Trung Quốc viết lại 'Made in China 2025', phản đòn chiến lược tách rời của Mỹ

Theo các nguồn thạo tin, các quan chức Bắc Kinh đang xây dựng kế hoạch phát triển ngành công nghiệp trong thập kỷ tới, với trọng tâm là thiết bị sản xuất chip – lĩnh vực đang bị Mỹ siết chặt kiểm soát.

Dù kế hoạch mới có thể không giữ nguyên tên gọi "Made in China 2025" để tránh phản ứng từ phương Tây, nhưng nội dung cốt lõi vẫn là nâng cấp chuỗi sản xuất công nghệ nội địa.

Song song đó, giới hoạch định chính sách Trung Quốc cũng đang chuẩn bị cho Kế hoạch 5 năm tiếp theo bắt đầu từ năm 2026, với mục tiêu duy trì tỷ trọng ngành sản xuất trong GDP ở mức ổn định trong trung và dài hạn – một tín hiệu cho thấy nỗ lực của Mỹ trong việc "tái cân bằng" kinh tế Trung Quốc theo hướng tiêu dùng có thể không đạt được như kỳ vọng.

Một trong các đề xuất được cân nhắc là đặt mục tiêu cụ thể cho tỷ trọng tiêu dùng trong GDP. Tuy nhiên, theo nguồn tin, chính quyền Trung Quốc đang nghiêng về phương án không đưa ra chỉ tiêu định lượng do lo ngại thiếu công cụ hiệu quả để kích thích chi tiêu hộ gia đình, nhất là trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế gặp nhiều sức ép.

Kế hoạch 5 năm mới dự kiến được công bố vào kỳ họp Quốc hội thường niên vào tháng 3/2026, còn lộ trình công nghiệp có thể được công bố trước hoặc sau mốc thời gian này. Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (NDRC) – cơ quan hoạch định kinh tế hàng đầu Trung Quốc – từ chối bình luận về thông tin này.

Bám sát chiến lược cũ

Các cuộc thảo luận hiện nay cho thấy Trung Quốc không từ bỏ chiến lược phát triển công nghiệp – yếu tố từng bị Mỹ và châu Âu chỉ trích vì làm trầm trọng thêm mất cân đối thương mại.

Đây cũng là một phần trong tranh chấp thương mại kéo dài với Mỹ, quốc gia đã tăng thuế lên hàng hóa Trung Quốc lên tới 145% vào tháng 4 vừa qua, trước khi điều chỉnh giảm mức thuế trung bình xuống 40% sau vòng đàm phán tại Geneva.

Chính quyền Trump hiện theo đuổi mục tiêu kép: đẩy Trung Quốc chuyển sang tiêu dùng nội địa, đồng thời giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng Trung Quốc bằng cách tăng thuế và áp đặt kiểm soát xuất khẩu – một phần trong chiến lược “tách rời có chọn lọc” nhằm củng cố năng lực tự chủ của Mỹ trong các lĩnh vực như thép, dược phẩm và bán dẫn.

Ngược lại, Bắc Kinh phản đối các yêu cầu này và duy trì kiểm soát chặt chẽ đối với các nguyên liệu hiếm – công cụ chiến lược của Trung Quốc để đối phó với các hạn chế công nghệ từ Washington.

“Về mặt lý thuyết, nếu loại trừ vật liệu chiến lược, hai nước có thể cùng nhau tái cân bằng kinh tế: Mỹ cần thêm nhà máy, Trung Quốc cần tăng tiêu dùng". Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent phát biểu ngày 12/5. “Câu hỏi là liệu điều đó có khả thi không”.

Trung Quốc vẫn ưu tiên sản xuất, bất chấp kêu gọi tiêu dùng

Lãnh đạo Trung Quốc nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kích thích tiêu dùng để tránh rơi vào vòng xoáy giảm phát và bù đắp cho nguy cơ giảm xuất khẩu do ảnh hưởng từ chính sách thuế của Mỹ.

Tại kỳ họp Quốc hội hồi tháng 3 năm nay, Thủ tướng Lý Cường tuyên bố “thúc đẩy tiêu dùng mạnh mẽ” là ưu tiên hàng đầu trong năm 2025, đồng thời kêu gọi chính quyền các cấp làm cho “cầu nội địa trở thành động lực chính của tăng trưởng kinh tế”.

Tuy nhiên, cho đến nay Bắc Kinh vẫn chưa có bước đi cụ thể nào để đẩy mạnh tiêu dùng, khi còn chờ đánh giá tính hiệu quả của các kế hoạch chi tiêu đã công bố. Trong khi đó, giới hoạch định chính sách tiếp tục xem sản xuất là trụ cột cho an ninh quốc gia và tạo việc làm.

Việc startup DeepSeek đạt đột phá trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo hồi đầu năm càng củng cố thêm niềm tin của giới chức rằng chiến lược sản xuất dựa vào tự lực vẫn đi đúng hướng.

“Chúng ta phải tiếp tục củng cố ngành sản xuất, tuân thủ nguyên tắc tự lực và tự cường, làm chủ các công nghệ lõi trọng yếu”, ông Tập nhấn mạnh hôm 19/5 trong chuyến thăm một nhà máy sản xuất vòng bi tại tỉnh Hà Nam.

Tiêu dùng hiện chỉ chiếm khoảng 40% GDP của Trung Quốc, so với 50–70% ở các nền kinh tế phát triển, tạo ra tình trạng mất cân đối kéo dài và dẫn đến căng thẳng thương mại. Trong khi đó, đầu tư – đặc biệt là vào sản xuất – chiếm tới 40% GDP, cao gấp đôi mức ở Mỹ và ở mức kỷ lục toàn cầu.

Kế hoạch "Made in China 2025" ra mắt từ năm 2015 đặt mục tiêu biến Trung Quốc thành cường quốc sản xuất toàn cầu, với ưu tiên trong các lĩnh vực như ô tô điện, máy bay thương mại, bán dẫn và robot. Chính phủ đặt mốc năm 2035 để trở thành “nền sản xuất tầm trung” và đến năm 2049 – dịp kỷ niệm 100 năm quốc khánh – sẽ vươn lên trở thành cường quốc sản xuất hàng đầu thế giới.

Theo nghiên cứu, kế hoạch này đã đạt được nhiều thành tựu: trong số 13 công nghệ trọng điểm, Trung Quốc hiện đã dẫn đầu thế giới ở 5 lĩnh vực và đuổi kịp nhanh chóng ở 7 lĩnh vực khác.

Mặc dù cụm từ "Made in China 2025" hiếm khi xuất hiện trong diễn ngôn chính thức do sức ép quốc tế, nhưng Trung Quốc vẫn đang tiếp tục theo đuổi các chiến lược cốt lõi. Ông Tập thay vào đó đẩy mạnh khẩu hiệu phát triển “lực lượng sản xuất mới” với các lĩnh vực như xe điện, pin và năng lượng mặt trời.

Theo một báo cáo hồi tháng 3 của tờ báo thuộc NDRC, nghiên cứu cho Kế hoạch 5 năm mới sẽ tập trung vào việc phá vỡ các “nút thắt cổ chai” trong tăng trưởng, với ưu tiên hàng đầu là đột phá trong các công nghệ lõi như chip và vật liệu năng lượng mới. Ưu tiên thứ hai là tìm giải pháp cho nhu cầu nội địa yếu và gia tăng vai trò của tiêu dùng trong tăng trưởng kinh tế.

Thanh Lê - nguoiquansat.vn

Theo Thị trường tài chính