Xuất hiện vết đen Mặt Trời khổng lồ hướng về phía Trái Đất

Một cụm vết đen Mặt Trời khổng lồ với tổng diện tích tương đương cụm từng tạo ra cơn bão Mặt Trời lớn nhất trong lịch sử vừa xuất hiện trên vùng bề mặt đang hướng thẳng về Trái Đất và hiện đối diện trực tiếp với hành tinh của chúng ta.

Dù được đánh giá có khả năng gây ra cực quang cũng như một số nhiễu loạn công nghệ trong tuần tới, các chuyên gia cho rằng cụm vết đen mới này khó tạo ra sự kiện tương tự Sự kiện Carrington.

Cụm AR 4294-4296 gồm hai nhóm vết đen riêng biệt với sự tương tác từ trường mạnh mẽ, được quan sát lần đầu vào ngày 28/11 khi xoay đến mép phía tây Mặt Trời hướng về Trái Đất. Khoảng một tuần trước đó, tàu Perseverance của NASA trên Sao Hỏa đã phát hiện các vùng tối này khi theo dõi phía xa của Mặt Trời.

AR 4294-4296 có kích thước tương đương vết đen khổng lồ do nhà thiên văn Richard Carrington ghi nhận vào tháng 9/1859, nguồn gốc của Sự kiện Carrington - cơn bão Mặt Trời mạnh nhất từng được con người ghi nhận. Hình ảnh do Spaceweather.com công bố ngày 2/12 cho thấy cụm vết đen mới bên cạnh bản phác họa thế kỷ 19, thoạt trông lớn hơn, nhưng thực tế diện tích chỉ bằng khoảng 90% vết đen Carrington.

Các vết đen Mặt Trời có thể phóng ra các quầng lửa khi đường sức từ bị xoắn và gãy, giải phóng năng lượng vào không gian. Những vụ bùng nổ này có thể làm gián đoạn sóng vô tuyến và gây ra các vụ phun trào nhật hoa (CME) - những đám mây plasma khổng lồ có khả năng ảnh hưởng đến từ trường Trái Đất, tạo ra bão địa từ và cực quang.

Theo Spaceweather.com, cụm AR 4294-4296 là một trong những nhóm vết đen lớn nhất trong 10 năm qua và có khả năng phát ra tia lửa loại X - mức mạnh nhất theo phân loại của NOAA. Nếu quầng lửa kèm CME xảy ra, hiện tượng địa từ có thể rất rõ rệt. Sự kiện Carrington từng tạo ra vụ bùng phát với cường độ ước tính X45, mạnh gấp khoảng năm lần quầng lửa X7 vào tháng 10/2024.

Các mô phỏng gần đây cho thấy nếu một vụ nổ tương tự xảy ra ở thời điểm hiện nay, bức xạ có thể phá hỏng toàn bộ vệ tinh trên quỹ đạo và gây thiệt hại lớn cho lưới điện mặt đất, với tổng thiệt hại ước tính vượt 1 nghìn tỷ USD.

Việc cụm AR 4294-4296 có kích thước gần tương đương vết đen gắn với Sự kiện Carrington không đồng nghĩa một siêu bão Mặt Trời chắc chắn sẽ xuất hiện. Kích thước chỉ là một trong nhiều yếu tố, trong khi cấu trúc từ trường và tần suất giải phóng năng lượng mới quyết định khả năng hình thành các vụ bùng phát cực mạnh. Không ít vết đen lớn từng không tạo ra tác động đáng kể.

Hiện từ trường của AR 4294-4296 khá rối loạn và có khả năng tạo ra quầng lửa; Spaceweather.com cho biết cụm này dường như đã gây ra một vụ nổ loại X khi còn ở phía xa Mặt Trời. Tuy nhiên, đến nay chưa có tín hiệu rõ ràng dự báo về một sự kiện tương đương Carrington.

Các nhà khoa học tiếp tục theo dõi sát diễn biến từ trường của cụm vết đen này để nhận diện những thay đổi trong hoạt động của chúng. Nếu AR 4294-4296 đi qua trước Trái Đất mà không xảy ra bùng nổ lớn, kích thước đáng kể của nó có thể giúp tồn tại qua hơn một chu kỳ xoay, đồng nghĩa với khả năng quay trở lại vị trí đối diện Trái Đất vào dịp Giáng Sinh.

Mặt Trời đang trong giai đoạn cực đại của chu kỳ hoạt động 11 năm, khiến số lượng quầng lửa cấp X tăng mạnh thời gian gần đây. Hai vụ bùng phát liên tiếp từ 11 đến 12/11 đã tạo ra cơn bão địa từ cấp G4, trong khi năm 2024 ghi nhận số quầng lửa loại X nhiều nhất kể từ năm 1996. Một số vụ đã gây ra bão địa từ trên Trái Đất, bao gồm đợt nhiễu loạn mạnh vào tháng 5/2024 - cơn bão mạnh nhất trong 21 năm và tạo ra cực quang rộng lớn nhất trong nhiều thế kỷ.

Theo Livescience