quyền Trump và chính phủ của Tổng thống Nicolás Maduro. Nhưng dầu mỏ từ lâu đã đóng vai trò trung tâm trong quan hệ Mỹ-Venezuela.

Venezuela có bao nhiêu dầu mỏ?

Theo Tạp chí Dầu khí (Oil & Gas Journal), một ấn phẩm chuyên ngành, Venezuela sở hữu khoảng 17% trữ lượng dầu mỏ đã biết của thế giới, tương đương hơn 300 tỷ thùng. Nói cách khác, chuyên gia tin rằng đó là lượng dầu có thể khai thác được từ lãnh thổ của quốc gia này. Để so sánh, Hoa Kỳ (nhà sản xuất dầu hàng đầu thế giới), ước tính chỉ có 81 tỷ thùng trữ lượng.

Venezuela đã khai thác gần 5% sản lượng dầu thế giới vào năm 1997. Nhưng nhiều năm quản lý yếu kém, thiếu đầu tư và các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đã làm giảm sản lượng. Khó khăn trong việc khai thác cũng làm vấn đề phức tạp thêm.

Trong quá khứ, phần lớn dầu của Venezuela từng được bán cho Mỹ. Nhưng hoạt động thương mại bị dừng lại vào năm 2019 sau khi ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên áp đặt lệnh trừng phạt đối với công ty dầu khí nhà nước của nước này, Petróleos de Venezuela. Các chuyến hàng đến Hoa Kỳ đã được nối lại vào năm 2023, nhưng sản lượng vẫn ở mức thấp. Phần lớn dầu thô của Venezuela hiện đang chảy vào Trung Quốc.

Những công ty dầu khí nào đang kinh doanh tại đất nước này?

Venezuela dường như vẫn luôn cố gắng cân bằng giữa 2 việc: chào đón các công ty dầu khí tư nhân và khẳng định quyền kiểm soát của Nhà nước đối với ngành công nghiệp này.

Gần 20 năm trước, cố Tổng thống Hugo Chávez (người qua đời năm 2013) đã quốc hữu hóa một phần ngành công nghiệp này, buộc các công ty dầu khí nước ngoài phải chấp nhận những điều khoản hợp đồng tồi tệ hơn mà không được bồi thường. Một số công ty trong số đó đã chùn bước. Chỉ còn một vài nhà sản xuất dầu khí phương Tây vẫn hoạt động tại quốc gia này, bao gồm Chevron, công ty dầu khí lớn thứ hai của Hoa Kỳ, Eni của Ý và Repsol của Tây Ban Nha.

Các công ty này đã đặt cược rằng việc kinh doanh tại Venezuela, mặc dù khó khăn và tốn kém, cuối cùng sẽ xứng đáng với công sức bỏ ra.

Công ty lớn nhất trong tập đoàn là Chevron, đã hoạt động tại Venezuela hơn một thế kỷ và sản xuất khoảng một phần tư sản lượng dầu của đất nước. Hoạt động của công ty đã mang lại cho Venezuela một nguồn tài chính vững chắc và đồng nghĩa với việc, ngay cả ngày nay, một phần dầu của quốc gia này vẫn được chuyển đến các nhà máy lọc dầu ở Bờ Vịnh Hoa Kỳ, nơi nó được chế biến thành nhiên liệu như xăng và dầu diesel.

"Chúng tôi đang chơi một ván bài dài", Mike Wirth, giám đốc điều hành của Chevron, phát biểu vào tháng trước tại một sự kiện ở Washington. Ông nói thêm, công ty "muốn tham gia vào quá trình tái thiết nền kinh tế Venezuela khi hoàn cảnh thay đổi".

Repsol và Eni sản xuất khí đốt tự nhiên ngoài khơi mà Venezuela sử dụng để sản xuất điện. Đôi khi, quốc gia này thanh toán cho loại khí đốt này bằng dầu, mà Repsol và Eni đã được phép xuất khẩu. Tuy nhiên, sang năm nay Mỹ đã chặn đứng giao dịch này. Repsol và Eni cho biết họ đã đàm phán với Chính phủ Mỹ với hy vọng có thể giải quyết tình trạng khó khăn tài chính của mình.

Các công ty đã rời khỏi Venezuela bao gồm ConocoPhillips và Exxon Mobil. Các doanh nghiệp này đã mất nhiều năm để cố gắng yêu cầu Chính phủ Venezuela hoàn trả cho họ số tài sản bị tịch thu. Tuy nhiên, họ đã không thành công.

