6 điểm nóng địa chính trị cần theo dõi trong năm 2026

Trong hơn một thập kỷ qua, số lượng các cuộc xung đột vũ trang trên toàn cầu đã tăng mạnh, kéo theo mức độ thương vong và tàn phá ngày càng nghiêm trọng. Tuy nhiên, không phải mọi rủi ro đều đã chuyển hóa thành bạo lực công khai. Một số xung đột hiện vẫn nằm trong trạng thái “nóng tiềm tàng”: chưa nổ súng trên diện rộng, nhưng nếu vượt ngưỡng, hậu quả sẽ không chỉ giới hạn trong phạm vi khu vực mà còn lan rộng tới hệ thống quốc tế.

Năm 2026 vì vậy không chỉ là phép thử đối với các bên tham chiến, mà còn là bài kiểm tra năng lực quản trị khủng hoảng của các cường quốc.

Ấn Độ - Pakistan: Cuộc đối đầu giữa 2 quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân

Hai đối thủ sở hữu vũ khí hạt nhân này vừa tránh được một cuộc leo thang nguy hiểm, nhưng căn nguyên xung đột vẫn hoàn toàn chưa được giải quyết. Vụ tấn công vào tháng 4/2025 khiến 26 du khách thiệt mạng tại Ấn Độ đã kích hoạt cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất trong nhiều năm, dẫn tới các đòn tấn công xuyên biên giới và hơn 50 người thiệt mạng dọc Đường Kiểm soát tại Kashmir trước khi lệnh ngừng bắn được thiết lập.

Sự củng cố quyền lực của Thống chế Asim Munir tại Pakistan, cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế và hiện đại hóa quân sự nhanh chóng của Ấn Độ, đang làm gia tăng sự mất cân đối chiến lược giữa hai bên. Trong bối cảnh khoảng 20% dân số thế giới sinh sống tại hai quốc gia này, việc duy trì ổn định trong năm 2026 mang ý nghĩa sống còn.

Có hai yếu tố khiến rủi ro leo thang tăng lên. Thứ nhất, Mỹ (bên trung gian) hiện đang căng thẳng với Ấn Độ do các tranh chấp thương mại. Thứ hai, các cuộc khủng hoảng gần đây cho thấy mức độ kiềm chế chiến lược của cả New Delhi lẫn Islamabad đã suy giảm rõ rệt so với quá khứ.

Nga - Ukraine: Chiến tranh tiêu hao và những kịch bản cực đoan

Thương vong của Nga hiện được ước tính đã vượt tổng thương vong của Mỹ trong Thế chiến thứ hai. Đổi lại, kể từ cuối năm 2022, Nga chỉ giành thêm khoảng 1,3% lãnh thổ Ukraine - một tỷ lệ cho thấy mức độ tiêu hao khủng khiếp của cuộc chiến.

Các phép tính chiến lược hiện nay cho thấy năm 2026 nhiều khả năng rơi vào một trong ba kịch bản quen thuộc: tiến triển quân sự chậm chạp, một cuộc xung đột “đóng băng” vì kiệt quệ, hoặc một thỏa thuận tạm thời nào đó.

Tuy nhiên, hai kịch bản ít được mong đợi nhưng có tác động sâu rộng vẫn tồn tại. Trong kịch bản thứ nhất, Ukraine có thể sụp đổ về mặt quân sự hoặc chính trị vì chiến tranh tàn phá. Ngược lại, trong kịch bản thứ hai, nền kinh tế Nga sẽ suy yếu nghiêm trọng nếu các cuộc tấn công trên không tiếp tục làm tê liệt ngành năng lượng - trụ cột tài khóa của Moscow.

Bất kỳ kịch bản nào trong số này cũng sẽ để lại hệ quả sâu sắc đối với an ninh châu Âu và trật tự toàn cầu.

Israel - Hamas: Khoảng lặng mong manh giữa đống đổ nát

Câu hỏi quan trọng nhất hiện nay là liệu lệnh ngừng bắn mong manh có thể được duy trì bao lâu. Gaza vẫn là một vùng đất hoang tàn, với hàng chục nghìn người thiệt mạng, Israel kiểm soát khoảng một nửa lãnh thổ và Hamas chưa bị giải giáp.

Khả năng chiến tranh tái bùng nổ không hề nhỏ. Cả hai bên đã nhiều lần cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận ngừng bắn đạt được vào tháng 10. Dù vậy, nếu Mỹ duy trì cam kết với kế hoạch hòa bình và các bên khu vực hợp tác, vẫn còn một lối thoát mong manh.

