Chính phủ mở cơ chế đặt hàng, đường sắt Việt 'cất cánh': Hòa Phát làm ray, THACO chế toa tàu, Viettel làm chủ công nghệ

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 319/2025/NĐ-CP ngày 12/12/2025, quy định chi tiết nội dung, trình tự, thủ tục và thẩm quyền để triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù cho việc phát triển khoa học, công nghệ, nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ cho các công trình trọng điểm và dự án quan trọng quốc gia trong lĩnh vực đường sắt, theo các nghị quyết của Quốc hội.

Về việc lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng nhận chuyển giao công nghệ, Nghị định quy định các tiêu chí cụ thể. Theo đó, tổ chức, doanh nghiệp phải được thành lập hợp pháp, có chức năng, nhiệm vụ hoặc ngành nghề kinh doanh phù hợp với lĩnh vực công nghệ tiếp nhận. Đồng thời, cơ sở vật chất và nhà xưởng phải đáp ứng yêu cầu lắp đặt máy móc, thiết bị và vận hành dây chuyền công nghệ.

Bên cạnh đó, tổ chức, doanh nghiệp cần có nguồn lực tài chính hoặc khả năng huy động đủ để thanh toán và quyết toán chi phí chuyển giao công nghệ. Nhân sự tham gia phải bao gồm đội ngũ chuyên gia, cán bộ kỹ thuật và người lao động có năng lực quản lý, nghiên cứu, trình độ chuyên môn và nghiệp vụ, nhằm đảm bảo khả năng tiếp nhận, làm chủ và vận hành công nghệ một cách hiệu quả. Đồng thời, tổ chức, doanh nghiệp phải có kế hoạch huy động nguồn lực rõ ràng, kèm theo cam kết hoàn thành việc tiếp nhận và vận hành công nghệ, cũng như kinh nghiệm hợp tác quốc tế về chuyển giao công nghệ.

Ngoài ra, Nghị định cũng nêu rõ các yêu cầu pháp lý và tài chính. Cụ thể, tổ chức, doanh nghiệp không được đang trong quá trình giải thể, không bị thu hồi giấy phép đăng ký kinh doanh, và không thuộc trường hợp mất khả năng thanh toán theo luật phá sản. Đồng thời, chi phí chuyển giao công nghệ phải không vượt quá dự toán kinh phí được cấp có thẩm quyền phê duyệt trong dự án.

Cuối cùng, Nghị định quy định rằng chủ đầu tư dự án đường sắt chịu trách nhiệm xác định yêu cầu cụ thể đối với các tiêu chí trên, đảm bảo phù hợp với loại công nghệ được chuyển giao và đáp ứng thực tế triển khai dự án.

Trước đó, nhiều doanh nghiệp tư nhân đã chủ động đề xuất tham gia và chuẩn bị nguồn lực để cung cấp một số hạng mục hàng hóa và dịch vụ công nghiệp đường sắt, qua đó từng bước tăng tỷ lệ nội địa hóa trong ngành, góp phần nâng cao năng lực công nghệ trong nước.

Đáng chú ý, Tập đoàn Hòa Phát (HoSE: HPG) là một trong những doanh nghiệp tiên phong, đầu tư vào dự án sản xuất ray và dự kiến ra mắt sản phẩm đầu tiên vào cuối năm 2027.

Vừa qua, Tập đoàn Trường Hải (THACO) đã bắt tay hợp tác với Hyundai Rotem để nhận chuyển giao công nghệ, sản xuất đầu máy tàu điện đô thị và tàu cao tốc ngay tại Việt Nam. Theo THACO, bước đi này giúp họ làm chủ toàn bộ chuỗi công nghệ, từ sản xuất, quản lý vận hành đến bảo dưỡng và sửa chữa, theo tiêu chuẩn quốc tế.

Trong lĩnh vực thông tin tín hiệu đường sắt, Viettel khẳng định sẵn sàng làm chủ công nghệ, trong khi FECON (HoSE: FCN) tự tin có thể đảm nhiệm các hạng mục hạ tầng hiện đại, từ nền móng đến toàn bộ kết cấu dưới ray.

Việc các doanh nghiệp nội địa tham gia vào dự án đường sắt trọng điểm, trong đó có tuyến đường sắt 67 tỷ USD, được kỳ vọng không chỉ nâng cao nội lực công nghiệp trong nước, mà còn tạo động lực phát triển công nghệ, giảm phụ thuộc nhập khẩu và mở ra cơ hội mới cho ngành đường sắt Việt Nam.