Xuất khẩu Việt Nam 2025 có thể vượt 470 tỷ USD, vươn lên điểm sáng thương mại toàn cầu

Chia sẻ tại tọa đàm “Giải pháp tăng trưởng xuất khẩu cao về bền vững” diễn ra sáng 16/12, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), giai đoạn 2020–2025 ghi nhận sự bứt phá mạnh mẽ của hoạt động xuất nhập khẩu. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu bình quân đạt khoảng 10%/năm, đưa Việt Nam gia nhập nhóm 20 nền kinh tế có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất thế giới từ năm 2023.

Năm 2024, quy mô thương mại đạt gần 800 tỷ USD và chỉ còn ít ngày nữa, lần đầu tiên tổng kim ngạch xuất nhập khẩu sẽ vượt mốc 900 tỷ USD. Đáng chú ý, Việt Nam đã duy trì xuất siêu liên tục suốt 10 năm, kể từ 2016, góp phần quan trọng tạo nguồn ngoại tệ ổn định, giảm áp lực lên tỷ giá và củng cố dự trữ ngoại hối quốc gia.

Bất chấp nhiều khó khăn từ bên ngoài, đặc biệt là tác động của các biện pháp thuế quan đối ứng từ Mỹ, 11 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 430,2 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ năm trước.

“Dự kiến cả năm, xuất khẩu có thể cán đích trên 470 tỷ USD, đưa Việt Nam trở thành một trong những điểm sáng thương mại của khu vực và toàn cầu”, ông Sơn nói.

Dù đạt kết quả tích cực, ông cũng thẳng thắn nhìn nhận, xuất khẩu Việt Nam đang đứng trước bài toán chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Thứ nhất, tăng trưởng hiện nay vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực doanh nghiệp FDI, trong khi doanh nghiệp trong nước chưa tham gia sâu vào các khâu có giá trị gia tăng cao trong chuỗi sản xuất và phân phối toàn cầu.

Số liệu của Cục Thống kê cho thấy, 11 tháng năm 2025, khu vực trong nước chỉ xuất khẩu 102,41 tỷ USD, chiếm 23,8%, trong khi khu vực FDI đạt 327,73 tỷ USD, chiếm tới 76,2% tổng kim ngạch xuất khẩu. Dù cán cân thương mại chung xuất siêu 20,53 tỷ USD, nhưng khu vực kinh tế trong nước lại nhập siêu 25,99 tỷ USD, trong khi khu vực FDI xuất siêu tới 46,52 tỷ USD.

Thứ hai, nhiều ngành xuất khẩu chủ lực vẫn phụ thuộc lớn vào nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu, khiến chuỗi sản xuất dễ tổn thương trước các cú sốc bên ngoài và nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng.

Một thách thức lớn khác là làn sóng gia tăng các tiêu chuẩn bền vững và chủ nghĩa bảo hộ tại các thị trường nhập khẩu lớn.

Theo TS Nguyễn Thị Thu Trang, chuyên gia pháp luật và hội nhập kinh tế quốc tế, các tiêu chuẩn mới không còn là khuyến nghị, mà đã trở thành điều kiện bắt buộc đối với hàng hóa xuất khẩu.

Đối với nhóm hàng công nghiệp, doanh nghiệp phải đối mặt với các quy định như thuế carbon (CBAM), quy định chống phá rừng (EUDR) của EU, hay các yêu cầu về thẩm định chuỗi cung ứng bền vững.

Với nông sản, yêu cầu ngày càng khắt khe về giới hạn hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh, cũng như vật liệu đóng gói an toàn, thân thiện môi trường đang tạo sức ép lớn, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa.

“Các tiêu chuẩn này sẽ tác động đến hầu hết ngành hàng xuất khẩu chủ chốt của Việt Nam, từ điện tử, dệt may, nông sản đến gỗ và sản phẩm gỗ”, bà Trang nhấn mạnh.

Xuất khẩu vẫn là động lực then chốt

Theo ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, trong bối cảnh mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số được đặt ra cho những năm tới, xuất khẩu vẫn là động lực then chốt, nhưng buộc phải chuyển mạnh từ tăng trưởng theo chiều rộng sang chiều sâu.

Các động lực mới cần tập trung gồm: Phát triển công nghiệp nền tảng, tăng đầu tư cho nghiên cứu – phát triển, chủ động nguồn nguyên liệu, đa dạng hóa thị trường, đổi mới xúc tiến thương mại và tận dụng thương mại điện tử xuyên biên giới.

Ở góc độ thương mại số, ông Trần Văn Trọng, Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, cho rằng thương mại điện tử xuyên biên giới đang mở ra dư địa lớn cho xuất khẩu, nhất là với doanh nghiệp nhỏ và vừa, song cũng đòi hỏi nâng cao năng lực số, logistics và tuân thủ quy định quốc tế.

Ông cũng nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc hoàn thiện thể chế, phát triển hạ tầng logistics, thúc đẩy chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, đồng thời nâng cao hiệu quả tận dụng các FTA thế hệ mới, để duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu cao nhưng bền vững trong dài hạn.