Kịch bản tích cực nhất bao gồm việc triển khai một lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế, mở đường cho tái thiết quy mô lớn và cho phép người dân Gaza trở về. Tuy nhiên, kịch bản có khả năng xảy ra nhất vẫn là lãnh thổ bị chia cắt, người Palestine tiếp tục chịu đựng, và một khoảng lặng bạo lực kéo dài cho tới lần bùng phát tiếp theo.

Congo - Rwanda: Khoáng sản, ủy nhiệm chiến tranh và nguy cơ khu vực hóa

Những căng thẳng kéo dài hàng thập kỷ ở miền Đông Congo, xoay quanh sắc tộc và tài nguyên, đang tiến gần ngưỡng chiến tranh toàn diện. Năm 2025, Rwanda dưới sự lãnh đạo của Paul Kagame bị cáo buộc đã vũ trang, hậu thuẫn và chỉ đạo phiến quân M23 chiếm Goma (một thành phố chiến lược của Cộng hòa Dân chủ Congo) đồng thời triển khai quân đội trực tiếp.

Các vùng do M23 kiểm soát thông qua lực lượng ủy nhiệm hiện có diện tích gần gấp đôi lãnh thổ Rwanda. Thỏa thuận mong manh đạt được tại Washington giữa ông Kagame và Tổng thống Congo Felix Tshisekedi không bao gồm M23, khiến tính bền vững của nó bị nghi ngờ.

Uganda cũng gia tăng hiện diện quân sự tại Congo, với danh nghĩa “đối tác an ninh”, trong bối cảnh lo ngại ảnh hưởng của M23 đối với các đồng minh địa phương. Đằng sau tất cả là động lực tài nguyên: vàng, dầu khí và đặc biệt là coban - khoáng sản then chốt cho chuỗi cung ứng pin toàn cầu. Việc Rwanda, một quốc gia nghèo tài nguyên, nổi lên như một nhà xuất khẩu vàng lớn đặt ra những câu hỏi không dễ trả lời.

Sudan: Cuộc chiến bị lãng quên nhưng nguy hiểm bậc nhất

Cuộc xung đột tại Sudan - hiện là khủng hoảng nhân đạo lớn nhất châu Phi - nhiều khả năng sẽ kéo dài, được tiếp sức bởi các thế lực bên ngoài: Ai Cập hậu thuẫn Lực lượng Vũ trang Sudan, trong khi UAE bị cáo buộc ủng hộ Lực lượng Phản ứng Nhanh (mặc dù Abu Dhabi phủ nhận).

Tuy nhiên, nếu các bên bảo trợ nhận ra giới hạn của chiến tranh ủy nhiệm, một thỏa thuận vẫn có thể hình thành - và thậm chí mang lại lợi ích kinh tế đáng kể. Với vàng, dầu mỏ và vị trí chiến lược ven Biển Đỏ, Sudan vừa là thách thức vừa là cơ hội đối với bất kỳ nhà trung gian hòa giải nào đầy tham vọng. Đối với Tổng thống Donald Trump, đây có thể là cơ hội chấm dứt một trong những cuộc xung đột nguy hiểm nhất thế giới.

Venezuela: Áp lực quân sự và canh bạc Essequibo

Trong nỗ lực tái tập trung vào an ninh khu vực, chính quyền Tổng thống Trump đã tăng cường hiện diện quân sự ngoài khơi Venezuela, mở rộng tập trận và tấn công các tàu bị nghi buôn lậu ma túy. Mục tiêu chiến lược có thể là đẩy nhanh sự sụp đổ của chế độ Nicolás Maduro, dù mức độ sẵn sàng sử dụng vũ lực của Mỹ vẫn chưa rõ ràng.

Một cuộc đổ bộ quy mô lớn là kịch bản ít khả năng xảy ra. Các đòn không kích hoặc chiến dịch đặc nhiệm có tính chọn lọc được đánh giá thực tế hơn. Ông Maduro, vốn không thiếu kẻ thù, đã làm gia tăng rủi ro khi leo thang yêu sách lịch sử đối với vùng Essequibo giàu dầu mỏ của Guyana.

Bất chấp lệnh cấm của Tòa án Công lý Quốc tế, Venezuela đã tổ chức bầu cử “thống đốc Guyana Esequiba” vào tháng 5/2025 - một hành động mang tính biểu tượng nhưng nguy hiểm. Trong bối cảnh này, bất kỳ động thái quân sự nào nhằm vào Guyana gần như chắc chắn sẽ dẫn tới đối đầu trực tiếp với Mỹ.

Theo The Economist