Thị trường Trung Quốc lật kèo, Starbucks và nhiều chuỗi F&B phương Tây thất thủ

Từng có thời, các chuỗi đồ ăn và đồ uống nước ngoài có thể phát triển mạnh tại Trung Quốc mà không cần điều chỉnh nhiều mà vẫn bán chạy dù giá cao. Nhưng hiện nay, những quyết định được đưa ra từ các trụ sở ở bên kia bán cầu đã không còn đủ nhanh và đủ sát thực tế.

Trong bối cảnh đó, Starbucks và Burger King đang đặt cược lớn vào một mô hình hợp tác ngày càng phổ biến tại Trung Quốc: bán cổ phần chi phối cho các quỹ đầu tư tư nhân trong nước, giữa lúc cuộc chiến giành thị phần trong ngành F&B ngày càng khốc liệt.

Các quỹ đầu tư tư nhân Trung Quốc nổi tiếng với tốc độ triển khai nhanh, sẵn sàng thay đổi thực đơn, điều chỉnh giá và mở rộng quy mô thần tốc, kể cả tại các thành phố cấp thấp. “Sự tham gia của họ giúp doanh nghiệp vận hành theo đúng ‘tốc độ Trung Quốc’”, ông Kei Hasegawa, đối tác tại công ty tư vấn YCP, nhận định.

Starbucks đang bán 60% cổ phần mảng kinh doanh tại Trung Quốc cho Boyu Capital trong thương vụ trị giá 4 tỷ USD. Tập đoàn cà phê Mỹ dự báo giá trị đơn vị này sẽ tăng hơn gấp 3 trong thập kỷ tới, bao gồm cả nguồn thu từ phí nhượng quyền trả về trụ sở tại Seattle. Trong khi đó, CPE Capital đầu tư 350 triệu USD vào Burger King Trung Quốc, qua đó nắm giữ 83% cổ phần. Cả hai liên doanh đều đang chờ phê duyệt của cơ quan quản lý Trung Quốc và dự kiến hoàn tất vào năm tới.

Tháng này, IDG Capital có trụ sở tại Bắc Kinh đã thâu tóm quyền kiểm soát mảng kinh doanh tại Trung Quốc của thương hiệu sữa chua Pháp Yoplait, trong thương vụ định giá khoảng 250 triệu USD.

Đó mới chỉ là khởi đầu. General Mills được cho là đang cân nhắc bán chuỗi cửa hàng Haagen Dazs tại Trung Quốc. Oatly Group, thương hiệu sữa yến mạch của Thụy Điển, cũng được cho là đang xem xét thoái vốn khỏi thị trường này.

Vận mệnh của các thương hiệu phương Tây đã đảo chiều khi các đối thủ nội địa bứt phá nhờ giá bán cạnh tranh, chiến lược số hóa thông minh và khả năng nắm bắt thị hiếu người tiêu dùng bản địa tốt hơn.

Luckin Coffee đã vượt Starbucks cả về doanh thu lẫn số lượng cửa hàng trong năm 2023. Restaurant Brands International cũng gặp nhiều khó khăn với Burger King tại Trung Quốc, khi doanh thu trung bình trên mỗi cửa hàng thấp nhất trong các thị trường lớn của tập đoàn.

Sự sẵn sàng cải tổ bộ máy quản lý cùng mạng lưới quan hệ chặt chẽ với nhà cung ứng, nhà phân phối, chủ mặt bằng và cơ quan quản lý khiến các quỹ đầu tư tư nhân trong nước trở thành đối tác hấp dẫn hơn bao giờ hết.

Không chỉ mang lại vốn, các đối tác bản địa còn đem theo kinh nghiệm tái cấu trúc, hiểu biết sâu về ngành và nguồn nhân sự để dẫn dắt giai đoạn tăng trưởng tiếp theo, theo ông Hao Zhou, đối tác kiêm trưởng bộ phận đầu tư tư nhân khu vực Trung Quốc đại lục tại Bain and Company.

“Ngay cả khi thương vụ chưa hoàn tất, họ đã sẵn sàng bước vào doanh nghiệp và tập trung ngay vào một vài sáng kiến then chốt”, ông Hao nói thêm.

Thực tế, việc các công ty phương Tây lập liên doanh để chinh phục thị trường Trung Quốc không phải điều mới. Tuy nhiên, làn sóng hợp tác gần đây cho thấy nhu cầu cải tổ đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết để tồn tại trong một thị trường ẩm thực cạnh tranh khốc liệt.

Khi yêu cầu về tốc độ tung sản phẩm ra thị trường, mức độ bản địa hóa và đổi mới ngày càng cao, các tập đoàn đa quốc gia phải đối mặt với bài toán khó: tiếp tục rót thêm tiền để bảo vệ thị phần, hay bắt tay với đối tác địa phương để chia sẻ gánh nặng, theo ông Joe Ngai, Chủ tịch McKinsey khu vực Trung Quốc đại lục.

Chẳng hạn, 90% các sản phẩm kem được bán tại Dairy Queen ở Trung Quốc được thiết kế riêng cho thị trường này và không có tại Mỹ, ông Frank Tang, Chủ tịch FountainVest Partners, cho biết tại một hội thảo ngành ở Hong Kong tháng trước. FountainVest hiện vận hành Dairy Queen và Papa John’s Pizza tại Trung Quốc.

