Rắc rối gấp ba cho nước Pháp khi Chính phủ sụp đổ

Nước Pháp lại một lần nữa mất đi Chính phủ, sau khi Quốc hội ngày 8/9 bỏ phiếu áp đảo chống lại Thủ tướng François Bayrou. Bất chấp lời kêu gọi đầy nhiệt huyết vào phút chót trước Hạ viện, ông Bayrou chỉ giành được 194 trong tổng số 558 phiếu tín nhiệm. Thất bại này là một đòn giáng nặng nề đối với cả ông Bayrou và đồng minh ôn hòa, cũng là cấp trên trực tiếp của ông, Tổng thống Emmanuel Macron. Sau chín tháng nắm quyền, ông Bayrou sẽ chính thức đệ đơn từ chức vào ngày mai. Ông Macron tuyên bố sẽ bổ nhiệm người kế nhiệm trong vài ngày tới.

Cả đảng cực tả Unsubmissive France của Jean-Luc Mélenchon và đảng cực hữu National Rally (RN) của Marine Le Pen đều bỏ phiếu chống lại chính phủ. Đáng chú ý hơn, ngay cả Đảng Xã hội và một số nghị sĩ Cộng hòa trung hữu – vốn từng cung cấp nhiều bộ trưởng cho nội các Bayrou – cũng quay lưng. Đây là một kết cục ảm đạm cho vị thủ tướng vốn kỳ vọng mang lại sự ổn định chính trị cho ông Macron. Trái lại, chỉ trong vòng chưa đầy hai năm, nước Pháp đã thay tới bốn thủ tướng.

Khủng hoảng ngân sách, đối lập cứng rắn và bế tắc chính trị

Ông Bayrou chủ động kêu gọi bỏ phiếu tín nhiệm về kế hoạch tiết kiệm ngân sách trị giá 44 tỷ euro (51 tỷ USD) vào năm 2026 nhằm kiềm chế thâm hụt, vốn đang ở mức 5,4% GDP trong năm nay. Tuy nhiên, cả cánh tả lẫn cực hữu (hai khối lớn trong Quốc hội) đều bác bỏ. Trước khi bỏ phiếu, ông Bayrou cảnh báo nợ công cao đang đặt “sinh mệnh quốc gia vào tình thế nguy hiểm”, song điều này không làm phe đối lập lay chuyển. Boris Vallaud, lãnh đạo nhóm nghị sĩ Đảng Xã hội, đổ lỗi trực tiếp cho ông Macron, coi ông Bayrou chỉ là “kẻ bắt chước mù quáng” của tổng thống. Marine Le Pen cũng tuyên bố đây là “khoảnh khắc sự thật” sau thập kỷ quản lý lãng phí với kết quả thảm họa.

Thất bại của ông Bayrou đẩy nước Pháp vào tình thế “rắc rối gấp ba”: bất ổn chính trị, biến động thị trường và sự bất mãn của công chúng. Chỉ chín tháng trước, quốc hội đã lật đổ chính phủ trung hữu của Michel Barnier. Các cuộc tranh luận ngày 8/9 cho thấy bầu không khí thỏa hiệp vẫn hoàn toàn vắng bóng. Chi phí vay nợ của Pháp hiện đã cao hơn cả Hy Lạp. Một làn sóng đình công và biểu tình mới dự kiến diễn ra vào ngày 10 và 18/9.

Lựa chọn khó khăn

Trước mắt, ông Macron chỉ có những lựa chọn khó khăn, không phương án nào đủ sức phá vỡ vòng luẩn quẩn chính trị. Hiến pháp không buộc ông phải tổ chức bầu cử lại, và ông cũng ít mặn mà. Trái lại, bà Le Pen chắc chắn mong muốn bầu cử. Đảng RN của bà hiện là lực lượng lớn nhất tại quốc hội, và bà tin có thể giành đa số tuyệt đối trong một cuộc bầu cử mới. Khảo sát đầu tháng này cho thấy RN và đồng minh đạt 33% ở vòng một, liên minh cánh tả 25%, trong khi phe trung dung của ông Macron tụt xuống vị trí thứ ba ảm đạm với 15%. Có tới 63% người dân Pháp ủng hộ quay lại phòng phiếu.

