TS Phan Đức Hiếu: Quy hoạch đang là nỗi sợ lớn nhất của doanh nghiệp

Càng nhiều quy hoạch, càng nhiều rủi ro

Tại Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2025, mới đây, TS. Phan Đức Hiếu – Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, Đại biểu Quốc hội khóa XV, cho hay trong kỳ họp này, Chính phủ sẽ trình Quốc hội kế hoạch tổng rà soát và sắp xếp lại toàn bộ hệ thống quy hoạch, được xem là “cuộc dọn dẹp lớn nhất” kể từ khi Luật Quy hoạch được ban hành.

Ông nhấn mạnh: “Cái đầu tiên là chúng tôi sẽ rà soát, sắp xếp lại toàn bộ hệ thống quy hoạch - lĩnh vực mà theo tôi, các nhà đầu tư, đặc biệt là doanh nghiệp bất động sản, luôn ngại và sợ nhất. Sợ không phải vì thiếu năng lực, mà vì không biết dự án của mình phải phù hợp với quy hoạch nào, phù hợp đến mức nào. Lần này, mục tiêu của Chính phủ là giảm tối đa những loại quy hoạch chồng chéo, không cần thiết, để doanh nghiệp không còn rơi vào cảnh vừa làm vừa lo mỗi khi nhắc đến hai chữ quy hoạch”.

TS. Phan Đức Hiếu cho rằng, càng nhiều quy hoạch, xác suất chồng chéo càng cao, tạo ra rủi ro lớn nhất cho doanh nghiệp. “Hiện nay, một dự án có thể phải đối chiếu với hàng chục quy hoạch khác nhau, từ cấp vùng, cấp tỉnh đến quy hoạch ngành. Hệ quả là thời gian phê duyệt kéo dài, chi phí đội lên, và doanh nghiệp luôn ở thế bị động. Việc sắp xếp lại hệ thống quy hoạch lần này vì thế không chỉ là kỹ thuật, mà là một bước gỡ trói thể chế thực sự”, ông nhấn mạnh.

Điểm rất mới trong hệ thống pháp luật hiện nay mà ông Hiếu chỉ ra là lần đầu tiên nguyên tắc “ưu tiên xử lý hành chính và dân sự” được ghi vào văn bản quy phạm pháp luật.

“Nếu có một vụ việc không rõ ràng giữa xử lý hình sự và hành chính, thì sẽ chọn xử lý hành chính hoặc dân sự, chứ không hình sự hóa. Điều này từng được thảo luận nhiều năm, nay mới được luật hóa chính thức”, ông nhấn mạnh. Đây được xem là tín hiệu cải cách thể chế sâu, giúp củng cố niềm tin cho doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh nhiều vụ việc trước đây khiến khu vực tư nhân e ngại rủi ro pháp lý.

Liên quan đến Luật Đầu tư sửa đổi, TS. Hiếu cho biết Chính phủ đang trình phương án bãi bỏ, cắt giảm hàng chục ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

“Hiện có 237 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Dự kiến, danh mục này sẽ được cắt giảm mạnh. Mỗi ngành bị cắt là một cánh cửa mở thêm cho quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp”, ông nói. Đồng thời, Luật Đầu tư mới cũng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền thay cho cơ chế ủy quyền cũ, nghĩa là “ai làm, người đó chịu trách nhiệm”, thay vì “làm thay nhưng người khác chịu trách nhiệm”.

“Ví dụ, trước đây dự án nhà ở trên 300 ha phải trình Thủ tướng, nay tất cả dự án nhà ở đều do UBND tỉnh quyết định, không phân biệt quy mô hay diện tích”, ông dẫn chứng.

Không để một dự án mất 2–3 năm chỉ để thỏa thuận xong đất

Theo TS. Hiếu, Nghị quyết 198 sẽ là cơ chế mở khóa cho hàng trăm nghìn doanh nghiệp nhỏ và vừa đang bí đầu vào mặt bằng sản xuất.

“Địa phương sẽ hỗ trợ đầu tư hạ tầng, dành ít nhất 5% quỹ đất hoặc 20 ha trong mỗi khu, cụm công nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nhà nước hỗ trợ tới 30% tiền thuê đất”, ông cho biết. Chính sách này được kỳ vọng giúp doanh nghiệp nhỏ bớt lệ thuộc vào thị trường thứ cấp đất đai, đồng thời tạo điều kiện hình thành các “vệ tinh công nghiệp” địa phương.

Về Luật Đất đai 2024, TS. Hiếu thẳng thắn cho rằng bối cảnh phát triển mới đòi hỏi cách tiếp cận hoàn toàn khác.

“Trước đây, mục tiêu tăng trưởng chỉ 7%, nay là hai con số. Muốn vậy, đất đai phải được đưa vào sản xuất nhanh nhất, với chi phí hợp lý nhất. Không thể để một dự án mất 2–3 năm chỉ để thỏa thuận xong đất”, ông nói. Một trong những điểm sẽ được Quốc hội xem xét là cho phép Nhà nước đứng ra hỗ trợ thu hồi đất trong trường hợp nhà đầu tư đã thỏa thuận được tới 90% nhưng bế tắc phần còn lại.

Một điểm đặc biệt khác được TS. Hiếu chia sẻ là chủ trương thành lập Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam với hai địa điểm dự kiến tại TP.HCM và Đà Nẵng.

“Trung tâm này sẽ có cơ chế đặc thù, trong đó có tòa án chuyên biệt, đồng thời cho phép các bên chọn áp dụng luật quốc tế trong hợp đồng thương mại”, ông nói. Theo ông, đây là bước đi thể chế có tính cạnh tranh khu vực, tạo môi trường đầu tư minh bạch, linh hoạt và thân thiện với cả nhà đầu tư trong nước lẫn quốc tế.

TS. Hiếu lưu ý, các nghị quyết thí điểm đặc thù thường có hiệu lực 5 năm, nhưng quyền và cơ chế đầu tư được đảm bảo suốt đời dự án đã được phê duyệt.

“Khi dự án đã được triển khai theo nghị quyết, thì cơ chế, chính sách đó tiếp tục được duy trì cho đến hết vòng đời của dự án. Đây là sự bảo đảm cần thiết để nhà đầu tư yên tâm dài hạn”, ông nói.