Phí nhượng quyền trở thành tâm điểm

Mô hình hợp tác này kỳ vọng mang lại lợi ích cho cả hai bên.

Theo các nhà phân tích Ansel Tan và Melanie Tng của PitchBook, ngày càng nhiều tập đoàn toàn cầu có thể lựa chọn nắm cổ phần thiểu số nhưng vẫn giữ quyền cấp phép sở hữu trí tuệ, trong khi giao hoạt động vận hành hằng ngày cho đối tác đầu tư tư nhân.

Với Starbucks, nguồn thu từ phí nhượng quyền trả bởi Boyu có thể trở thành phần giá trị hấp dẫn nhất trong mức định giá 13 tỷ USD mà hãng đặt ra cho mảng kinh doanh tại Trung Quốc.

Theo hai nguồn thạo tin, mức phí nhượng quyền đề xuất trả cho Starbucks trong quá trình đấu thầu cao hơn đáng kể so với những gì nhiều bên khác sẵn sàng chấp nhận.

Trong bối cảnh cà phê là ngành có biên lợi nhuận cao hơn mặt bằng chung của lĩnh vực ẩm thực, chỉ cần thay đổi 1 điểm phần trăm phí nhượng quyền cũng có thể tạo ra khác biệt lớn, các chuyên gia cho biết.

Mức phí cao hơn thường bù đắp cho khoản thanh toán ban đầu thấp hơn và phản ánh chiến lược tăng trưởng dựa trên việc mở rộng nhanh số lượng cửa hàng.

Theo ông Hasegawa, việc giảm hoặc hoãn phí nhượng quyền ở giai đoạn đầu có thể giúp cải thiện dòng tiền và tài trợ cho quá trình mở rộng nhanh hơn. Tuy nhiên, Starbucks có thể yêu cầu mức phí cao nhờ sức mạnh thương hiệu và lợi thế trong việc đàm phán mặt bằng đẹp cùng các điều khoản thuận lợi với trung tâm thương mại và nhà phát triển bất động sản.

Boyu cũng có thể tận dụng cổ phần mới mua tại SKP, đơn vị vận hành các trung tâm mua sắm hạng sang ở Bắc Kinh, để mang lại điều kiện thuê mặt bằng tốt hơn cho những cửa hàng Starbucks vốn có diện tích lớn.

Vì sao quỹ đầu tư tư nhân săn lùng công ty con?

Các công ty con tại Trung Quốc của các tập đoàn đa quốc gia đang trở thành mục tiêu hấp dẫn trong bối cảnh các quỹ đầu tư tư nhân chịu áp lực giải ngân lượng vốn nhàn rỗi sau nhiều năm thị trường giao dịch trầm lắng. Điều này thúc đẩy họ tìm đến những doanh nghiệp ổn định, tạo dòng tiền đều đặn.

Riêng thương vụ Starbucks ban đầu đã thu hút sự quan tâm của hơn 20 bên mua, phần lớn là các quỹ đầu tư tư nhân.

“Đây là những doanh nghiệp rất hấp dẫn”, ông Hao Zhou của Bain nhận định, nhờ dòng tiền mạnh, thương hiệu sẵn có và con đường rõ ràng để khai thác tiềm năng tăng trưởng. Các nhà đầu tư có thể thu lợi đáng kể nếu doanh nghiệp phát triển, thông qua việc bán lại cho bên khác hoặc đưa lên sàn với mức định giá cao hơn.

Nhiều doanh nghiệp lấy McDonald’s làm hình mẫu thành công tại Trung Quốc. Năm 2023, McDonald’s China đã mua lại cổ phần từ Carlyle sau sáu năm, mang lại cho quỹ này mức sinh lời gấp 6,7 lần vốn đầu tư.

Theo bà Jess Zhou, Trưởng bộ phận mua bán sáp nhập Trung Quốc tại ARC Group, tính đến ngày 9 tháng 12, tổng giá trị các thương vụ mua lại công ty con được hậu thuẫn bởi quỹ đầu tư tư nhân tại Trung Quốc trong năm nay đã tăng vọt lên 39 tỷ USD, so với 23 tỷ USD của cả năm 2024.

Đà phục hồi này còn được thúc đẩy bởi một số thương vụ quy mô lớn, trong đó có thương vụ do PAG dẫn đầu mua lại 48 trung tâm thương mại thuộc Dalian Wanda Commercial Management với giá 6,9 tỷ USD.

Theo bà Zhou, thương vụ Starbucks phản ánh xu hướng rộng hơn khi các doanh nghiệp nước ngoài thoái vốn khỏi những mảng không cốt lõi hoặc hoạt động kém hiệu quả tại Trung Quốc, trong bối cảnh bất định địa chính trị gia tăng, nhu cầu tiêu dùng suy yếu và cạnh tranh ngày càng gay gắt.

“Một số tập đoàn phương Tây đang chịu áp lực từ cổ đông buộc phải rút khỏi những phân khúc tăng trưởng chậm tại Trung Quốc”, bà nói, tạo ra cơ hội thuận lợi để các quỹ đầu tư tư nhân tiếp quản những đơn vị mà công ty mẹ không còn ưu tiên.

Theo CNBC