Gần 2.000 container 'quả tỷ đô' lại đang nằm đường, thương lái ngừng thu mua khiến nông dân lòng như lửa đốt

Theo Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk, gần 2.000 container sầu riêng đang bị ùn ứ tại kho và cửa khẩu trong khoảng 10 ngày qua do vướng mắc trong khâu kiểm nghiệm trước xuất khẩu. Tình trạng này xuất hiện ngay trong cao điểm thu hoạch, làm dồn áp lực về chi phí lưu kho, điện lạnh và logistics cho cả chuỗi cung ứng.

Gốc rễ của đợt ách tắc nằm ở yêu cầu kiểm tra dư lượng hai chỉ tiêu bắt buộc là chất “vàng O” và cadimi phục vụ xuất khẩu vào Trung Quốc. Từ đầu năm, phía nhập khẩu siết chặt tiêu chuẩn, buộc các lô hàng phải có chứng nhận xét nghiệm.

Nhiều phòng xét nghiệm được chỉ định tạm ngừng hoặc hạn chế hoạt động để bảo trì, bảo dưỡng, dẫn tới năng lực xét nghiệm bị sụt giảm và tạo ra “núi” lô hàng chờ kết quả. Các cơ quan quản lý và hiệp hội nông sản đang khẩn cấp đề nghị khôi phục, tăng ca cho phòng thí nghiệm và phân quyền cho các cơ sở đủ năng lực tại địa phương nhằm giải tỏa tắc nghẽn.

Áp lực về cầu, đặc biệt từ thị trường Trung Quốc cũng là một nguyên nhân khiến thương lái thận trọng. Sau giai đoạn mua mạnh tạo cú huých cho xuất khẩu, một số nhà nhập khẩu dường như điều tiết nguồn mua khiến thương lái trong nước ngưng thu mua để chờ cầu quay lại, góp phần đẩy giá thu mua tại vườn xuống. Nhiều nông dân ở Đắk Lắk phản ánh thương lái từ chối đến cắt dù giá đã được chủ vườn “hạ” để khuyến khích giao dịch.

Tại vườn, nhiều điểm thu mua báo giá sụt so với vài ngày trước. Các loại đạt chuẩn xuất khẩu có mức dao động khác nhau tùy loại và vùng. Việc hàng nghìn tấn trái đang chín rộ nhưng không tiêu thụ kịp khiến rủi ro hư hỏng tăng cao, đồng nghĩa thiệt hại trực tiếp cho người trồng và chi phí lưu trữ đội lên.

Toàn tỉnh Đắk Lắk hiện có khoảng 38,8 nghìn ha trồng sầu riêng, trong đó hơn 22 nghìn ha đã cho thu hoạch. Sản lượng năm 2025 ước đạt xấp xỉ 380.000–400.000 tấn. Quy mô lớn cùng mùa vụ tập trung khiến bất kỳ tắc nghẽn nào ở khâu kiểm nghiệm, logistics hay thị trường đều nhanh chóng nhân rộng hậu quả.

Hoạt động xuất khẩu của ngành xuất khẩu sầu riêng vẫn đang trên đà phục hồi sau khó khăn đầu năm. Theo số liệu hải quan được cập nhật, lũy kế 8 tháng đầu năm, sầu riêng (tươi và đông lạnh) đạt giá trị xuất khẩu khoảng 1,8 tỷ USD, khẳng định vị thế hàng hóa chiến lược trong nhóm rau quả xuất khẩu. Tuy nhiên, lợi ích mà con số này mang lại sẽ dễ tổn thương nếu chuỗi kiểm nghiệm và vận tải không sớm được ổn định.