VSDC sẽ ‘bấm nút’ vận hành CCP vào quý I/2027, thị trường chứng khoán sẽ thay đổi ra sao?

Chia sẻ tại Diễn đàn Triển vọng thị trường vốn Việt Nam 2026 với chủ đề “Bứt phá trên nền tảng mới”, chiều 12/12, nhìn lại năm 2025, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) Nguyễn Sơn nhấn mạnh tới hai bước phát triển quan trọng của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Thứ nhất là sự kiện hệ thống công nghệ thông tin mới (KRX) chính thức vận hành sau 5–7 năm chuẩn bị đã mở ra một giai đoạn hiện đại hóa toàn diện cho hạ tầng giao dịch, thanh toán và lưu ký của thị trường. Từ tháng 5/2025, hệ thống hoạt động ổn định, an toàn, thông suốt, giúp thị trường đáp ứng tốt quy mô giao dịch ngày càng lớn và tạo tiền đề phát triển sản phẩm, dịch vụ mới.

Cột mốc thứ hai là việc FTSE Russell thông báo nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi thứ cấp, dự kiến hoàn tất sau kỳ đánh giá tháng 3/2026 và chính thức có hiệu lực vào tháng 9/2026.

Trong góc nhìn của Chủ tịch VSDC, đây không chỉ là sự công nhận về tiêu chuẩn kỹ thuật và hạ tầng mà còn là thành quả sau 25 năm vận hành thị trường, 30 năm hình thành cơ quan quản lý, đưa Việt Nam từ thị trường sơ khai lên cận biên và nay chuẩn bị gia nhập nhóm mới nổi, bước đệm hướng tới tiêu chuẩn cao hơn của MSCI.

Hiện Việt Nam có hơn 11,6 triệu tài khoản chứng khoán, vượt mục tiêu Chính phủ đặt ra cho năm 2030. Tài khoản phái sinh cũng đạt tới 2,5 triệu. Thanh khoản bình quân đã lên tới 1,5 tỷ USD/phiên, mức độ tham gia của nhà đầu tư thuộc nhóm cao nhất khu vực.

Tuy nhiên, 90% tài khoản là nhà đầu tư cá nhân, tạo ra rủi ro lớn từ tâm lý và tài chính hành vi. Vì vậy Bộ Tài chính đã phê duyệt đề án tái cấu trúc cơ sở nhà đầu tư, hướng tới việc tăng tỷ trọng nhà đầu tư chuyên nghiệp lên 20–30%, giảm sự phụ thuộc vào dòng tiền cá nhân.

Dự kiến quý I/2027 sẽ vận hành CCP

Một trong những thay đổi mang tính hạ tầng quan trọng nhất, theo ông Sơn, là việc thị trường chứng khoán Việt Nam chuẩn bị chuyển sang cơ chế thanh toán đối tác bù trừ trung tâm (CCP) – chuẩn mà hầu hết các thị trường mới nổi và phát triển đang áp dụng.

“Dự kiến vào quý I/2027, chúng tôi sẽ vận hành CCP”, Chủ tịch VSDC khẳng định.

Khác với cơ chế bù trừ đa phương đang áp dụng cho thị trường cơ sở, CCP yêu cầu một pháp nhân độc lập, có tài sản riêng, đứng ra làm đối tác với cả bên mua và bên bán và chịu trách nhiệm về rủi ro đối với tất cả giao dịch.

Cơ chế này đã được áp dụng với thị trường phái sinh, còn thị trường cơ sở sắp bước vào giai đoạn chuyển đổi. VSDC dự kiến thành lập công ty con chuyên trách CCP, đồng thời phối hợp với Bộ Tài chính, UBCKNN, nhà thầu công nghệ và các quỹ phòng vệ rủi ro để chuẩn bị cho việc vận hành.

Việc vận hành CCP vào đầu năm 2027 sẽ tạo ra ba thay đổi lớn: Giúp giảm rủi ro thanh toán, rủi ro đối tác, qua đó nâng cao độ tin cậy và tính ổn định của thị trường; Mở đường đưa Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu lọt vào danh mục MSCI Emerging Markets; Cho phép xử lý giao dịch nhanh hơn, minh bạch hơn, hỗ trợ các sản phẩm phái sinh và sản phẩm mới như bán khống, T+0, vay mượn chứng khoán… khi điều kiện pháp lý cho phép.

Từ KRX, nâng hạng FTSE Russell cho tới CCP, hạ tầng thị trường chứng khoán Việt Nam đang đi theo quỹ đạo của các thị trường mới nổi lớn. Với những mốc lịch sử đã được ấn định, giai đoạn 2026–2027 được kỳ vọng sẽ là thời điểm bứt phá mạnh nhất sau 25 năm hình thành của thị trường chứng khoán Việt Nam.