Đề xuất sửa đổi tiêu chí thành phố trực thuộc trung ương

Quốc hội sáng nay thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Quy hoạch (sửa đổi); dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn; việc điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030.

Về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, có đại biểu băn khoăn về tiêu chí thành phố trực thuộc trung ương và đô thị đặc biệt. Hiện nay cả nước có hai đô thị đặc biệt và 4 thành phố trực thuộc Trung ương.

Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành không định nghĩa về thành phố trực thuộc trung ương nhưng tiêu chuẩn, tiêu chí thì được quy định ở hai nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Hiện nay, Bộ Nội vụ phối hợp với Bộ Xây dựng để báo cáo Chính phủ, xin ý kiến Bộ Chính trị để sửa đổi các quy định này.

Trong đó dự kiến tăng quy mô diện tích thành phố trực thuộc Trung ương lên 2.500 km²; quy mô dân số tối thiểu 2,5 triệu người; đồng thời bỏ quy định về tỷ lệ quận huyện, thị xã; bổ sung tiêu chí về vai trò, vị trí, quy mô nền kinh tế (cơ cấu kinh tế, tốc độ tăng trưởng, thu nhập bình quân đầu người, hạ tầng đô thị).

Đối với đô thị loại I dự kiến khi sửa đổi sẽ xác định là đô thị cấp quốc gia và thành phố trực thuộc Trung ương gồm 15 tiêu chuẩn và ba nhóm tiêu chí, tập trung vào vị thế, quy mô thành phố, bao gồm các công trình có vai trò ảnh hưởng cấp quốc gia và quốc tế.

"Cách tiếp cận này nhằm bảo đảm đô thị loại I cấp tỉnh thực sự thể hiện vai trò đầu tàu, là trung tâm điều phối, đổi mới sáng tạo trong hệ thống đô thị quốc gia, đồng thời tạo nên nền tảng cho quá trình hội nhập phát triển kinh tế", Bộ trưởng nói.

Về tiêu chí, tiêu chuẩn đô thị đặc biệt, dự kiến sửa đổi theo hướng quy định rõ đô thị đặc biệt là TP Hà Nội và TP.HCM; không ấn định về tiêu chí, tiêu chuẩn mà giao cho các thành phố cụ thể hóa các tiêu chí, tiêu chuẩn nhưng không được thấp hơn so với đô thị loại I.

"Sau này có thành phố nào mà lên trực thuộc trung ương thì ít nhất phải bằng Hà Nội, TPHCM", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bộ trưởng cho biết, trước khi sắp xếp đơn vị hành chính, cả nước có 6 loại đô thị. Tính đến hết ngày 31/6/2025, có hơn 900 đô thị, trong đó hơn 200 đô thị loại IV trở lên, tỷ lệ đô thị hóa đạt khoảng 44,9%.

Khi chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp, dự kiến sẽ đề xuất điều chỉnh phân loại đô thị còn 4 cấp gồm: đô thị đặc biệt, loại I, loại II và loại III.

Từng loại đô thị được phân định theo ba tiêu chí, gồm: Vị trí vai trò và điều kiện phát triển kinh tế xã hội; mức độ đô thị hóa và trình độ phát triển hạ tầng, tổ chức không gian đô thị.

Trước đó, trong tháng 9 vừa qua, Bộ Nội vụ đã gửi Bộ Tư pháp hồ sơ thẩm định dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính.

Theo Bộ Nội vụ, sau đợt sáp nhập, sắp xếp các đơn vị hành chính, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh (06 thành phố và 28 tỉnh) và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã (2.621 xã, 687 phường, 13 đặc khu). Số lượng và quy mô của đơn vị hành chính cấp tỉnh và đơn vị hành chính cấp xã đã có biến động lớn so với trước thời điểm sắp xếp (trước tháng 6/2025).

Ở cấp tỉnh, đã giảm 29 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Diện tích tự nhiên trung bình mỗi tỉnh, thành phố là 9.743 km², tăng 85,3% so với trước đây. Trong đó, tỉnh Lâm Đồng hiện có diện tích lớn nhất cả nước với 24.243,13 km², vượt xa Nghệ An – tỉnh lớn nhất trước đó.

Theo Bộ Nội vụ, Nghị định được xây dựng nhằm xây dựng bộ tiêu chí phân loại đơn vị hành chính trên cơ sở kế thừa có chọn lọc quy định còn phù hợp, sửa đổi các nội dung không còn phù hợp với thực tiễn sau sáp nhập.

Việc xây dựng Nghị định của Chính phủ quy định về phân loại đơn vị hành chính cũng là cần thiết nhằm kịp thời triển khai thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương, tạo lập hành lang pháp lý để các cơ quan, tổ chức của chính quyền địa phương thực hiện phân loại đơn vị hành chính, làm cơ sở để hoạch định chính sách phát triển kinh tế-xã hội.