Ô nhiễm không khí ở mức cảnh báo đỏ, chuyên gia lý giải nguyên nhân khiến Hà Nội như 'một lòng chảo' gánh chịu các tác động

"Hà Nội như một lòng chảo, đang phải gánh chịu các hoạt động rất lớn từ mật độ giao thông cao, xây dựng cao, hoạt động sản xuất cao, còn có tình trạng đốt rơm rạ, đốt rác ở khu dân cư, tuy diễn ra nhỏ lẻ nhưng thực ra đang gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng", đây cũng là nhận định được bà Lê Thanh Thủy - Phó trưởng Phòng Quản lý môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đưa ra tại Tọa đàm trực tuyến: "Hà Nội cấm xe máy xăng theo giờ: Tính toán nào cho hạ tầng và sinh kế?" diễn ra chiều nay (9/12).

Trong những ngày gần đây, Hà Nội phải đối mặt với ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng, người dân Thủ đô đang trải qua những ngày "siêu ô nhiễm" không khí từ sáng tới đêm.

Theo số liệu từ Ứng dụng đo chỉ số ô nhiễm không khí IQAir, sáng 9/12 Hà Nội là thành phố ô nhiễm thứ 9 trên thế giới với chỉ số AQI ở mức 199.

Đến 11h30 cùng ngày, Hà Nội còn xếp thứ 11, chỉ số AQI giảm xuống còn 177 - ngưỡng đỏ không lành mạnh.

Hệ thống quan trắc của Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết lúc 7h, tại trạm quan trắc ở Đại học Bách khoa Hà Nội trên đường Giải Phóng ghi nhận chỉ số AQI đạt 204 - mức rất xấu. Đến 11h30, chỉ số AQI ở trạm này ghi nhận là 163.

Hệ thống quan trắc của Cục Môi trường cảnh báo, chất lượng không khí nêu trên khiến những người nhạy cảm gặp phải các vấn đề về sức khỏe, những người bình thường ít ảnh hưởng.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm, trong đó có thể thấy rằng giao thông là nguồn phát thải chính. Bà Thủy thông tin, Hà Nội hiện có mật độ phương tiện giao thông cao, xe máy chạy bằng xăng đang lưu hành rất nhiều trên địa bàn.

Hiện tại, Hà Nội đang có khoảng 6,9 triệu xe máy đăng ký hoạt động, cộng thêm gần 1,5 triệu xe máy từ các tỉnh thành khác thường xuyên di chuyển trong thành phố. Đáng chú ý, khoảng 70% trong số xe máy đang lưu hành là xe cũ, vốn là nguồn phát thải chính gây ô nhiễm tại khu vực đô thị.

Các nghiên cứu thống kê đã chỉ ra con số đáng lo ngại về mức độ ô nhiễm do xe máy gây ra. Cụ thể, xe máy chịu trách nhiệm cho 94% tổng lượng hydrocarbon (HC), 87% khí CO, 57% NOx, và 33% bụi mịn PM10 phát ra từ giao thông.

Theo tính toán của các chuyên gia, tổng lượng phát thải từ xe máy là rất lớn, ước tính khoảng 470.000 tấn CO và 38.000 tấn HC mỗi năm. Lượng phát thải này tương đương với tổng trọng lượng của khoảng 31.000 chiếc xe buýt lớn đối với khí CO và 2.500 chiếc xe buýt lớn đối với khí HC.

Bà Thủy thông tin thêm, từ năm 2022 Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã phối hợp với Ngân hàng Thế giới (WB) thực hiện nghiên cứu, cho thấy ô nhiễm ở Hà Nội còn tới từ các tỉnh lân cận. Hà Nội đang như một cái lòng chảo, bị chặn xung quanh.

"Chúng tôi gọi đây là mùa ô nhiễm, vào những tháng cuối năm, xảy ra điều kiện nghịch nhiệt, Hà Nội phải chịu rất nhiều điều kiện không thuận lợi. Mùa ô nhiễm năm nay đến chậm hơn một chút, khoảng 1-2 tháng nhưng tần suất và mức độ không thay đổi", bà Thủy chia sẻ.

