Người Hà Nội 'hút' thụ động 2 điếu thuốc lá mỗi ngày vì ô nhiễm không khí

Hà Nội đang trải qua đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng thứ ba kể từ đầu mùa đông, kéo dài từ 28/11 và dự báo duy trì đến ngày 5/12.

Theo mô hình dự báo chất lượng không khí HanoiAir của nhóm nghiên cứu Địa không gian thông minh (GEOI), Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội, chỉ số AQI trung bình toàn thành phố ngày 1/12 đạt 143, xếp loại kém. Nồng độ bụi mịn PM2.5 lên tới 77 µg/m³, cao gấp 5 lần khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Hệ thống quan trắc của Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng ghi nhận xu hướng tăng liên tục, nhiều điểm đo chuyển sang mức xấu và rất xấu. Đây là nhóm thông số phản ánh trực tiếp nồng độ PM2.5 - tác nhân chính gây ô nhiễm không khí đô thị hiện nay.

Lúc 6h sáng nay (2/12), trạm đo trước cổng Đại học Bách khoa Hà Nội ghi nhận AQI 162. Đến 7h, chỉ số giảm nhẹ còn 161. Với chỉ số này, không khí được phân loại ở mức xấu.

Tại trạm 556 Nguyễn Văn Cừ ghi nhận lúc 6h sáng nay, chỉ số AQI là 130. Đến 7h, chỉ số tăng lên 136.

Trạm đo Công viên Nhân Chính - Khuất Duy Tiến, chỉ số AQI lúc 6h là 116. Đến 7h, chỉ số AQI giảm xuống 108.

Theo Ứng dụng đo chỉ số ô nhiễm không khí IQAir lúc 7h15, Hà Nội đứng thứ 10 thế giới về mức độ ô nhiễm, với AQI 186 - ngưỡng đỏ.

Trong đó, tại trạm Quảng Khánh (khu vực Hồ Tây) có chỉ số ô nhiễm rất cao, AQI lúc 7h là 224 - ngưỡng tím, rất không tốt cho sức khỏe. Trạm Thạch Thất chỉ số ô nhiễm không khí cũng ở mức rất cao, AQI 241 - ngưỡng tím.

“Hút” thụ động 2 điếu thuốc mỗi ngày

Theo nghiên cứu năm 2015 của Berkeley Earth (Mỹ), phơi nhiễm PM2.5 ở mức 22 µg/m³ trong 24 giờ gây tổn hại sức khỏe tương tự 1 điếu thuốc lá. Mức PM2.5 theo khuyến nghị của WHO là 15 µg/m³, tương ứng 0,7 điếu thuốc. Đây là phép quy đổi dựa trên mức độ tác động tới sức khỏe, không phản ánh sự tương đồng về thành phần hóa học.

Dựa theo dữ liệu PM2.5 trung bình năm 2024 ở cấp phường, xã do GEOI cung cấp, mức PM2.5 trung bình tại Hà Nội khoảng 41 µg/m³ - tương đương 2 điếu thuốc mỗi ngày đối với mỗi người dân. Trong mùa ô nhiễm, số liệu từ AirVisual và GEOI giai đoạn 2019 đến nay ghi nhận mức quy đổi 3-4 điếu/ngày.

Báo cáo AirVisual 2024 cho thấy New Delhi (Ấn Độ) là thành phố ô nhiễm nhất thế giới với nồng độ PM2.5 91,8 µg/m³ (tương đương 4,2 điếu/ngày). Thủ đô N’Djamena (Chad) xếp thứ hai với 91,6 µg/m³. Hà Nội đứng thứ 7, ghi nhận 45,4 µg/m³ - mức tương đương 2 điếu thuốc mỗi ngày.

Tác động sức khỏe: Gia tăng viêm hô hấp, đột quỵ, nhồi máu cơ tim

Theo WHO, ô nhiễm không khí được xem là “kẻ giết người thầm lặng”. Số liệu của World Bank năm 2021 cho thấy 40% dân số Hà Nội (khoảng 3,5 triệu người) chịu ảnh hưởng bởi nồng độ bụi trên 45 µg/m³, mức cao gấp 5 lần khuyến nghị của WHO (sau khi tiêu chuẩn trung bình năm giảm từ 10 xuống 5 µg/m³ từ tháng 9/2021). Tử vong liên quan đến PM2.5 tại Hà Nội chiếm 32%, tương đương 5.800 trường hợp.

Bụi mịn PM2.5 có kích thước bằng 1/30 sợi tóc, xâm nhập sâu vào phế nang, gây viêm, xơ hóa và tổn thương mô. Từ tháng 9 đến tháng 12 - giai đoạn trùng với điều kiện thời tiết lạnh, tần suất các bệnh viêm hô hấp, đột quỵ, nhồi máu cơ tim có xu hướng tăng mạnh.

Nhóm nguy cơ cao gồm người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền hô hấp. Cường độ phơi nhiễm khác nhau tùy điều kiện làm việc; người lao động ngoài trời chịu nguy cơ lớn hơn nhân viên văn phòng.

Biện pháp ứng phó và mục tiêu giảm PM2.5 tại Hà Nội

Tình trạng suy giảm chất lượng không khí không giới hạn ở Hà Nội, mà còn xuất hiện tại TP. HCM và nhiều tỉnh, thành.

Các mô hình dự báo hiện cho phép theo dõi ô nhiễm trước 7-9 ngày. Việc hình thành thói quen xem chỉ số AQI như dự báo thời tiết được đánh giá là cần thiết để người dân chủ động bảo vệ sức khỏe.

Từ ngày 27/11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị Bộ Công Thương yêu cầu các nhà máy nhiệt điện, thép, hóa chất, phân bón phía Bắc giảm công suất hoặc dời lịch sửa chữa lớn trong những ngày AQI vượt 200. Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn các trường học hạn chế hoạt động ngoài trời khi chất lượng không khí đạt mức xấu trở lên.

Theo Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2026-2030, Hà Nội cần giảm 20% nồng độ PM2.5 tại các trạm quan trắc so với năm 2024 và nâng số ngày không khí ở mức tốt, trung bình lên tối thiểu 80%. Đến năm 2045, nồng độ PM2.5 trung bình năm của Thủ đô phải đạt quy chuẩn quốc gia 25 µg/m³.