Trung Quốc ‘tung đòn’ trực diện, châu Âu đối mặt phép thử sống còn

Châu Âu đang phải hứng chịu một làn sóng cạnh tranh mới từ Trung Quốc – lần này không còn là những mặt hàng tiêu dùng giá rẻ quen thuộc, mà là các sản phẩm nằm ở trung tâm năng lực sản xuất của lục địa già. Ô tô, máy móc công nghiệp, robot và linh kiện công nghệ cao từ Trung Quốc đang tràn vào thị trường EU với tốc độ nhanh và mức giá ngày càng thấp.

Sự dịch chuyển này phản ánh tình trạng mất cân đối ngày càng lớn trong nền kinh tế Trung Quốc. Dư thừa công suất sản xuất trong nước, cộng với việc nhu cầu từ Mỹ suy yếu sau các đợt áp thuế mới từ năm 2025, đã buộc các doanh nghiệp Trung Quốc phải tìm đầu ra khác.

Châu Âu, với thị trường mở và quy mô lớn, trở thành điểm đến tự nhiên – một hiện tượng mà giới kinh tế gọi là “chuyển dòng thương mại”, nhưng ngày càng bị xem là cạnh tranh không lành mạnh.

EU đã bắt đầu theo dõi sát diễn biến này. Một nhóm giám sát đặc biệt của Ủy ban châu Âu cho thấy, trong vòng 12 tháng tính đến tháng 10 năm nay, lượng robot công nghiệp nhập khẩu từ Trung Quốc vào EU tăng vọt 171%, còn giá trung bình giảm 31%. Vi mạch tăng 84%, đi kèm mức giảm giá 6%.

Ở lĩnh vực ô tô, áp lực còn rõ nét hơn. Xe sản xuất tại Trung Quốc xuất sang EU đã tăng gấp đôi, với giá trung bình thấp hơn 15% so với trước. Điều này đặt các nhà sản xuất châu Âu vào thế khó, khi họ đồng thời đối mặt với nhu cầu suy yếu tại Trung Quốc, rào cản thương mại từ Mỹ và nay là cạnh tranh gay gắt ngay trên sân nhà.

Nội bộ EU đã xuất hiện những tiếng nói kêu gọi phản ứng cứng rắn hơn, bao gồm mở rộng thuế chống bán phá giá – tương tự biện pháp từng áp dụng với xe điện Trung Quốc vào năm 2024. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các hàng rào thuế quan chỉ làm chậm lại quá trình mở rộng thị phần, chứ chưa đủ để xóa bỏ lợi thế chi phí của các doanh nghiệp Trung Quốc.

Theo giới phân tích, khả năng đáp trả toàn diện của châu Âu bị giới hạn bởi 3 yếu tố then chốt. Trước hết là mức độ phụ thuộc sâu vào Trung Quốc, không chỉ ở thị trường xuất khẩu mà còn ở nguồn cung nguyên liệu và linh kiện. Một vòng trả đũa thương mại có thể khiến các tập đoàn EU đang hoạt động tại Trung Quốc chịu thiệt hại lớn hơn lợi ích đạt được từ việc bảo vệ thị trường nội địa.

Thứ hai là bài toán năng lượng. Giá điện công nghiệp tại EU hiện ở mức trung bình 0,199 euro/kWh – cao gấp đôi Mỹ và hơn 50% so với Trung Quốc. Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo được xem là lối thoát dài hạn, nhưng lại phụ thuộc nặng nề vào thiết bị và vật liệu nhập từ Trung Quốc. Nếu căng thẳng thương mại leo thang, chi phí chuyển đổi xanh có thể tăng mạnh hoặc tiến độ bị chậm lại.

Yếu tố thứ ba mang tính chính trị nhiều hơn kinh tế. Dòng vốn đầu tư trực tiếp từ Trung Quốc đang đổ vào một số quốc gia EU, trong đó có Hungary, Tây Ban Nha và đặc biệt là Đức – trung tâm công nghiệp của châu Âu.

Các nhà máy pin và xe điện mang lại việc làm và nguồn thu ngân sách, đồng thời khiến các Chính phủ do dự hơn khi cân nhắc biện pháp cứng rắn nhằm vào chính những nhà đầu tư đang đóng vai trò quan trọng cho nền kinh tế trong nước.

Tuy vậy, bức tranh không hoàn toàn u ám. Đằng sau áp lực cạnh tranh là một lợi ích khó phủ nhận: giá nhập khẩu từ Trung Quốc đang giảm sâu. Trong vòng 12 tháng qua, giá trung bình hàng hóa Trung Quốc vào EU đã thấp hơn khoảng 20%.

Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) ước tính nhóm hàng này chiếm khoảng 23% rổ tính lạm phát của khu vực đồng euro. Việc giá hàng Trung Quốc tiếp tục hạ có thể giúp lạm phát giảm thêm khoảng 0,15 điểm phần trăm vào năm 2026.

Đáng chú ý, khu vực đồng euro hiện đang ở trạng thái khác với Mỹ hay Anh khi lạm phát đã tiến sát mục tiêu 2% của ECB và có xu hướng hạ nhiệt. Trong bối cảnh đó, áp lực giảm giá từ Trung Quốc – thay vì chỉ là rủi ro – có thể trở thành yếu tố hỗ trợ, mở thêm dư địa để ECB cắt giảm lãi suất, qua đó thúc đẩy tăng trưởng và giảm gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng.

Theo Reuters