Một trong những yếu tố tác động đến ô nhiễm còn đến từ hiện tượng về mặt thời tiết. Những yếu tố tổng hòa đó khiến Hà Nội gánh chịu tác động ô nhiễm không khí nặng nề, ảnh hưởng tới sức khỏe người dân và hoạt động sản xuất khác.

Bình luận về vấn đề ô nhiễm xuất phát từ thời tiết, đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho rằng câu chuyện thời tiết không kiểm soát được, nhưng có thể đưa ra các chính sách về giao thông, kiểm kê tất cả nguồn thải, “bắt bệnh” cho ô nhiễm không khí.

Do vậy, bà đề xuất Hà Nội phải làm rõ, xác định xem bao nhiêu % có nguyên nhân từ giao thông, bao nhiêu % từ hoạt động xây dựng… để từ đó tập trung nguồn lực giải quyết dứt điểm các nguồn gây ô nhiễm chính.

Điển hình như, hoạt động giao thông gây ô nhiễm 50-70% như nghiên cứu của WB thì Hà Nội sẽ tập trung vào giải quyết vấn đề về giao thông trước. Nếu Hà Nội giải quyết được ô nhiễm từ giao thông sẽ cải thiện được chất lượng không khí.

Với các nguồn gây ô nhiễm từ bên ngoài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang thành lập ban chỉ đạo. Trong đó, Hà Nội cùng các tỉnh lân cận thành lập ban chỉ đạo, tập trung vào câu chuyện của vùng, trong đó xác định nguồn ô nhiễm của khu vực là như thế nào và đâu là trách nhiệm của cả khu vực, của từng tỉnh, thành phố. Hà Nội sẵn sàng đồng hành, tiên phong để thực hiện các giải pháp của vùng.

"Tóm lại, ô nhiễm không khí là câu chuyện của quốc gia, của khu vực và của chính Hà Nội, nên phải bắt đầu từ nội tại của chúng ta - phối hợp và bắt tay với các khu vực khác giải quyết bài toán ô nhiễm không khí", bà Thủy nhận định.

Đứng trước thực trạng này, thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, thời gian qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã tổ chức thực hiện các giải pháp kiểm soát ô nhiễm, đặc biệt là ô nhiễm không khí.

Bà Thủy thông tin, với vai trò cơ quan tham mưu, "chúng tôi đã triển khai 4 nhóm giải pháp chính" bao gồm:

Thứ nhất, xác định tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân và doanh nghiệp theo hướng xanh, sạch hơn, coi đây là nền tảng của mọi chính sách.

Thứ hai, hệ thống chính sách - pháp lý được xây dựng đồng bộ và hoàn thiện nhanh chóng. Thành phố đã ban hành Kế hoạch số 267/KH-UBND cụ thể hóa giải pháp triển khai Chỉ thị 20.

Hà Nội cũng thông qua Nghị quyết số 57/2025 quy định thực hiện vùng phát thải thấp nhằm tạo hành lang pháp lý quan trọng và lần đầu tiên đặt ra một lộ trình rõ ràng, minh bạch cho kiểm soát phát thải từ hoạt động giao thông tại Hà Nội.

Song song với đó, UBND thành phố ban hành Quyết định số 6356/QĐ-UBND về các biện pháp cấp bách về cải thiện chất lượng không khí trong giai đoạn các đợt ô nhiễm không khí diễn ra phức tạp như hiện nay.

Thứ ba, thành phố đã chuẩn bị rất tốt trong việc tổ chức thực hiện phân cấp, phân quyền; vai trò chính, nòng cốt của các cấp phường, xã làm sao để công tác thực hiện chính sách và các giải pháp kỹ thuật khác đồng bộ ở các cấp.

Cuối cùng, các nội dung về hạ tầng đã được thực hiện song song với các vấn đề pháp lý, kỹ thuật, kiểm soát phát thải từ hoạt động giao thông, xây dựng, hệ thống đốt mở, hoạt động dân sinh khác được Sở Nông nghiệp và Môi trường tham mưu xác định rõ ràng.

"Tất cả những việc đó khẳng định rằng thành phố đang thực hiện các giải pháp mang tính tổng thể, bài bản, có lộ trình, trong đó chuẩn bị về hạ tầng, thể chế và con người một cách bài bản, hiệu quả và bền vững nhất", bà Lê Thanh Thủy nhận định.