Sông băng tan chảy, lượng băng khổng lồ đổ ập xuống biển tạo ra trận siêu sóng thần cao tới 200m từng khiến Trái Đất rung chuyển 9 ngày

Theo Live Science, các nhà khoa học lần đầu tiên quan sát trực tiếp hiện tượng địa chấn kỳ lạ làm Trái Đất rung chuyển 9 ngày liên tiếp năm 2023, xác nhận nguyên nhân do hai "siêu sóng thần" tràn vào một vịnh hẹp ở Đông Greenland.

Hai đợt sóng khổng lồ, trong đó có đợt cao tới 200 mét, tương đương một nửa chiều cao tòa nhà Empire State đã tràn vào vịnh Dickson và tiếp tục di chuyển qua lại trong chín ngày liên tiếp vào tháng 9/2023. Sự dao động này tạo ra các rung chấn lan tỏa trong lớp vỏ Trái Đất.

Ban đầu, tín hiệu địa chấn gây nhiều bối rối cho giới khoa học. Tuy nhiên, hình ảnh từ mặt đất kết hợp với dữ liệu vệ tinh đã chỉ ra nguyên nhân có thể là các vụ sạt lở trong vịnh, xảy ra sau khi dòng sông băng phía sau vịnh tan chảy do tác động của biến đổi khí hậu. Những vụ lở đất này tạo ra hiện tượng sóng dao động trong vùng nước kín, còn gọi là seiche. Dù vậy, ở thời điểm đó, chưa có bằng chứng trực tiếp nào khẳng định sự tồn tại của hiện tượng này.

Vệ tinh Copernicus Sentinel-2 chụp ảnh vịnh Dickson với kết quả đo độ cao mực nước biển từ vệ tinh SWOT. Ảnh: Thomas Monahan

Mới đây, giả thuyết về seiche được củng cố nhờ dữ liệu từ một vệ tinh chuyên theo dõi nước trên bề mặt đại dương. Phát hiện này được công bố ngày 3/6 trên tạp chí Nature Communications.

“Biến đổi khí hậu đang tạo ra những cực đoan mới chưa từng được ghi nhận”, Thomas Monahan – tác giả chính của nghiên cứu, hiện là nghiên cứu sinh ngành khoa học kỹ thuật tại Đại học Oxford phát biểu trong một thông cáo. “Những hiện tượng cực đoan này đang thay đổi nhanh nhất ở những khu vực hẻo lánh như Bắc Cực, nơi khả năng đo đạc bằng cảm biến vật lý còn hạn chế. Nghiên cứu này cho thấy cách chúng ta có thể tận dụng công nghệ quan sát Trái Đất thế hệ mới từ vệ tinh để nghiên cứu các quá trình đó”.

Thông thường, các nhà khoa học theo dõi sóng thần bằng kỹ thuật đo độ cao từ vệ tinh, sử dụng xung radar để xác định độ cao sóng dựa trên thời gian phản hồi tín hiệu. Tuy nhiên, do chu kỳ quan sát không liên tục và giới hạn trong phạm vi ngay dưới vệ tinh, phương pháp này khó phát hiện được sự thay đổi mực nước ở các vùng hẹp như vịnh kín.

Nhằm xác nhận sự tồn tại của seiche, nhóm nghiên cứu đã khai thác dữ liệu từ vệ tinh Surface Water and Ocean Topography (SWOT) – dự án hợp tác giữa NASA và cơ quan vũ trụ Pháp CNES. Được phóng lên vào tháng 12/2022, vệ tinh này được trang bị thiết bị Ka-band Radar Interferometer (KaRIn), có khả năng lập bản đồ 90% lượng nước trên bề mặt đại dương.

KaRIn hoạt động bằng hai ăng-ten đặt ở hai đầu một thanh ngang, giúp định vị các tín hiệu radar phản hồi với độ chính xác cao. Công nghệ này cho phép đo mực nước với độ phân giải lên tới 2,5 mét, trên dải rộng 50 km.

Dữ liệu do SWOT ghi lại trong thời gian xảy ra hiện tượng đã phát hiện hai độ nghiêng đối xứng theo chiều ngang trong dòng nước, di chuyển theo hướng ngược nhau – bằng chứng trực tiếp xác nhận các đợt seiche. Các thông tin bổ trợ từ dữ liệu địa chấn ở khoảng cách hàng nghìn dặm, kết hợp với dữ liệu thời tiết và thủy triều, giúp các nhà nghiên cứu tái dựng chuyển động sóng và kết nối chính xác chúng với tín hiệu địa chấn bất thường đã được ghi nhận.

“Nghiên cứu này là một ví dụ điển hình cho thấy dữ liệu từ thế hệ vệ tinh mới có thể giúp giải mã những hiện tượng từng là bí ẩn trong quá khứ”, giáo sư Thomas Adcock, đồng tác giả nghiên cứu từ Đại học Oxford, nhận định. Ông cho biết thêm: “Chúng ta sẽ có thể khám phá thêm những hiện tượng cực đoan trên đại dương như sóng thần, triều cường và sóng dị thường. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa dữ liệu này, chúng ta cần đổi mới cả về mặt công nghệ lẫn vận dụng trí tuệ nhân tạo và kiến thức vật lý đại dương để diễn giải các kết quả mới”.

Dịch: Live Science

Minh Phát - nguoiquansat.vn

Theo Thị trường tài chính