Từ 1/1/2026: Chấm dứt thuế khoán, hộ và cá nhân kinh doanh phải nộp thuế theo doanh thu thực tế

Quy định mới được đánh giá là bước ngoặt lớn nhằm bịt lỗ hổng thất thu và ngăn tình trạng “núp bóng hộ khoán” để trốn thuế hiện tượng gia tăng mạnh cùng sự bùng nổ của kinh doanh trực tuyến.

“Kẽ hở” của thuế khoán

Ngày 4/10/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) khởi tố vụ án liên quan đến hệ thống doanh nghiệp và hộ kinh doanh do Hoàng Thị Hường (còn gọi Hoàng Hường) điều hành.

Để thực hiện hành vi trốn thuế, Hoàng Hường đã chỉ đạo lập 18 công ty, 25 hộ kinh doanh và 44 cá nhân đứng tên kinh doanh nằm trong hệ sinh thái do Hoàng Hường lập ra để kinh doanh bán các sản phẩm thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khoẻ cùng 1 số sản phẩm khác.

Hường đã chỉ đạo nhân viên áp doanh thu vào các hộ kinh doanh và các cá nhân đăng ký kinh doanh. Kết quả điều tra ban đầu xác định, từ tháng 1/2021 đến tháng 6/2025, Hoàng Hường đã để ngoài sổ sách kế toán doanh thu gần 1.800 tỷ đồng, kê sai quy định thuế giá trị gia tăng (VAT) doanh thu gần 2.100 tỷ đồng.

Vụ việc cho thấy cơ chế khoán tạo điều kiện để doanh thu lớn nhưng thuế phải nộp rất thấp khi hộ kinh doanh không phải xuất hóa đơn cho từng giao dịch và doanh thu chỉ dựa trên ước lượng của cơ quan thuế. Điều này tạo điều kiện để khai thấp doanh thu, né thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng.

Không chỉ trường hợp Hoàng Hường, thời gian gần đây cơ quan thuế và công an Hà Nội liên tục phát hiện nhiều cá nhân bán hàng online có doanh thu lớn mỗi ngày nhưng vẫn đăng ký hộ kinh doanh cá thể để né kê khai, né hóa đơn. Đây là ranh giới mong manh giữa kinh doanh hợp pháp và hành vi trốn thuế có chủ đích.

Cơ chế khoán không còn phù hợp trong thời đại giao dịch điện tử

Trong bối cảnh thương mại điện tử trên TikTok, Shopee, Facebook phát triển mạnh, doanh thu thay đổi từng ngày, mô hình thuế khoán (vốn cố định doanh thu và mức thuế) bộc lộ nhiều bất cập.

Người kinh doanh lớn và nhỏ nhiều khi phải chịu mức thuế tương tự, tạo sự bất bình đẳng. Quản lý thuế dựa trên “ước đoán doanh thu” đã lỗi thời, không theo kịp dữ liệu số, thanh toán không tiền mặt và hệ thống hóa đơn điện tử.

Các quốc gia phát triển đã sớm loại bỏ thuế khoán, thay thế bằng cơ chế kê khai theo tháng hoặc quý, dựa trên hóa đơn bắt buộc và dữ liệu giao dịch. Việt Nam cũng phải theo kịp xu hướng này để giảm thất thu và tăng minh bạch.

Chủ trương bỏ thuế khoán đã được nêu rõ trong Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 138/NQ-CP của Chính phủ và Nghị quyết 198/2025/QH15 của Quốc hội.

Việc chuyển sang kê khai được đánh giá là cơ hội để hộ kinh doanh nâng cấp hoạt động, sử dụng hóa đơn điện tử, thanh toán số, quản lý minh bạch. Điều này giúp họ tăng uy tín, dễ tiếp cận vốn, ký hợp đồng lớn và giảm nguy cơ bị xử phạt do thiếu chứng từ.

Đồng thời, hộ kinh doanh sẽ tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật như thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng, giao dịch điện tử hay hóa đơn điện tử. Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 cũng yêu cầu cung cấp hóa đơn và thông tin rõ ràng cho khách hàng- điều mà mô hình khoán khó đáp ứng.

Theo đánh giá của các chuyên gia, việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai không chỉ là thay đổi phương pháp tính thuế mà là sự chuyển đổi tư duy quản lý.

Từ 1/1/2026, việc bỏ thuế khoán sẽ chính thức đánh dấu bước chuyển lớn trong quản lý thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh, chấm dứt tình trạng núp bóng hộ khoán để trốn thuế, hướng đến một môi trường kinh doanh hiện đại và minh bạch hơn.