Thặng dư thương mại với Mỹ lập kỷ lục 124 tỷ USD: Việt Nam có lọt vào tầm ngắm của ông Trump?

Việt Nam đang chứng kiến sự bùng nổ thương mại chưa từng có, đặc biệt trong quan hệ thương mại với Mỹ. Với vai trò là một trung tâm sản xuất chiến lược ở châu Á, Việt Nam đã tận dụng tốt xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc để tăng cường xuất khẩu. Điều này không chỉ giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ thương mại toàn cầu mà còn góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, thặng dư thương mại quá lớn với Mỹ có thể biến Việt Nam thành mục tiêu bị giám sát chặt chẽ hơn, nhất là trong bối cảnh chính quyền Mỹ ưu tiên chính sách bảo hộ và hạn chế thâm hụt thương mại. Theo Ngân hàng UOB (United Overseas Bank), thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam đã tăng từ 31 tỷ USD năm 2016 lên 124 tỷ USD vào năm 2024. Xu hướng này không chỉ xuất phát từ năng lực cạnh tranh của Việt Nam mà còn là hệ quả của những thay đổi trong chuỗi cung ứng toàn cầu, giúp hàng hóa Việt Nam tiếp cận thị trường Mỹ dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, với việc thặng dư thương mại tiếp tục gia tăng, Mỹ có thể áp dụng biện pháp thương mại cứng rắn để kiềm chế sự mất cân bằng. Trong quá khứ, Điều khoản 301 của Đạo luật Thương mại 1974 từng được Mỹ sử dụng để điều tra các quốc gia có chính sách thương mại không công bằng và áp thuế trừng phạt. Nếu kịch bản này xảy ra, hàng hóa Việt Nam, đặc biệt là các ngành chủ lực như dệt may, điện tử và đồ gỗ, có thể đối mặt với mức thuế cao hơn và bị siết chặt quy tắc xuất xứ hàng hóa.

Xuất khẩu Việt Nam bùng nổ: Cơ hội hay rủi ro?

Xuất khẩu của Việt Nam đã tăng mạnh trong năm 2024, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế. Xuất khẩu tăng 14% trong năm 2024, đảo ngược mức giảm 4,6% của năm trước đó. Đặc biệt, ngành bán dẫn ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể nhờ nhu cầu cao từ thị trường quốc tế. Ngoài ra, các mặt hàng dệt may, da giày, đồ gỗ và linh kiện điện tử tiếp tục duy trì mức tăng trưởng ổn định, tạo động lực cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, khi xuất khẩu tăng trưởng quá nhanh, nguy cơ bị áp thuế cũng lớn hơn. Washington có thể coi sự gia tăng thặng dư thương mại là dấu hiệu của cạnh tranh không lành mạnh và sử dụng các công cụ bảo hộ như áp thuế chống bán phá giá, tăng thuế nhập khẩu hoặc kiểm soát nguồn gốc hàng hóa chặt chẽ hơn. Lịch sử đã cho thấy Mỹ từng áp thuế trừng phạt lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, Mexico và EU khi thâm hụt thương mại với các nước này tăng mạnh. Nếu chính sách này tiếp tục, Việt Nam có thể trở thành mục tiêu tiếp theo.

Bên cạnh đó, chiến lược dịch chuyển chuỗi cung ứng cũng đặt ra rủi ro mới. Việc nhiều tập đoàn toàn cầu đặt nhà máy tại Việt Nam để né thuế Mỹ áp lên Trung Quốc có thể khiến Washington gia tăng giám sát về quy tắc xuất xứ hàng hóa. Nếu Mỹ xác định Việt Nam chỉ là trung gian trong chuỗi cung ứng, các rào cản thương mại có thể được dựng lên, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tiếp cận thị trường Mỹ của doanh nghiệp Việt Nam.

Tác động đến tỷ giá và chính sách tiền tệ

Một trong những tác động đáng lo ngại nhất của việc Mỹ áp thuế là ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái. Theo UOB, tỷ giá USD/VND đã giảm xuống 25.600 vào tháng 3/2025, mức thấp kỷ lục trong nhiều năm. Nếu Mỹ áp thuế trừng phạt, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có thể sụt giảm, gây áp lực lớn lên tỷ giá VND.

Dự báo tỷ giá, lãi suất và các chỉ số kinh tế vĩ mô của Việt Nam giai đoạn 2023 - 2026. Nguồn: Ngân hàng UOB (United Overseas Bank), 2025.

Mặt khác, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) có thể phải can thiệp mạnh vào thị trường ngoại hối để tránh tình trạng VND mất giá quá nhanh. Dự báo của UOB cho thấy tỷ giá USD/VND có thể lên tới 26.000 vào quý 3/2025 nếu các rủi ro thương mại tiếp tục gia tăng. Điều này sẽ ảnh hưởng đến chi phí nhập khẩu và lạm phát trong nước, gây thêm thách thức cho nền kinh tế.

Trong bối cảnh này, NHNN có thể sẽ tăng cường dự trữ ngoại hối hoặc can thiệp vào thị trường ngoại hối để ổn định tỷ giá. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp ngắn hạn. Về dài hạn, Việt Nam cần điều chỉnh chiến lược thương mại để giảm sự phụ thuộc vào một thị trường xuất khẩu đơn lẻ như Mỹ.

Giải pháp nào cho Việt Nam?

Để tránh bị áp thuế, Việt Nam cần nhanh chóng triển khai các biện pháp nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Một trong những chiến lược quan trọng nhất là đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Các hiệp định thương mại tự do như EVFTA (Việt Nam – EU) và CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) có thể giúp mở rộng thị trường và tạo ra cơ hội tiếp cận với các đối tác thương mại mới.

Ngoài ra, Việt Nam cần tăng cường nội địa hóa chuỗi cung ứng để giảm bớt sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc. Hiện nay, nhiều ngành sản xuất của Việt Nam vẫn chưa có chuỗi cung ứng bền vững, khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương trước các biến động thương mại toàn cầu. Đẩy mạnh sản xuất trong nước sẽ giúp Việt Nam nâng cao khả năng chống chịu trước những cú sốc thương mại từ bên ngoài.

Việt Nam cũng cần chủ động đàm phán với Mỹ để làm rõ lập trường thương mại của mình. Chính phủ có thể làm việc với các cơ quan chức năng của Mỹ để minh bạch chính sách xuất khẩu và chứng minh rằng Việt Nam không có hành vi thao túng thương mại. Đồng thời, tăng cường hợp tác kinh tế song phương với Mỹ cũng sẽ giúp giảm nguy cơ bị áp thuế trong tương lai.

Theo UOB, rủi ro thương mại với Mỹ vẫn là yếu tố cần theo dõi chặt chẽ trong thời gian tới. Việt Nam cần có chiến lược linh hoạt để bảo vệ vị thế xuất khẩu, duy trì đà tăng trưởng và đảm bảo ổn định kinh tế trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng biến động.

Trường Thanh - nguoiquansat.vn

Theo Kiến thức Đầu tư