Tuy nhiên, bản thân bà Le Pen không thể tái tranh cử. Một tòa án Paris đã cấm bà tham gia chính trường hồi đầu năm trong vụ án tài chính đảng, lệnh cấm vẫn có hiệu lực ngay cả khi bà đang kháng cáo, dự kiến bắt đầu vào tháng 1/2026. Phát biểu tại miền Bắc nước Pháp ngày 7/9, bà Le Pen tuyên bố sẵn sàng “hy sinh tất cả các nhiệm kỳ bầu cử trên đời” để chấm dứt chính sách mà bà gọi là “bất công và độc hại” của ông Macron. Nếu bầu cử mới diễn ra và RN thắng đa số, Jordan Bardella – người kế cận 29 tuổi do bà đỡ đầu – sẽ là ứng cử viên thủ tướng.

Tuy nhiên, tiền lệ không thuận lợi: lần gần nhất ông Macron giải tán quốc hội vào tháng 6/2024, ông mất thêm ghế so với trước đó. Với việc hiện chỉ kiểm soát thiểu số, ông khó muốn lặp lại sai lầm này. Phương án khả dĩ hơn là tìm một gương mặt đủ sức thông qua ngân sách 2026. Một số người trong phe trung dung gợi ý đạt thỏa thuận với Đảng Xã hội – lực lượng nắm 66/577 ghế hạ viện. Cái giá có thể là chấp thuận kế hoạch mang tính biểu tượng của họ: áp thuế tài sản mới với giới siêu giàu, mức tối thiểu 2%/năm cho khối tài sản trên 100 triệu euro. Song ông Macron, theo một quan chức, phản đối mạnh mẽ vì lo ngại phá vỡ hình ảnh nước Pháp thân thiện với doanh nghiệp mà ông đã xây dựng.

Khủng hoảng Pháp có thể bùng nổ từ thị trường đến đường phố

Điều gì có thể khiến bế tắc biến thành khủng hoảng toàn diện? Một kịch bản là thị trường trái phiếu quay lưng với Pháp. Hiện tâm lý đã khá bất an. Dù là nền kinh tế lớn thứ hai khu vực đồng euro, Pháp đang chứng kiến lợi suất trái phiếu 10 năm tiệm cận mức của Ý. Fitch – hãng xếp hạng tín nhiệm – dự kiến công bố đánh giá mới về Pháp ngày 12/9. Nhiều nhà quan sát nhận định có lẽ phải tới khi thị trường tài chính rơi vào khủng hoảng thì giới chính trị và công chúng mới thấu hiểu mức độ rủi ro.

Kịch bản khác như thường thấy tại Pháp, là “ngòi nổ từ đường phố”. Các công đoàn đã kêu gọi đình công ngày 18/9. Trước đó, ngày 10/9, phong trào biểu tình với khẩu hiệu “Bloquons tout” (“Hãy chặn mọi thứ”) – phát động qua mạng xã hội, theo mô hình phong trào áo vàng – hứa hẹn gây sức ép lớn hơn. Phong trào này đã được các công đoàn cứng rắn hậu thuẫn. Không có chính phủ cụ thể để phản đối, phong trào có thể mất sức, nhưng tại Pháp, những chuyển động tưởng chừng vô định hình vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát thành khủng hoảng – như khi ông Macron buộc phải rút lại sắc thuế nhiên liệu để xoa dịu phong trào áo vàng. Bất kỳ ai kế nhiệm ông Bayrou trong ghế thủ tướng sẽ phải đối mặt với một đất nước bất ổn hơn bao giờ hết.

Theo The Economist

Kiều Trang - nguoiquansat.vn

Theo Thị trường tài chính