Citgo Petroleum, thuộc sở hữu của công ty dầu khí nhà nước Venezuela, vận hành ba nhà máy lọc dầu tại Hoa Kỳ và đang là tâm điểm của một cuộc chiến pháp lý nhằm buộc chính phủ Venezuela phải trả nợ.

Tháng trước, một thẩm phán liên bang đã ra lệnh bán nhà máy lọc dầu cho Amber Energy, một công ty con của Elliott Investment Management, với giá 5,9 tỷ USD, chỉ bằng một phần nhỏ so với hơn 20 tỷ USD nợ các công ty liên quan đến vụ kiện đó, hồ sơ tòa án cho thấy. Chính phủ Venezuela, Citgo và các bên khác đã kháng cáo quyết định này.

"Kiểu tình trạng lúc lên lúc xuống như vậy có vẻ như là điều cản trở đầu tư", Kevin Book, CEO của ClearView Energy Partners (một công ty nghiên cứu tại Washington), cho biết. "Mặt trái của điều đó là Venezuela có nguồn tài nguyên lớn nhất thế giới".

Có nguồn dầu mỏ khổng lồ nhưng không thể khai thác, kinh tế Venezuela đang rơi vào suy thoái sâu với nhiều con số đáng báo động. Theo dữ liệu từ International Monetary Fund (IMF), tổng sản phẩm quốc nội (GDP thực) của Venezuela đã giảm khoảng 75% trong giai đoạn 2013–2021, đánh dấu một trong những sụt giảm kinh tế nghiêm trọng nhất trong lịch sử các quốc gia không có chiến tranh.

Bên cạnh đó, nước này trải qua nhiều năm “siêu lạm phát”: năm 2018, lạm phát từng vượt 130.000 %/năm; dù sau đó đã giảm, chỉ riêng năm 2025, lạm phát vẫn ở mức khoảng 172% vào tháng 4, và được dự báo có thể đạt 190% vào cuối năm.

Đồng nội tệ Bolívar đã mất giá hơn 400 % so với USD trong vòng một năm gần đây, khiến đời sống người dân càng thêm khó khăn.

Điều gì có thể xảy ra tiếp theo? Thật khó để trả lời.

Tình trạng tương tự như hiện tại có thể duy trì trong một thời gian. Nếu ông Trump thực hiện các cuộc tấn công hoặc hành động quân sự khác ở Venezuela, điều đó có thể làm mất ổn định hơn nữa ngành công nghiệp dầu mỏ vốn mong manh của nước này, ít nhất là trong ngắn hạn. Hoặc một thỏa thuận được đàm phán với ông Maduro có thể mở đường cho một kỷ nguyên mới về đầu tư nước ngoài vào Venezuela.

Nhiều công ty dầu mỏ rất có thể sẽ háo hức quay trở lại đất nước này, nhất là để thu hồi những gì đã bị lấy đi.

Tài nguyên của Venezuela vẫn có giá trị chiến lược đối với Mỹ. Sản lượng dầu của Mỹ được dự đoán sẽ ổn định sau hơn 15 năm tăng trưởng nhanh chóng. Nếu nhu cầu toàn cầu tiếp tục tăng trưởng đến giữa thế kỷ, việc đảm bảo sản lượng mới bên ngoài Trung Đông và Nga sẽ trở nên quan trọng hơn về mặt chiến lược, theo Francisco J. Monaldi, người đứng đầu chương trình năng lượng Mỹ Latinh tại Đại học Rice ở Houston.

"Trong những trường hợp đó, Mỹ rất muốn có một nguồn cung thay thế", Tiến sĩ Monaldi chia sẻ.

Dầu của Venezuela đặc biệt hấp dẫn các nhà máy lọc dầu Mỹ vì nó nặng hơn so với dầu có sẵn trong nước. Và việc vận chuyển dầu đến Bờ Vịnh mất tương đối ít thời gian, nơi các cơ sở được thiết kế để xử lý hỗn hợp dầu nặng hơn, rẻ hơn và dầu nhẹ đắt hơn.

Giá trị của dầu mỏ Venezuela không bị ông Maduro bỏ qua, người gần đây đã cáo buộc Mỹ đang cố gắng "chiếm đoạt trữ lượng dầu mỏ lớn nhất hành tinh của Venezuela".

Theo The New York Times