Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị làm rõ vì sao cao tốc Vinh - Thanh Thủy chỉ đầu tư 60km dù quy hoạch 85km

Chiều 3/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn trình bày tờ trình về chủ trương đầu tư dự án xây dựng đường bộ cao tốc Vinh - Thanh Thủy. Đây là đoạn tuyến còn lại trên hành lang cao tốc Hà Nội - Viêng Chăn, có vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược kết nối hạ tầng Đông - Tây, gắn kết kinh tế giữa Việt Nam và Lào, đồng thời mở không gian phát triển cho vùng Bắc Trung Bộ.

Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, dự án nhằm hình thành trục ngang kết nối với các tuyến dọc như cao tốc Bắc - Nam phía Đông, đường Hồ Chí Minh, quốc lộ 1 và tuyến ven biển. Tuyến đường cũng sẽ tạo liên kết trực tiếp giữa thủ đô Viêng Chăn và Hà Nội, cũng như với các trung tâm kinh tế, cảng biển, cảng hàng không, khu công nghiệp và hệ thống logistics của khu vực.

Cao tốc Vinh - Thanh Thủy có điểm đầu tại nút giao Hưng Tây, kết nối với cao tốc Bắc - Nam phía Đông; điểm cuối tại Khu kinh tế cửa khẩu Thanh Thủy. Tổng chiều dài khoảng 60km, đi qua 9 xã của tỉnh Nghệ An gồm Hưng Nguyên, Kim Liên, Đại Huệ, Vạn An, Nam Đàn, Xuân Lâm, Hoa Quân, Sơn Lâm và Kim Bảng.

Dự án được đề xuất quy mô 4 làn xe; các đoạn đào sâu, đắp cao, cầu và hầm được thiết kế nền đường theo tiêu chuẩn 6 làn xe; giải phóng mặt bằng theo quy hoạch 6 làn xe, vận tốc thiết kế 80 - 100km/h. Hệ thống ITS, trạm dừng nghỉ, cầu, hầm và các nút giao liên thông sẽ được đầu tư đồng bộ.

Tổng diện tích đất chiếm dụng sơ bộ khoảng 648 ha, gồm: đất trồng lúa khoảng 223 ha; đất lâm nghiệp khoảng 367 ha; các loại đất khác theo quy định pháp luật về đất đai khoảng 58 ha. Dự kiến số hộ bị ảnh hưởng khoảng 2.833 hộ, tái định cư khoảng 221 hộ.

Dự án được đầu tư theo hình thức đầu tư: đầu tư công. Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 23.940,34 tỷ đồng (sử dụng ngân sách nhà nước bố trí từ nguồn tăng thu ngân sách trung ương năm 2024; ngân sách trung ương và ngân sách địa phương giai đoạn 2026 - 2030).

Dự án sẽ được thực hiện vào năm 2026, hoàn thành công trình đưa vào vận hành, khai thác trong năm 2029.

Chính phủ đề xuất áp dụng 3 cơ chế đặc biệt, gồm thẩm định khả năng cân đối vốn, chỉ định thầu và quy định về bãi đổ chất thải rắn xây dựng, tầng đất mặt của đất chuyên trồng lúa nước. Đây đều là các cơ chế đã từng được Quốc hội cho phép áp dụng tại nhiều dự án quan trọng quốc gia.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi khẳng định sự cần thiết đầu tư dự án, cho rằng dự án phù hợp với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030, các quy hoạch ngành và quy hoạch tỉnh Nghệ An. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ vì sao quy hoạch xác định chiều dài tuyến 85km với quy mô 6 làn xe nhưng giai đoạn này chỉ đầu tư 60km, quy mô 4 làn - trong đó đoạn Cửa Lò - Vinh dài khoảng 25km vẫn chưa được triển khai.

Ủy ban cũng yêu cầu rà soát kỹ phương án tuyến tối ưu nhằm hạn chế tối đa tác động đến rừng phòng hộ, rừng sản xuất, đất trồng lúa; đồng thời có chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hợp lý và giải pháp chuyển đổi sinh kế cho người dân.

Riêng với 3 cơ chế, chính sách đặc biệt cho dự án, cơ quan thẩm tra bày tỏ sự nhất trí cao bởi cơ bản các cơ chế, chính sách đặc biệt này đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với một số dự án quan trọng quốc gia trong thời gian qua, do đó đề xuất của Chính phủ là có cơ sở.

Về vốn đầu tư, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ cơ sở tính toán tổng mức đầu tư, so sánh với các dự án tương tự và bổ sung báo cáo về khả năng cân đối vốn theo Luật Đầu tư công. Bên cạnh đó, ngoài hình thức đầu tư công, cũng có ý kiến đề nghị nghiên cứu phương án PPP để huy động nguồn lực xã hội, giảm áp lực lên ngân sách nhà nước.

UBND tỉnh Nghệ An trước đó đã nhận định dự án khi hoàn thành sẽ góp phần hình thành tuyến cao tốc Hà Nội - Viêng Chăn, nâng cao năng lực vận tải, giảm thời gian lưu thông và đảm bảo an toàn giao thông trên toàn khu vực. Đây là bước quan trọng thúc đẩy kết nối quốc tế và mở rộng không gian phát triển kinh tế vùng miền