Ông lớn ngành thép từng 'chung mâm' với Hòa Phát, Hoa Sen đã suy kiệt ra sao trước khi được Vingroup giải cứu?

Ngày 25/11, Vingroup thông tin sẽ thông qua VinMetal cung cấp cho CTCP Thép Pomina (UPCoM: POM) khoản vay vốn lưu động trong vòng tối đa 2 năm với lãi suất 0%. Nguồn vốn ưu đãi này giúp Pomina có điều kiện cải thiện dòng tiền, khôi phục chuỗi cung ứng, đảm bảo hoạt động sản xuất diễn ra ổn định và từng bước phục hồi các chỉ số tài chính - kinh doanh.

Đồng thời, Vingroup cũng sẽ ưu tiên chọn Pomina là nhà cung cấp thép cho các công ty thành viên trong hệ sinh thái gồm VinFast, Vinhomes, VinSpeed… nhằm góp phần đảm bảo đầu ra cho doanh nghiệp.

Động thái này diễn ra ngay sau khi Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng tuyên bố tham gia lĩnh vực sản xuất thép vào tháng 10/2025 với việc thành lập VinMetal và mời ông Đỗ Tiến Sĩ - Tổng Giám đốc kiêm Phó Chủ tịch Pomina đảm nhiệm vị trí Tổng Giám đốc VinMetal. Hiện tại, vị trí Tổng Giám đốc VinMetal đã được chuyển giao lại cho ông Phạm Nhật Quân Anh - con trai ông Vượng.

Quyết định đầu tư "không đúng thời điểm" đưa POM từ đỉnh cao xuống vực sâu

Pomina được thành lập vào năm 1999. Trong 10 năm đầu, doanh nghiệp liên tiếp xây 3 nhà máy: Pomina 1 (xây năm 2002), công suất 300.000 tấn/năm, tổng vốn đầu tư 525 tỷ đồng; Pomina 2 (năm 2005), công suất 600.000 tấn/năm, quy mô vốn 1.100 tỷ đồng; và Pomina 3 (năm 2009) trên khu đất 46ha tại KCN Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, tổng vốn đầu tư 300 triệu USD, công suất 1 triệu tấn/năm - lớn nhất Việt Nam cùng thời điểm.

Năm 2011, khi nhà máy Pomina 3 đi vào hoạt động, công ty nắm giữ 16,6% thị phần thép xây dựng, giữ vị trí hàng đầu trên thị trường.

Về hoạt động kinh doanh, năm 2009, doanh thu thuần của Pomina đạt 7.539 tỷ đồng, gần ngang bằng với Hòa Phát (8.244 tỷ đồng) và gấp hơn 2 lần Hoa Sen. Tuy nhiên, trong khi Hòa Phát và Hoa Sen liên tục tăng trưởng các năm sau đó, doanh thu của Pomina lại chững lại.

Sau nhiều năm không tăng trưởng, Pomina đã đầu tư vào dự án lò cao và lò EAF luyện phôi thép công suất 1 triệu tấn/năm vào năm 2019. Đây được xem là quyết định “không đúng thời điểm”, khiến doanh nghiệp rơi xuống vực sâu trong các năm sau đó. Dịch bệnh Covid-19 ập đến làm thị trường khó khăn, trong khi POM phải gánh nặng tài chính khi đã đổ hàng nghìn tỷ đồng vào dự án, chủ yếu bằng vốn vay ngân hàng, dẫn đến đứt gãy dòng tiền.

Theo kế hoạch, dự án này sẽ đi vào hoạt động năm 2021, nhưng đến hiện tại vẫn chưa vận hành được. Báo cáo tài chính cho thấy, tại ngày 30/9/2025, tổng tài sản của POM là 9.032 tỷ đồng thì 5.724 tỷ đồng nằm ở dự án lò cao (chiếm 63%).

Kết quả kinh doanh sa sút trong giai đoạn 2022 - 2025 đã khiến POM gánh khoản lỗ lũy kế 3.051 tỷ đồng, đưa vốn chủ sở hữu về âm 187 tỷ đồng. Toàn bộ tài sản hiện tại đều đang hình thành trên đống nợ, trong đó nợ vay là 5.949 tỷ đồng. 9 tháng đầu năm 2025, lãi vay phải trả là 481 tỷ đồng.

Cổ phiếu POM bị hủy niêm yết trên HoSE vào năm 2024, chuyển về UPCoM và chỉ được giao dịch vào thứ Sáu hằng tuần. Từ mức giá trên 35.000 đồng/cp năm 2010, tương ứng vốn hóa hơn 9.700 tỷ đồng, POM từng có lúc giảm về 1.400 đồng/cp trong năm 2025, vốn hóa còn 390 tỷ đồng, mất hơn 95% so với đỉnh.

Trước khi "bắt tay" Vingroup, Pomina làm gì để cứu mình?

Đầu năm 2024, Pomina lên kế hoạch bán hai nhà máy Pomina 1 và Pomina 3, chỉ giữ lại nhà máy Pomina 2 tại KCN Phú Mỹ. Công ty ước tính giá trị của hai nhà máy này nằm trong khoảng 6.000 - 6.800 tỷ đồng và dự định góp 900 - 1.000 tỷ đồng để thành lập một công ty mới cùng với đối tác khác. Số tiền còn lại, khoảng 5.100 - 5.800 tỷ đồng, sẽ được dùng để trả nợ ngân hàng và các nhà cung cấp.

Doanh nghiệp khi ấy không công bố danh tính đối tác quan tâm. Tuy nhiên, Pomina có vay tiền từ một doanh nghiệp trong hệ sinh thái THACO của doanh nhân Trần Bá Dương, khiến cổ đông đặt nghi vấn về việc THACO tham gia vào kế hoạch cơ cấu. Lãnh đạo sau đó lên tiếng bác bỏ và thương vụ này cũng không được thực hiện.

Nửa cuối năm 2024, Pomina thông báo đã ký hợp đồng hợp tác chiến lược với Công ty Thép Nansei (Nhật Bản) để cung cấp đủ nguyên vật liệu, giúp Pomina 2 vận hành tối đa công suất vào tháng 9/2024. Ngoài ra, Pomina cũng đã ký Biên bản ghi nhớ (MOU) với một nhà đầu tư “bí mật” với mục tiêu khởi động lại dự án lò cao vào năm 2025. Tiến triển của các thương vụ này sau đó không được POM cập nhật, nhưng kết quả thể hiện ở hoạt động kinh doanh: 9 tháng đầu năm 2025, doanh thu chỉ đạt 1.694 tỷ đồng, đi ngang so với cùng kỳ, kèm khoản lỗ sau thuế 512 tỷ đồng.

Cái bắt tay với Vingroup được kỳ vọng sẽ giúp Pomina có vốn duy trì hoạt động kinh doanh, đồng thời có đầu ra ổn định để vận hành trở lại các nhà máy thép đang phải tạm ngừng hoạt động.

Cổ phiếu của doanh nghiệp cũng có xu hướng hồi phục từ cuối tháng 10/2025 sau thông tin về mối liên hệ giữa Pomina và Vingroup. Tính từ ngày 8/10 - 21/11, POM tăng hơn 60% sau 8 phiên giao dịch.